Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport z kontroli inwestycji drogowych w ramach Rządowego Funduszu Polski Ład w woj. lubuskim, dolnośląskim, opolskim, świętokrzyskim, łódzkim i podlaskim. Kontrolą objęto inwestycje powstałe w ramach I i II edycji RFPŁ o łącznej wartości blisko 108 mln zł, z dofinansowaniem wynoszącym ponad 93 mln zł. Podczas kontroli zbadano prawidłowość ich przeprowadzenia na wszystkich etapach prac – od przygotowania zadania po jego realizację, odbiory i rozliczenie.

Czynności kontrolne przeprowadzono u zarządców dróg różnego szczebla administracji samorządowej: dróg gminnych (Urząd Gminy Białowieża, Urząd Gminy Miedziana Góra), powiatowych (Powiatowy Zarząd Dróg w Kielcach, Starostowo Powiatowe w Wałbrzychu, Starostwo Powiatowe w Świebodzinie) i wojewódzkich (Zarząd Dróg Wojewódzkich w Opolu, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi).

Po przeprowadzonej kontroli NIK stwierdziła, że „inwestycje te nie były przeprowadzone w pełni rzetelnie i gospodarnie, a także zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i postanowieniami umów”.

NIK poinformowała, że struktura organizacyjna wszystkich jednostek była przygotowana na realizację zadań związanych z inwestycjami, jednak pracownicy, odpowiedzialni za wykonanie obowiązków, nie zawsze posiadali odpowiednie kompetencje, przez co w sześciu jednostkach dokumentacje projektowe były niekompletne, a organy nadzoru budowlanego zostały błędnie poinformowane o faktycznym zakresie przewidzianych robót.

„Miały miejsce przypadki „dublowania wydatków”, np. w Urzędzie Gminy Miedziana Góra wykonano ekspertyzę za kwotę 75 tys. zł brutto, mimo że zamawiający dysponował wykonaną wcześniej ekspertyzą dotyczącą tego zakresu inwestycji. Wystąpiły również przypadki odbioru niekompletnej dokumentacji projektowej, która nie zawierała skutecznych zgłoszeń zamiaru wykonania robót budowlanych uprawniających do realizacji tych robót” – napisali kontrolerzy dodając, że odnotowano też przypadki przyjęcia dokumentacji projektowej nieposiadającej uzgodnienia usytuowania sieci uzbrojenia terenu, nieprzygotowania lub niezaktualizowania projektu stałej organizacji ruchu.

W trakcie kontroli w trzech jednostkach odnotowano naruszenia przepisów prawa zamówień publicznych, polegających m.in. na nieprawidłowym oszacowaniu wartości zamówienia i zwrocie wadium bez odsetek.

„Powyższe nie miało jednak wpływu na wybór wykonawców, który w ocenie NIK był prawidłowy. Wszystkie inwestycje – za wyjątkiem tych zamówionych przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Opolu – zakończono zgodnie z ich planowanym terminem” – poinformowała Izba.

Kontrole wykazały brak skutecznego nadzoru budowlanego nad wykonawcami we wszystkich jednostkach, co skutkowało naruszeniami prawa na kwotę ponad 15 mln zł. W Urzędzie Gminy Miedziana Góra nie naliczono kar umownych za opóźnienia i nieprawidłowości na łączną kwotę niemal 180 tys. zł, a z powodu nierzetelnej weryfikacji dokumentacji projektowej poniesiono nieuzasadniony wydatek 659,9 tys. zł brutto za niewykonane roboty. Z kolei ZDW w Opolu nie naliczyło kar za zwłokę w wysokości 1,9 mln zł.

Kontrolerzy stwierdzili też przypadki odbioru i zapłaty za roboty niezrealizowane lub będące w trakcie realizacji. 

„Zostało to stwierdzone m.in. w przypadku ZDW w Opolu na drodze wojewódzkiej nr 901 (na odcinku Zawadzkie-Żędowice), gdzie po potwierdzeniu bezusterkowego odbioru trwały prace dotyczące wykonania warstwy ścieralnej, nawierzchni ścieżki pieszo-rowerowej, prac brukarskich, wzmacniania skarp płytami ażurowymi, przygotowania oznakowania pionowego i poziomego” – poinformowała NIK.

Ponadto w sześciu skontrolowanych jednostkach nierzetelnie sprawowano nadzór nad realizacją prac w zakresie kontroli jakości, nie sprawdzając m.in. parametrów technicznych dróg i właściwości antypoślizgowych.

Część nieprawidłowości dotyczyła też prowadzenia dzienników budowy i wiarygodności informacji w nich zawartych. NIK przekazała, że chodzi m.in. o brak wpisów dotyczących faktycznie wykonanego zakresu robót, potwierdzenie wykonania robót budowalnych przez inspektora nadzoru przed ich wykonaniem i wpisy niezgodne ze stanem faktycznym zrealizowanych robót.

Nieprawidłowy stan techniczny dróg

Kontrolerzy NIK przeprowadzili oględziny inwestycji powstałych w ramach I i II edycji EFPŁ. W wyniku kontroli w pięciu samorządach stwierdzono nieprawidłowy stan techniczny dróg.

„Usterki dotyczyły m.in.: pęknięć nawierzchni bitumicznej, braku prawidłowego odwodnienia dróg, niedrożności rowów i przepustów, niestabilnych skarp rowów lub niewłaściwie wykonanego oznakowaniu dróg” – przekazała NIK.

Izba wyjaśniła, że nieprawidłowe odwodnienie jezdni i niestabilne skarpy mogą powodować szybszą degradację dróg i konieczność ich naprawy. Podkreśliła też, że nieodpowiedni nadzór w zakresie parametrów geometrycznych jezdni może skutkować niewłaściwym odprowadzaniem wód z ich powierzchni i szybszą degradacją.

W wyniku kontroli NIK skierowała dwa zawiadomienia do Prokuratury Okręgowej w Opolu i Prokuratury Regionalnej w Białymstoku. Pierwsze zawiadomienie dotyczyło stron procesu inwestycyjnego w sprawie „fałszowania dokumentów i posługiwania się nimi, doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i niedopełnienia obowiązków służbowych”. Drugie zawiadomienie dotyczyło podejrzenia popełnienia przestępstwa przez wójta Gminy Białowieża, który nie dopełnił swoich obowiązków i tym samym działał na szkodę interesu publicznego.

Ponadto NIK zawnioskowała do kierowników kontrolnych jednostek samorządu terytorialnego o wdrożenie działań naprawczych i zapewnienie działań gwarantujących prawidłowe przygotowanie i realizację kolejnych inwestycji.

Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych to program skierowany do jednostek samorządu terytorialnego oraz związków JST, który ma on na celu zwiększenie skali inwestycji publicznych przez bezzwrotne dofinansowanie inwestycji realizowanych przez samorządy. Program realizowany jest poprzez promesy inwestycyjne udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego. 

mc/