Główny Urząd Geodezji i Kartografii opublikował komunikat skierowany do wszystkich urzędów powiatowych, dotyczący podstaw prawnych regulujących tytuły do nieruchomości w odniesieniu do gruntów zajętych pod drogi. Publikujemy treść komunikatu.

W związku z koniecznością wprowadzenia do ewidencji gruntów i budynków (katastru nieruchomości) aktualnego stanu prawnego w stosunku do dróg, Główny
Urząd Geodezji i Kartografii uprzejmie przedstawia poniżej podstawy prawne regulujące tytuły do nieruchomości w odniesieniu do gruntów zajętych pod drogi.

Ustawa z dnia 21.03.1985r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2004r. Nr 204 poz. 2086 i Nr 273 poz. 2703) dzieli drogi na drogi publiczne oraz na drogi wewnętrzne.
Drogą publiczną zgodnie z treścią przepisu art. 1 ww ustawy jest droga zaliczona na podstawie tej ustawy do jednej z kategorii dróg. Natomiast zgodnie z treścią przepisu
art. 8 drogi nie zaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, w szczególności drogi w osiedlach mieszkaniowych, dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, dojazdowe do
obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców, place przed dworcami kolejowymi, autobusowymi i portami oraz pętle autobusowe, są drogami wewnętrznymi.

Przepisami regulującymi nabycie przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego prawa własności do dróg są m.in.:
1) decyzje o wywłaszczeniu nieruchomości lub ich części,

2) przepis art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 25.06.1948r. o podziale nieruchomości na obszarach miast i niektórych osiedli (z. U. Nr 35 poz. 240, z 1957r. Nr 39 poz. 172) stwierdzający, że właściciel dzielonej nieruchomości obowiązany jest odstąpić bezpłatnie na rzecz gminy grunty przeznaczone w planie zagospodarowania przestrzennego m. in. pod ulice, place, drogi w ilości nie przekraczającej 20% wartości dzielonych działek,

3) przepis art. 11 ustawy z dnia 22.05.1958r. o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych w miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 31 poz. 138), przejmujący 33% powierzchni gruntów objętych podziałem na cele użyteczności publicznej,

4) przepis art. 8 ustawy z dnia 31.01.1961r. o terenach budowlanych na obszarach wsi (Dz. U. 1969r Nr 27 poz. 216) przejmujący grunty pod budownictwo mieszkaniowe, zagrodowe, gospodarcze, usługowe i administracyjne na obszarach wsi,

5) przepis art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 06.07.1972r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz. U. Nr 27 poz. 192 ze zm.),

6) przepis art. 51 ust. 1 pkt. 2 ustawy o drogach publicznych stwierdzający, że z dniem 01.10.1985r. grunty oddane i zajęte pod drogi publiczne, wybudowane z udziałem czynu społecznego i istniejące w tym dniu stały się własnością Państwa,

7) przepis art. 12 ustawy z dnia 29.04.1985r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22 poz. 99) i art. 10 tej ustawy opublikowanej w 1991r. w Dz. U. Nr 30 poz. 127 z późn. zm., przejmujący wszystkie grunty wydzielone pod drogi w przypadku podziału nieruchomości dokonanego na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego,

8) przepis art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115 poz. 741) obowiązujący od dnia 01.01.1998r. do dnia 15.02.2000r., przejmujący wszystkie grunty wydzielone pod drogi w przypadku podziału nieruchomości dokonanego na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego. Grunty przechodziły na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Od dnia 15.02.2000r (Dz. U. z 2000r. Nr 6 poz. 17) na rzecz Skarbu Państwa lub gminy przechodziły tylko grunty wydzielone pod drogi publiczne,

9) przepis art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133 poz. 872 ze zm.), na podstawie którego przejęto własność gruntów zajętych pod drogi publiczne w dniu 31.12.1998r. jeżeli nie stanowiły własności Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego,

10) przepis art. 103 ustawy z dnia 13.10.1998r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną-stwierdzający, że dotychczasowe drogi gminne oraz lokalne miejskie stają się z dniem 01.01.1999r. drogami gminnymi,

11) nabycie nieruchomości lub jej części aktem notarialnym,

12) dokonane zamiany nieruchomości lub jej części aktem notarialnym.

W świetle wyżej wymienionych przepisów z dniem 01.01.1999r. nie było już własności gruntów prywatnych zajętych pod drogi publiczne, ponieważ ostatecznie z tym dniem przejęto z mocy prawa wszystkie grunty zajęte pod drogi publiczne. Natomiast drogi nie zaliczane do dróg publicznych, chociaż stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, są drogami wewnętrznymi.

Dla gruntów zajętych pod drogi publiczne przed dniem 01.01.1999r., w stosunku do których posiadał własność Skarb Państwa lub posiadały własność gminy, nastąpiła z dniem 01.01.1999r. w znacznej części zmiana ich właściciela. Zaznaczyć należy, ze z dniem 01.01.1999r. właścicielami gruntów zajętych pod drogi publiczne stały się również powiaty i województwa na mocy przepisu art. 103 ustawy z 13.10.1998r.- Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Zgodnie z treścią przepisu art. 103 ust. 1 opublikowany został wykaz dróg krajowych, w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 15.12.1998r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych i wojewódzkich (Dz. U. Nr 160 poz. 1071), których właścicielem jest nadal Skarb Państwa. W rozporządzeniu tym opublikowany został również wykaz dróg wojewódzkich, których właścicielem stało się województwo. Z dniem 01.01.1999r. dotychczasowe drogi gminne oraz lokalne miejskie stały się drogami gminnymi. Przepis ten przesądził również, że z dniem 01.01.1999r. dotychczasowe
drogi krajowe i wojewódzkie, nie wymienione w ww rozporządzeniu stały się drogami powiatowymi. Przeniesienie własności ww dróg na rzecz różnych właścicieli nastąpiło
z mocy samego prawa. W związku z powyższym zarządcy dróg powiatowych lub wojewódzkich, którzy przejęli właściwe drogi stali się następcami prawnymi dotychczasowego zarządu drogi. Następca prawny dotychczasowego zarządu drogi publicznej wstąpił w jego prawa i obowiązki wynikające z zawartych umów, porozumień oraz decyzji administracyjnych.

Fakt przejścia własności gruntów zajętych pod drogi publiczne musi jednak zostać potwierdzony decyzją wojewody zgodnie z treścią przepisu art. 60 ust. 3 ustawy z dnia 13.10.1998r- Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Do tych sytuacji ma zastosowanie również przepis art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004r. Nr 268 poz. 2603 ze zm. ) zobowiązujący do wydania decyzji administracyjnej o wygaśnięciu trwałego zarządu poprzedniej jednostce organizacyjnej z równoczesnym ustanowieniem trwałego zarządu na rzecz jednostek przejmujących zadania.

Zatem ujawnienie w ewidencji gruntów i budynków aktualnego właściciela gruntów zajętych pod drogi publiczne po dokonanych przekształceniach z dniem 01.01.1999r.powinno nastąpić na podstawie decyzji wojewody. Drugim dokumentem powinna być decyzja właściwego organu wydana na podstawie ww art. 49 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami przenosząca prawo trwałego zarządu nieruchomością na nową jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej.

Ujawnienie w ewidencji gruntów i budynków gruntów przejętych na podstawie art. 73 ustawy z dnia 13.10.1998r może nastąpić dopiero po ostatecznej decyzji wojewody określającej m.in. przejętą powierzchnię gruntów oraz aktualnego ich właściciela. Drugim dokumentem powinna być decyzja o ustanowieniu prawa trwałego zarządu na rzecz jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, a w przypadku gdy drogą zarządza jednostka posiadająca osobowość prawną może być zawarta umowa dzierżawy, najmu lub użyczenia.

Natomiast grunty zajęte pod drogi wewnętrzne przejęte lub nabyte w minionym okresie na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego pozostają
nadal ich własnością.

www.gugik.gov.pl