Krajowa Rada RIO podsumowała działalność informacyjną izb obrachunkowych w 2022 r. Zestawienie najczęściej udzielanych samorządom odpowiedzi i porad w zakresie stosowania przepisów o finansach publicznych otwierają zagadnienia związane z pomocą obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. 
  

KR RIO: środki z rezerwy na zarządzanie kryzysowe JST mogą przeznaczyć na kryzys uchodźczy 

Na 770 udzielonych wyjaśnień aż 44 dotyczyło pomocy obywatelom Ukrainy w tym przede wszystkim możliwości wykorzystania rezerwy na zarządzane kryzysowe na pomoc rzeczową i materialną dla obywateli Ukrainy (art. 2, art. 26 ust. 1 i 4 ustawy o zarządzaniu kryzysowym, art. 12 ust. 4 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa). 

RIO: z wpływów z tyt. koncesji na sprzedaż alkoholu można sfinansować auto do przewozu Ukraińców

Samorządy pytały też o możliwości utworzenia w budżecie jst rezerwy na pomoc obywatelom Ukrainy (art. 12 ust. 4 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa), a także m.in. dopuszczalności wydatkowania dochodów gminy pochodzących z opłat za wydanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych na pomoc obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

RIO: z opłaty śmieciowej gmina nie może pokryć kar za nieosiągnięcie wskaźników recyklingu

JST pytały także o przepisy dotyczące podatków i opłat lokalnych, w tym m.in. o możliwości obniżenia stawek podatku od środków transportowych w ciągu roku podatkowego (art. 10 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych; art. 5 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych) oraz możliwości pokrywania z dochodów pochodzących z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi kar za nieosiągnięcie celu recyklingu odpadów (art. 6r ust. 2, ust. 2a, ust. 2aa, ust. 2b i ust. 2c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach).

RIO: promesa wstępna z Polskiego Ładu podstawą zmian w budżecie JST

RIO odpowiadały też na szereg pytań dotyczących klasyfikacji budżetowej, w tym sposobu klasyfikowania rekompensat dla przedsiębiorstw energetycznych, dodatków dla podmiotów wrażliwych oraz dodatków dla gospodarstw domowych (rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dowodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych; art. 3 ust. 2, art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw), a także klasyfikowania środków z Programu Polski Ład Program Inwestycji Strategicznych w budżecie jst (rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dowodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych).

RIO: ekwiwalent dla strażaka OSP za każdą rozpoczętą godzinę szkolenia, ale nie na kursie podstawowym

Izby udzieliły też wielu wyjaśnień na temat zasad i form finansowania zadań jst, w tym przede wszystkim naliczania ekwiwalentu dla strażaka ratownika OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym (art. 15 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych). Samorządy pytały też o możliwości finansowania renowacji figur obiektu kultu religijnego (art. 7, art. 22 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami) oraz o wykorzystanie środków z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych na sfinansowanie sporządzenia powiatowego programu ochrony środowiska (art. 263 ust. 1 uofp; art. 403 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska).

W 2022 r. samorządy nadal występowały o wyjaśnienia w zakresie funkcjonowania w czasie stanu zagrożenia epidemicznego związanego z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.

Pytania dotyczyły m.in. możliwości dochodzenia należności z tytułu kar umownych w okresie epidemii COVID-19 (art. 10, art. 32 ustawy o zmianie ustawy o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz niektórych innych ustaw; art. 15r, 15s ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych), a także przeznaczenia środków Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych na inwestycje, które będą realizowane przez jednostkę organizacyjną jst lub spółkę komunalną (art. 65 ust. 28 ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, uchwała Nr 102 Rady Ministrów w sprawie wsparcia na realizację zadań inwestycyjnych przez jednostki samorządu terytorialnego). 

Posiłki w szkołach po nowemu. Co się zmieni od 1 września 2022 r.?

Od lat samorządy pytają RIO o finansowanie placówek oświatowych, w tym o wysokość opłat za posiłki w szkołach publicznych i niepublicznych, odpłatności za posiłki w stołówkach szkolnych oraz posiłki zapewniane w formie cateringu (art. 106 i art. 106a ustawy Prawo oświatowe). 

Część pytań dotyczyła możliwości przekazania przez jst dotacji na dofinansowanie zadań oświatowych dla obywateli polskich mieszkających poza granicami Polski (art. 26 ust. 1, art. 35 ust. 1 ustawy o finasowaniu zadań oświatowych), a także możliwości pokrywania ze środków pochodzących z dotacji oświatowej kosztów związanych z tzw. „zielonymi szkołami” (art. 35 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych; art. 10 ust. 1 ustawy Prawo oświatowe). 

Zgodnie z art. 13 pkt 11 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych RIO zobowiązane są do udzielania wyjaśnień w sprawach dotyczących stosowania przepisów o finansach publicznych. Tak ogólny zapis ustawowy spowodował, że izby udzielały wyjaśnień w zakresie wykraczającym poza ustawę o finansach publicznych.