Borzęcin: Pomnik Pamięci o Zagładzie Romów

 W sobotę 23 lipca br., w trakcie XII Międzynarodowego Taboru Pamięci Romów w lesie borzęcińskim w Borzęcinie Dolnym odsłonięto Pomnik Pamięci o Zagładzie Romów.

Jest to drugi tego typu obiekt upamiętniający martyrologię Romów w Polsce, po pomniku znajdującym się na terenie dawnego Zigeunerlager hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Birkenau i pierwszy na świecie pomnik autorstwa romskiej artystki.

W uroczystości, która odbyła w miejscu mordu dokonanego w lipcową sobotę 1942 roku na 29 Romach udział wzięli liczni goście z Polski i z zagranicy, reprezentujący administrację rządową i samorządową, korpus dyplomatyczny, instytucje i organizacje oraz środowiska Romów.

W borzęcińskiej uroczystości udział wzięli: Bożena Opioła – Dyrektor Biura Inicjatyw Społecznych w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, przedstawiciel Prezydenta Bronisława Komorowskiego, Minister Elżbieta Radziszewska – Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania, przedstawiciel Premiera Donalda Tuska, Heinz Peters - Konsul Generalny Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie wraz z małżonką Christine Hafok – Peters, Jefrrey Vick - Konsul Generalny Stanów Zjednoczonych w Krakowie, Brett Dvorak – Vice Konsul Konsulatu Generalnego Stanów Zjednoczonych w Krakowie wraz z małżonką Sophie, Stanisław Kracik - Wojewoda Małopolski, Roman Ciepiela - Wicemarszałek Województwa Małopolskiego, Jan Musiał - Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Andrzej Potępa - Starosta Powiatu Brzeskiego, Mirosław Banach - Wicestarosta Powiatu Tarnowskiego, Zbigniew Matuła - Nadleśniczy Nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska, Lucjan Pałucki - Zastępca Komendanta Powiatowego Policji w Brzesku, Ks. Stanisław Opocki - Krajowy Duszpasterz Romów w Polsce, Marian Zalewski - Wójt Gminy Szczurowa, przedstawiciele Romów z Polski, Szwecji, Czech, Holandii, Anglii i Francji, Adam Bartosz - Dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie, a zarazem organizator XII Międzynarodowego Taboru Pamięci Romów i inicjator budowy Pomnika Pamięci o Zagładzie Romów w Borzęcinie Dolnym, Radni  Rady Gminy, Sołtysi i inni znamienici goście oraz mieszkańcy miejscowości gminy Borzęcin.  

Autorką pomnika jest Małgorzata Mirga - Tas, cyganka ze szczepu Romów Górskich i absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Pomnik ma formę betonowej płyty, pod którą znajduje się stylizowana figura upadającego człowieka.

Na płycie jest inskrypcja zawierająca fragment wiersza romskiej poetki Papuszy: "Nie było życia dla Cyganów w mieście/ i na wsi zabijali, zabijali nas./ Co robić? Szły z dziećmi Cyganki w las,/daleko w las, by nie znalazły nas niemieckie psy". Pod spodem znajduje się informacja "Miejsce Pamięci o 29 Romach: 3 mężczyznach, 5 kobietach i 21 dzieciach, zastrzelonych tutaj przez Niemców w 1942".

Pomordowani w Borzęcinie Dolnym Romowie należeli do rodzin Majewskich, Kwiatkowskich, Chmielewskich i Cioroniów. Nazwiska wskazują, że byli to Cyganie ze szczepu Polska Roma oraz miejscowi, osiadli (Cioronie). Ofiary masakry zostały ekshumowane w 1959 roku i złożone w zbiorowej mogile na cmentarzu w Borzęcinie Dolnym.

Gościem specjalnym uroczystości był jedyny żyjący świadek mordu  89 - letni Józef Siudut z Borzęcina, który w swoim wzruszającym wystąpieniu przedstawił świadectwo wydarzeń sprzed 69 - lat. Po wystąpieniach Pana Józefa i oficjalnych gości, odbyła się Msza Święta w intencji pomordowanych, po której nastąpiło poświęcenie Pomnika, złożenie wiązanek przez poszczególne delegacje oraz odpalenie 29 zniczy symbolizujących 29 ofiar mordu i złozenie ich pod pomnikiem przez dzieci romskie.

Na zakończenie uroczystości inicjator budowy pomnika Adam Bartosz podziękował wszystkim tym, którzy do jego powstania się przyczynili: autorce pomnika Małgorzacie Mirga - Tas, wójtowi gminy Borzęcin Januszowi Kwaśniakowi, nadleśniczemu nadleśnictwa Dąbrowa Tarnowska Zbigniewowi Matuła, dyrektorowi gminnego ośrodka kultury w Borzęcinie Piotrowi Kania oraz tym, którzy inicjatywę budowy pomnika wspierali. Po zakończonej uroczystości barwny tabor udał się do swojego obozowiska w Szczurowej.