ZPP poddał analizie postanowienia kuratorów oświaty wyrażających negatywną opinię w przedmiocie likwidacji lub przekształcenia szkół lub placówek publicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego wydane pomiędzy 1 stycznia 2019 r. a 31 grudnia 2019 r. Postanowienia zostały przez kuratorów oświaty udostępnione Związkowi Powiatów Polskich w trybie dostępu do informacji publicznej.

Jak wynika z analizy sporządzonej przez ZPP, w 2019 roku kuratorzy oświaty wydali 139 postanowień negatywnych w przedmiocie likwidacji lub przekształcenia szkół/placówek publicznych, co stanowiło 17 proc. wszystkich postanowień. W przypadku 25 postanowień podstawą opinii negatywnej były powody formalne. 37 negatywnych postanowień kuratorów dotyczyło jednostek oświatowych, dla których organami prowadzącymi były samorządy powiatowe.

Podstawowe zarzuty stawiane kuratorom w analizie ZPP to zbytnia uznaniowość i arbitralność ich działań oraz naruszenie samodzielności jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania obowiązkowych zadań publicznych w dziedzinie oświaty.

Jak ocenia ZPP, w 80 proc. analizowanych przypadków negatywna opinia miała charakter merytoryczny, jednak kuratorzy oświaty w swej argumentacji sięgali po przesłanki pozaprawne (np. aspekt społeczny, pozytywna prognoza demograficzna) i posługiwali się sformułowaniami nieznajdującymi oparcia w kryteriach ustalonych przepisami prawa.

„W blisko 65 proc. negatywnych postanowień kuratorzy przywoływali argumenty natury społecznej np. protest lokalnej społeczności, rodziców czy nauczycieli, natomiast w co szóstym dokumencie kurator oświaty, stawał w obronie interesów nauczycieli. W ok. 10 proc. negatywnych postanowień (poza postanowieniami negatywnymi z powodów formalnych) pojawiły się argumenty zasadne jak np. brak wskazania miejsca kontynuowania nauki, nieprawidłowości przy powiadomieniu rodziców. W negatywnych postanowieniach brakowało wyczerpującego uzasadnienia ze wskazaniem konkretnych przepisów prawa i odniesieniem do wszystkich argumentów podnoszonych przez organy prowadzące. Większość postanowień negatywnych to dokumenty liczące około 10 stron A4, których obszerność, wydaje się, ma legitymizować wydawane opinie, a  sprowadzają się do opisu okoliczności merytorycznie nieistotnych z punktu widzenia podstawy prawnej postanowień” – czytamy w analizie.

Tymczasem, jak zauważa ZPP, „zgodnie z zasadą legalności – kurator oświaty, wydając opinię na podstawie art. 89 ust. 3 ustawy – Prawo oświatowe, ma obowiązek badać zamiar likwidacji lub przekształcenia publicznych szkół i placówek oświatowych jedynie przez pryzmat realizacji ustawowych obowiązków wynikających z konkretnych przepisów prawa. (…) Jak jednak pokazuje niniejsza analiza, bardzo często postanowienia oparte są na argumentacji pozaprawnej, celowościowej i słusznościowej, której źródłem są np. opinie lokalnej społeczności. Brak jest natomiast wyczerpującego uzasadnienia prawnego oraz wskazania konkretnych przepisów prawa, które stoją na przeszkodzie zaakceptowaniu zamierzonej likwidacji czy przekształcenia”.

Analiza postanowień kuratorów dokonana przez ZPP zwraca również uwagę na: automatyzm w podejmowaniu decyzji, brak szczegółowej analizy racji przedstawianych przez samorządy, niewskazywanie motywów, jakimi kurator kierował się przy ocenie materiału dowodowego oraz wybiórcze odnoszenie się do argumentów organów prowadzących.

Autorzy analizy podkreślają ponadto, że „postępowanie kuratora oświaty w sprawie wydania postanowienia z art. 89 ustawy – Prawo oświatowe, toczy się na gruncie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Stąd zasada, że każda sprawa powinna być rozpatrywana indywidualnie. Analiza postanowień poszczególnych kuratorów prowadzi w kilku przypadkach do odmiennych wniosków. Mianowicie w postanowieniach, szczególnie tych dotyczących zmian w tych samych typach/rodzajach szkół/placówek dochodzi do wiernego przekopiowywania fragmentów postanowień”.

Uznaniowość wielu decyzji kuratorów obrazuje zdaniem ZPP np. swobodne podejście do kwestii lokalizacji szkoły. „Jeżeli szkoła podlegająca zamiarowi likwidacji mieści się w centrum miejscowości, wskazuje się na niebywały plus lokalizacji w centrum, dostępność placów zabaw, bliskość parków. Natomiast kiedy objęta zamiarem likwidacji szkoła zlokalizowana jest na uboczu, podkreśla się jej wyjątkowe położenie, z dala od ruchliwych tras komunikacyjnych, w otoczeniu lasów” – czytamy w analizie.

Cała analiza ZPP jest dostępna w formie załącznika pod tym tekstem.

mam/