Pod koniec marca Komisja Skarbników Unii Metropolii Polskich przyjęła stanowisko wraz z pakietem ustaw, których celem jest odbudowa dochodów własnych JST oraz zmniejszenie nadmiernych obciążeń związanych z wpłatami do budżetu państwa na „janosikowe”. 

Skarbnicy na ratunek samorządowym finansom. Konkretne propozycje zmian

Wśród zaproponowanych rozwiązań jest m.in. zwiększenie udziałów samorządów w PIT (dla gmin wzrost do 57,12%, dla powiatów 15,25%, województw 2,38%) oraz objęcie tym udziałem całości dochodów budżetu państwa z podatku dochodowego od osób fizycznych w szczególności udziału w podatku płaconego ryczałtem od roku 2023.

Skarbnicy chcą też zmniejszenia poziomu wpłat do budżetu państwa na część równoważącą subwencji ogólnej wszystkich JST w części gminnej. Zdaniem skarbników należy też zmienić mechanizm ustalania wysokości subwencji oświatowej. Ich zdaniem powinna być ona ustalana na poziomie co najmniej 3% PKB w roku, na który ustalana jest subwencja, ale nie mniej niż wydatki bieżące JST przeznaczane na wynagrodzenia wraz z pochodnymi i dotacjami.

Dodatkowo według nich w kryteriach podziału środków z subwencji oświatowej pomiędzy poszczególne JST powinien być brany pod uwagę czynnik uwzględniający wysokość wynagrodzeń w gospodarce na danym terytorium. 

Bogaci będą jeszcze bogatsi

W odpowiedzi wiceminister Skuza podkreślił, że resort finansów jest otwarty na rozmowy ze stroną samorządową o systemowych rozwiązaniach w zakresie zmian dochodów JST, w tym na temat ewentualnego udziału samorządów we wpływach z ryczałtowego PIT. 

„Analizy w tym zakresie mogą być przeprowadzane jednak po uzyskaniu danych o rozkładzie ryczałtu między JST wg zasad wprowadzonych od 2022 oraz o wpływie tych zmian na obecne dochody JST” – zaznaczył wiceszef MF. 

Odnosząc się do propozycji zwiększenia udziałów samorządów z PIT, wiceminister zauważył, że "samo zwiększenie udziałów bez innych rozwiązań zabezpieczających dochody słabszych podatkowo samorządów skutkowałoby, że bogate samorządy – o dużym potencjale dochodowym - uzyskają znacznie większe korzyści finansowe niż jednostki słabsze czyli o niskim potencjale dochodowym". 

„To przyczyniłoby się do większego rozwarstwienia dochodowego między JST” – podkreślił wiceminister. 

W kontekście postulatu Komisji Skarbników Unii Metropolii Polskich dotyczącego zmiany mechanizmu ustalania subwencji oświatowej, Skuza wskazał, że kwestie dotyczące rozwiązań systemowych w zakresie finansowania zadań w obszarze oświaty i wychowania pozostają w gestii ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Kierunki reformy finansów JST

Wiceszef MF przypomniał też, że ministerstwo przedstawiło wszystkim ogólnopolskim reprezentacjom samorządowym, wstępne propozycje kierunków zmian w systemie finansowania JST, które są podstawą do dalszych wspólnych prac nad zmianami w systemie dochodów JST.

Skuza wskazał, że prowadzone prace obejmują m.in. wzmocnienie finansowe JST poprzez zwiększenie ich dochodów własnych, uwzględnienie w systemie finansowani JST nie tylko dysproporcji dochodowych między JST, ale również zróżnicowanie ich potrzeb wydatkowych, a także zwiększenie wpływu strony samorządowej na podział środków.

Ważnym elementem reformy ma być też oparcie systemu na obiektywnych parametrach, na podstawie których będą naliczane środki finansowe dla poszczególnych samorządów oraz uproszczenie systemu, m.in. poprzez ograniczenie nadmiernie rozbudowanych, wielokierunkowych przepływów środków między budżetem państwa a JST (np. wpłat tzw. janosikowego).

Wiceminister podkreślił przy tym, że zbudowanie nowego systemu dochodów jest skomplikowanym zadaniem, na które wpływa wiele czynników, m.in. bardzo duża różnorodność jednostek samorządu terytorialnego, zarówno pod względem terytorialnym, jak i rozwoju gospodarczego i społecznego, a także sytuacja ekonomiczna w kraju i za granicą.

mp/

Czytaj też: 

Skarbnik Chorzowa: czas na konkrety reformy finansów samorządowych