Dlaczego gminy powinny budować swe lokalne marki? Jak to robić? Jak wciągnąć do tego mieszkańców i lokalnych przedsiębiorców? Czy może w tym pomóc profesjonalne biuro podróży? Na te pytania odpowiada w wywiadzie dla Samorzad.pap.pl Bolesław Żaba, wójt gminy Mszana Dolna, którą tworzy swą lokalną markę "Zagórzańskie Dziedziny".

Samorzad.pap.pl: - Podejmują Państwo wiele działań, żeby wykreować lokalną markę gminy Mszana Dolna. Dlaczego? Czym ma być ta marka? Czy to jedynie marka turystyczna czy coś więcej?

Bolesław Żaba, wójt gminy Mszana Dolna: - Gmina Mszana Dolna jest miejscem nie do końca wypromowanym i „sprzedanym” turystycznie, nieposiadającym jednego, wyraźnego produktu turystycznego. Wraz z sąsiednimi samorządami – Miastem Mszana Dolna i Gminą Niedźwiedź tworzy zwarte etnograficznie terytorium Zagórzan – obszar otoczony zewsząd pięknymi górami Beskidu Wyspowego i Gorców. Sporą część z tego potencjału – i kulturowego i przyrodniczego, a także ludzkiego – skupia właśnie Gmina Mszana Dolna. Jako pierwsi na tym terenie dostrzegliśmy potrzebę stworzenia marki lokalnej, czyli znaku słowno – graficznego charakteryzującego i opisującego obszar Zagórzan oraz proponowane w nim produkty, usługi i inicjatywy. Definicji marki lokalnej jest wiele; ja jednak pozwolę sobie zacytować interpretację tego terminu stworzoną przez Olgę Gałek – Wiceprezes Fundacji Miejsc i Ludzi Aktywnych MILA, animatorkę marki Gminy Mszana Dolna: Marka lokalna jest dziełem i sercem społeczności lokalnej. Głos tego serca pobudza emocje, wrażenia, wspomnienia, marzenia miłośników miejsca. Takie rozumienie i postrzeganie marki jest nam najbliższe i na mim właśnie opieramy proces kreacji  naszej lokalnej marki Zagórzańskie Dziedziny.

Chcielibyśmy, aby marka Gminy Mszana Dolna spełniała cztery podstawowe funkcje: identyfikacji wartości miejsca (dziedzictwo, wyróżniki), integracji społeczności lokalnej (siła grupy, gwarancja, rekomendacja), aktywizacji do przedsiębiorczości (przedsiębiorcza postawa, lokalne miejsca pracy) i promocji (spotkanie klienta z produktem, miejscem). Naszym dążeniem jest pobudzenie aktywności społeczności lokalnej naszego samorządu w oparciu o inicjatywy ekonomii społecznej i dziedzictwo miejsca. Ma temu służyć m. in. stworzenie nowych podmiotów ekonomii społecznej, wzmacnianie kondycji i samodzielności istniejących podmiotów (stowarzyszeń i fundacji), budowanie wspólnej marki miejsca, pod którą zsieciowane są oferty oparte o lokalne dziedzictwo.

Nie zapominajmy również, ze marka to gwarancja jakości, wysokiej jakości. I takie właśnie usługi, produkty i inicjatywy chcielibyśmy zapewnić naszym mieszkańcom i turystom. Najwyższa jakość oferowanych na tym terenie produktów ściśle związanych z regionem będzie przepustką do uzyskania prawa do używania znaku marki Zagórzańskie Dziedziny.

W ciągu prac nad budową marki Zagórzańskie Dziedziny, które rozpoczęto w marcu 2018 r., przeprowadziliśmy szereg spotkań, warsztatów, szkoleń i wyjazdów studyjnych dla mieszkańców gminy. Głównym ich celem było poznanie dobrych praktyk w tym zakresie oraz weryfikacja i rozpoznanie potencjału drzemiącego w regionie objętym marką. W budowanie marki zaangażowały się osoby prywatne, ale również rolnicy produkujący i sprzedający płody rolne, rękodzielnicy, właściciele bazy turystycznej i okołoturystycznej działający na tym terenie, a także lokalni przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe. Co bardzo ważne, w trakcie prac nad kreacją marki powstały nowe stowarzyszenia i fundacje, odpowiadając na potrzeby promocji regionu, wprowadzania nowych ciekawych produktów inspirowanych dziedzictwem Zagórzan. Organizacje te skorzystały ze wsparcia merytorycznego, finansowego i prawnego oferowanego przez operatorów programu MOWES: Fundację Miejsc i Ludzi Aktywnych MILA oraz Stowarzyszenie Cumulus. Lokalną aktywność podsycił Program FIO - Małopolska Południe, którego operatorem jest Fundacja Sztuki, Przygody i Przyjemności ARTS. Nowopowstałe organizacje zrealizowały już pierwsze inicjatywy z programów grantowych FIO i MOWES wpisujące się w zakres działań kreatorów Zagórzańskich Dziedzin.

- Marka Zagórzańskie Dziedziny ma być tworzona w oparciu o trójsektorowe partnerstwo: samorząd gminny, firmy, organizacje pozarządowe. Dlaczego przyjęli Państwo taką formułę?

- Nie od dziś wiadomo, że współpraca się opłaca, co więcej, jest niezbędna w celu zapewnienia odpowiednich usług dla naszych mieszkańców i turystów przebywających na tym terenie. Takie partnerstwo stymuluje osoby, podmioty publiczne i prywatne do działania, a kooperacja wykorzystana w odpowiedni sposób przynosi pożądane, pozytywne skutki, z których jednym z najważniejszych wydają się być korzyści finansowe. Dzięki wspólnemu działaniu możliwy jest podział zadań, ryzyka i odpowiedzialności, a w konsekwencji możliwe jest osiągnięcie najbardziej efektywnego ekonomicznie sposobu tworzenia infrastruktury i dostarczania usług. Każda ze stron w tym procesie czerpie z tej współpracy korzyści proporcjonalnie do swojego zaangażowania. Podjęte przez Gminę Mszana Dolna wspólne działania z podmiotami trzeciego sektora oraz przedsiębiorcami, wymienione przeze mnie w poprzednim punkcie, pozwoliły osiągnąć duży sukces - działanie spektakularne na miarę kraju.

Dzięki współpracy z biznesem udało się bardzo szybko stworzyć mechanizm wprowadzania na rynek turystyczny oferty osób działających w organizacjach pozarządowych, rękodzielników, osób nieaktywnych zawodowo. Dzięki mobilizacji naszych mieszkańców wiele osób skorzystało z oferty dodatkowych zaproponowanych im aktywności, np. udział w ogólnopolskim zjeździe Zagród Edukacyjnych organizowanym przez Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Krakowie. Dzięki tej wizycie dwa gospodarstwa z terenu Gminy Mszana Dolna czynią przygotowania, aby przystąpić do tej sieci. Środowisko emerytów i seniorów zainteresowało się kolejną ofertą Fundacji MILA – działaniami na rzecz środowiska seniorów z Małopolski, w szczególności tworzeniem rad seniorów reprezentowanych przez Małopolską Sieć Rad Seniorów, a rolnicy (dzięki udziałowi w szkoleniach i konferencjach Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Karniowicach) chcą sprzedawać produkowane przez siebie płody rolne.

Aktywizujemy więc naszych mieszkańców, pokazujemy jak ekonomizować ich działania, a przybywającym na teren Zagórzańskich Dziedzin turystom oferujemy za pośrednictwem lokalnego biznesu najwyższej jakości produkty, usługi i inicjatywy. Dziś jesteśmy w tej dobrej sytuacji, typowej dla markowych miejsc, że mieszkańcy włączyli się w promocję regionu, że w promocji nie pracuje (tak jak było to do tej pory) tylko Wójt i Specjalista ds. promocji. Dumni mieszkańcy chętnie promują się na zewnątrz, zakładając koszulkę z logotypem Zagórzańskie Dziedziny.

- Skąd wzięła się nazwa Zagórzańskie Dziedziny? Na jakim etapie jest tworzenie marki Państwa gminy?

- Nazwę marki „Zagórzańskie Dziedziny” wymyślili i wypracowali jej kreatorzy podczas wielu spotkań animacyjnych i warsztatowych. Pierwszy człon nazwy odnosi się do terytorium etnograficznego i charakteryzuje szeroko pojętą kulturę ludową – gwarę, strój, muzykę, tradycje, obrzędy – wszystko, co mieszkańcy Gminy Mszana Dolna kochają, z czym się utożsamiają i chcą na nowo odrodzić i przekazywać kolejnym pokoleniom. „Dziedziny” natomiast to synonim obszaru geograficznego, ukształtowania terenu, spuścizny, tożsamości, życia społecznego, zawodów, płaszczyzn działalności itp., czyli wszystko to, co nas charakteryzuje, identyfikuje i czym chcielibyśmy się chwalić i zarażać. Jak widać u nas „dziedzina” to określenie bardzo pojemne – od przysiółka, zawodu, aż do pasji, a tych nam nie brakuje.

Efektem spotkań kreatorów marki Gminy Mszana Dolna jest profesjonalnie przygotowana bogata oferta zajęć edukacyjnych promujących szeroko pojęte Zagórzańskie Dziedziny. Każdy może w niej odnaleźć coś dla siebie, spędzić miło wolny czas u Zagórzan. W pierwszej kolejności kreatorzy marki skierowali swoje propozycje do grup zorganizowanych, których liczebność określili w opisach swoich warsztatów kreatywnych. Mogą to być grupy szkolne, seniorzy, turyści przebywający na wypoczynku na tym terenie, ale również rodziny, które chcą kreatywnie i twórczo spędzić wolny czas (szczególnie niehandlowe niedziele), a przy okazji zaczerpnąć wiedzy o tradycjach, kulturze i przyrodzie regionu. Dotychczasowym wynikiem działań nad budową Marki Gminy Mszana Dolna jest stworzenie znaku graficznego marki oraz jej regulaminu; przygotowanie spójnej z wytycznymi regulaminu i założeniami marki oferty kreatywnych warsztatów edukacyjnych, rękodzielniczych, przyrodniczych i rozrywkowych (muzycznych) oraz nawiązanie współpracy z miejscami (przedsiębiorcami), którzy tę ofertę będą propagować, z niej korzystać i „sprzedawać” swoim gościom.

- Czy są już efekty gospodarcze tych działań? Czy lokalna gospodarka Gminy Mszana Dolna ma być „sercem” marki Zagórzańskie Dziedziny?

- Tak. Wraz z Pensjonatem „Szczebel” w Mszanie Dolnej przeprowadziliśmy w ramach budowania marki Gminy cykl zajęć warsztatowych „Tydzień z kulturą zagórzańską” oraz „Niedziele z kulturą zagórzańską”. Przy współpracy z rolnikami wynajmującymi w swoich zagrodach pokoje gościnne „Pokoje u Grażynki” zainicjowaliśmy „Bajkowe niedziele niehandlowe”. Na bazie oferty warsztatowej stworzonej przez kreatorów marki Centrum Edukacji i Rozwoju „eMKa” z Kasinki Małej zorganizowało trzy turnusy półkolonii. Wspólną ofertę pod marką Zagórzańskie Dziedziny wprowadziliśmy na stałe do „Bazy Lubogoszcz” w Kasince Małej oraz Pensjonatu „Szczebel” w Mszanie Dolnej.

W ostatnim czasie do współpracy pozyskaliśmy ośrodek „Kasina SKI” z Kasiny Wielkiej oraz „Gościniec pod Lubomirem” z pobliskiej Węglówki. Kolejne podmioty są zainteresowane wprowadzeniem oferty w nowym sezonie. Dzięki aktywności mieszkańców Gminy Mszana Dolna, przy współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami, przygotowano na tym terenie 4 questy – bezobsługowe gry terenowe stanowiące atrakcję dla mieszkańców i turystów, stanowiące ciekawą ofertę spędzania wolnego czasu (w szczególności dedykowaną rodzinom i małym grupom). W tym samym czasie na terenie Gminy Niedźwiedź powstała 1 wyprawa questowa, w procesie tworzenia jest wyprawa po skarb po terenie Miasta Mszana Dolna. Wszystkie 6 zagórzańskich questów tworzy wspólną sieć; za rozwiązanie wszystkich questów i zdobycie 6 pieczęci przewidzieliśmy dodatkową nagrodę (wraz z sąsiednimi samorządami wydaliśmy dla nich specjalną ulotkę sygnowaną symbolami kultury zagórzańskiej).

Wyszliśmy również naprzeciw oczekiwaniom klientów (mieszkańców regionu i turystów) i nawiązaliśmy współpracę z lokalnym przedsiębiorcą w zakresie sprzedaży rękodzieła miejscowych twórców i artystów. Dzieła rąk naszych mieszkańców stanowić mogą niebanalną pamiątkę z pobytu na Ziemi Zagórzańskiej; przywołują też emocje i wspomnienia, o których wspominałem w definicji marki. Uruchomienie takiego punktu sprzedaży okazało się przysłowiowym strzałem w dziesiątkę. Kolejne punkty usługowe są zainteresowane taką współpracą. Należy tutaj podkreślić, że jest to również dowartościowanie pracy i talentu naszych lokalnych twórców, którzy do tej pory swoje dzieła robili „do szuflady” lub obdarowywali nimi rodzinę i znajomych. Wpadliśmy również na pomysł, aby w wyniku warsztatów twórczych nasi goście mogli samodzielnie wykonać pamiątkę z regionu, korzystając oczywiście z pomocy i wsparcia profesjonalistów – naszych rękodzielników. To połączenie ciekawej, kreatywnej formy spędzania wolnego czasu z pozyskiwaniem informacji o regionie, jego kulturze i tradycjach oraz o atrakcjach obszaru objętego marką. Możemy się też pochwalić nawiązaniem współpracy z profesjonalnym biurem podróży, które w swojej ofercie będzie sprzedawało to, co Zagórzańskie Dziedziny mają do zaoferowania. Bardzo ważny jest dla nas również fakt, że już inni od nas chcą się uczyć i czerpać z naszych doświadczeń. Na terenie Gminy Mszana Dolna przyjmujemy już wizyty studyjne, podczas których opowiadamy o naszych doświadczeniach w kreacji marki i prezentujemy przykładowe oferty. Jak na tak krótki czas działania, to z dumą mogę powiedzieć, że jest tego sporo.

- Współwłaściciel firmy Maspex, jednej z największych firm w Polsce, wybudował w Państwa gminie całoroczny ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy Kasina SKI. Jak udało się ściągnąć takiego inwestora? Co to dało Państwa gminie? Jakie to niesie szanse dla jej rozwoju i jak może pomóc w budowaniu marki Państwa gminy?

- To, że tak duży inwestor pojawił się na terenie Gminy Mszana Dolna, to efekt potencjału, jaki dostrzegł w tym miejscu. Nie bez znaczenia był tutaj przyjaźnie nastawiony na inwestorów Urząd Gminy Mszana Dolna, jego polityka przestrzenna i podatkowa oraz wsparcie z naszej strony w realizacji inwestycji w ośrodku Kasina SKI. Opłaciło się to i gminie, i inwestorowi. Dzisiaj mamy na terenie Zagórzańskich Dziedzin nowoczesny, ciągle rozwijający się ośrodek narciarski oraz największy tego typu Bike Park w Polsce cieszący się ogromną popularnością wśród narciarzy i rowerzystów oraz ich rodzin.

Jednak sam ośrodek nie może odpowiedzieć na wszystkie potrzeby swoich klientów – i tutaj z pomocą przychodzą właśnie kreatorzy marki Gminy – zapewniają miejsca noclegowe i dodatkowe atrakcje dla klientów Kasina Ski. Doskonałym przykładem takiej współpracy jest udział gminnych podmiotów w projekcie Freeskihotele zapewniający obydwu stronom korzyści. Współpraca z tak dużą firmą, posiadającą już swoją markę, niewątpliwie przyniesie Zagórzańskim Dziedzinom korzyści w postaci odpowiedniej promocji, ale także będzie gwarantem najwyższej jakości produktów, usług i inicjatyw oferowanych przez markę Gminy Mszana Dolna.

Chcielibyśmy również, aby właśnie takie firmy jak Kasina Ski, jako pierwsze postarały się o znak marki Zagórzańskie Dziedziny na swoje usługi, a dając pozytywny przykład, zachęciły innych przedsiębiorców do włączenia się w tę inicjatywę i pozyskanie marki na swoje produkty, usługi i inicjatywy. Zarówno właściciel stacji - pan Sławomir Rusinek, jak i prezes Kasina Ski - pan Stanisław Pala podczas październikowego spotkania potwierdzili chęć współpracy pod marką Zagórzańskie Dziedziny. A to dla nas kluczowe.

Rozmawiał Jacek Krzemiński