W skali całego kraju wciąż nie przeprowadzono procedury ustalenia granic 1 869 081 działek ewidencyjnych na obszarach miejskich (22,8 proc. wszystkich działek na tych obszarach), a na terenach wiejskich 14 841 994 działek (49,9 proc.). Nieprzeprowadzenie na szczeblu powiatowym cyfryzacji i modernizacji ewidencji gruntów i budynków (EGiB) skutkuje niezgodnością danych EGiB ze stanem faktycznym – wynika z kontroli NIK.

Jak zauważa NIK, według stanu na 1 stycznia 2017 r. EGiB była zmodernizowana z uwzględnieniem obowiązujących norm i standardów w zaledwie 7,2 proc. obrębów ewidencyjnych. Do 30 czerwca 2021 r. nastąpiła tylko nieznaczna poprawa w tym zakresie i EGiB 78,5 proc. obrębów ewidencyjnych nadal wymagała modernizacji.

W raporcie pokontrolnym Izba podkreśliła, że do niezakończenia realizacji tego zadania zleconego z zakresu administracji rządowej w terminach określonych obowiązującymi przepisami prawa, a nawet do dnia zakończenia kontroli, przyczyniło się niezapewnienie środków finansowych niezbędnych do jego przeprowadzenia, ale również niezorganizowanie skutecznego systemu nadzoru i koordynacji realizacji tego zadania na szczeblu powiatowym.

Kontrolerzy NIK stwierdzili, że działania podejmowane przez starostów na rzecz cyfryzacji, modernizacji i aktualizacji EGiB były niewystarczające do zapewnienia kompletności i zgodności danych tej ewidencji z obowiązującymi normami, standardami i specyfikacją modelu pojęciowego. W ocenie NIK starostwie zapewnili wprawdzie infrastrukturę informatyczną i oprogramowanie niezbędne do prowadzenia EGiB, nie zapewnili jednak zasobu kadrowego administracji geodezyjnej i kartograficznej w starostwach, pozwalającego na skuteczną realizację określonych w ustawie Pgik zadań z tego zakresu.

Izba zaznaczyła, że kwalifikacje pracowników administracji geodezyjnej i kartograficznej oraz ich liczba w większości przypadków wystarczały jedynie do bieżącego prowadzenia tej ewidencji. Ponadto w ok. 40 proc. skontrolowanych powiatów (7 z 18) aktualizowano EGiB z przekroczeniem wyznaczonego terminu.

W dwóch powiatach odnotowano znaczne nawarstwienie się opóźnień liczone w tysiącach przypadków. Opóźnienia dotyczyły w jednej jednostce 1736 na 6395 przypadków aktualizacji (27,1 proc.), a w drugiej 5700 na 12 300 przypadków aktualizacji (46,3 proc.).

W ok. 78 proc. skontrolowanych starostw (14 z 18) kontrolerzy stwierdzili też przekazywanie przez starostów nierzetelnych informacji o stanie EGiB. Powodowało to, że faktyczny stan cyfryzacji i modernizacji EGiB nie miał odzwierciedlenia w prowadzonej sprawozdawczości w tym zakresie.

Nadto w niektórych powiatach EGiB była prowadzona częściowo w postaci analogowej. Starostowie przypisując niski priorytet zadaniom z zakresu cyfryzacji i modernizacji EGiB nie przeprowadzali kontroli w tym zakresie.

W opnii NIK nieprzeprowadzenie na szczeblu powiatowym cyfryzacji i modernizacji EGiB w sposób zgodny z normami i wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach prawa skutkuje w dalszym ciągu niezgodnością danych EGiB ze stanem faktycznym. W skali całego kraju konieczne jest nadal przeprowadzenie procedury ustalenia granic 1 869 081 działek ewidencyjnych na obszarach miejskich, co stanowi 22,8 proc. wszystkich działek na tych obszarach, a na terenach wiejskich 14 841 994 działek, co stanowi 49,9 proc. wszystkich działek na terenach wiejskich.

Kontrolerzy stwierdzili, że starostowie w 94 proc. skontrolowanych jednostek (17 z 18) nie wykonywali obowiązku okresowej weryfikacji danych ewidencyjnych, czyli obowiązku mającego zapewnić systematyczne badanie stanu EGiB pod kątem zgodności danych EGiB z dokumentami źródłowymi i zgodności mapy ewidencyjnej ze stanem faktycznym w terenie. Nieopracowywanie planów weryfikacji danych EGiB wskazuje również na brak zarządzania przez starostów ryzykiem z zakresu cyfryzacji i modernizacji EGiB.

Jak wynika z raportu, na cele modernizacji EGiB w latach 2017-2020 starostowie wydatkowali ok. 397 mln zł w skali kraju, co stanowi ok. 7,5 proc. kwoty oszacowanej przez starostów, jako niezbędnej do pokrycia kosztów przeprowadzenia modernizacji EGiB na terenie całego kraju. Żadna z gmin w kontrolowanych jednostkach nie współfinansowała przeprowadzania cyfryzacji i modernizacji EGiB, mimo iż gminy są jednymi z głównych beneficjentów aktualnych i pełnych danych tej ewidencji.

W związku z ustaleniami kontroli NIK wniosła przede wszystkim o zapewnienie środków na finansowanie wykonywania przez starostów zadań zleconych z zakresu administracji rządowej w ramach cyfryzacji i modernizacji EGiB – w przypadku wprowadzenia w życie zmiany przepisów wpływających na zwiększenie zakresu tych zdań – poprzez zwiększanie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 167 ust. 4 Konstytucji RP i w art. 56 ust. 3 ustawy o samorządzie powiatowym, że przekazywanie powiatowi nowych zadań wymaga zapewnienia środków finansowych koniecznych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów. Zasada ta – zdaniem NIK – powinna mieć zastosowanie także w sytuacji, gdy zakres zadań zostaje zmieniony przepisami aktu wykonawczego, a zmiany te powodują konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów na ich realizację.

mam/