Główny Urząd Statystyczny przedstawił kompleksowe dane dotyczące majątku będącego w gestii gmin i powiatów. Przedstawione przez GUS wskaźniki natężenia pozwalają porównać stopień zaspokajania potrzeb mieszkańców, które są realizowane poprzez zadania wynikające z ustaw kompetencyjnych, w tym w szczególności w zakresie: ochrony zdrowia, opieki społecznej, edukacji publicznej, kultury, infrastruktury komunalnej, utrzymania czystości i porządku.

Gminne grunty i lasy

Powierzchnia gruntów gminnych w Polsce na koniec 2020 r. wynosiła 1 055,6 tys. ha, co stanowiło 3,4% powierzchni Polski. Najwięcej gruntów pozostających własnością gminy w odniesieniu do ogólnej powierzchni województwa znajdowało się w województwach: śląskim – 6,1%, podkarpackim – 5,8% i dolnośląskim – 5,6%. W województwach: pomorskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim gminy posiadały największy udział gruntów wchodzących w skład gminnego zasobu nieruchomości w odniesieniu do ogólnej powierzchni gruntów gminnych, odpowiednio: 86,2%, 86,0% i 85,5%. 

Powierzchnia lasów gminnych Polski w 2020 r. wynosiła 84,0 tys. ha. Największe obszary lasów stanowiących własność gmin znajdowały się w województwach podkarpackim – 27,7 tys. ha i małopolskim – 11,7 tys. ha, natomiast najmniejsze obszary w województwach świętokrzyskim – 1,2 tys. ha oraz lubelskim – 1,4 tys. ha. Największy udział lasów gminnych w ogólnej powierzchni lasów przypadał w województwach: dolnośląskim – 24,3%, podkarpackim – 18,6% oraz zachodniopomorskim – 16,6%. 

Parki spacerowo-wypoczynkowe i zieleńce pozostawały najczęściej własnością gmin. W województwie podlaskim do gmin należały wszystkie parki spacerowo-wypoczynkowe i 98,5% zieleńców. Natomiast najmniejszy udział własności gmin w ogólnej powierzchni parków spacerowo-wypoczynkowych odnotowano w województwie lubuskim – 62,5%. 

Drogi i ścieżki rowerowe

Ogólna długość dróg gminnych w Polsce w 2020 r. wynosiła 257,2 tys. km, w tym 149,8 tys. km dróg o nawierzchni twardej i 107,4 tys. km dróg o nawierzchni gruntowej. W porównaniu do 2019 r. długość dróg gminnych o nawierzchni twardej wzrosła o 6,3 tys. km, tj. o 4,4%, a długość dróg gminnych o nawierzchni gruntowej zmniejszyła się o 0,9 tys. km, tj. o 0,8%. Długość dróg powiatowych o nawierzchni twardej w 2020 r. wynosiła 115,1 tys. km, a dróg o nawierzchni gruntowej 9,3 tys. km. 

Drogi gminne i powiatowe o nawierzchni twardej miały największą długość w województwie mazowieckim, odpowiednio 20,3 tys. km i 14,2 tys. km. Łączna długość ścieżek rowerowych (dróg dla rowerów) będących pod zarządem jednostek samorządu terytorialnego w 2020 r. w Polsce wyniosła 17,3 tys. km, z czego 65,9% stanowiły ścieżki będące pod zarządem gmin, a 20,1% ścieżki pozostające pod zarządem powiatów. W porównaniu z 2019 r. w 2020 r. nastąpił wzrost o 1,7 tys. km długości ścieżek rowerowych będących pod zarządem jednostek samorządu terytorialnego, tj. o 11,0%. 

Najdłuższe ścieżki rowerowe pozostające pod zarządem jednostek samorządu terytorialnego, przypadające na 10 tys. ludności, znajdowały się w województwie lubuskim – 7,1 km, najkrótsze w województwie małopolskim – 2,3 km. W 2020 r. w Polsce długość rozdzielczej sieci gazowej wyniosła 140,4 tys. km, co oznaczało wzrost o 3,8 tys. km, tj. o 2,8% w porównaniu do 2019 r. 

Sieci wod.-kan. i ciepłownicze

Długość sieci cieplnej wyniosła w 2020 r. 16,6 tys. km. W porównaniu do 2019 r. nastąpił wzrost długości sieci cieplnej o 0,2 tys. km, tj. o 1,2%. W 2020 r. z instalacji gazowej korzystało 54,2% ogółu ludności, czyli o 1,3 p. proc. więcej niż w 2019 r. Według danych szacunkowych, najwięcej ludności korzystało z sieci gazowej w województwie podkarpackim – 74,1%, najmniej w województwie podlaskim – 29,9%. Z łącznej liczby 34,2 tys. kotłowni w 2020 r. najwięcej znajdowało się w województwie wielkopolskim – 4,2 tys., najmniej w województwach podlaskim i świętokrzyskim – po 0,9 tys. 

Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej w 2020 r. w Polsce wynosiła 313,4 tys. km, w tym 42,2% znajdowało się w zarządzie bądź administracji gmin. W 38,8% gmin czynna sieć rozdzielcza wodociągowa znajdowała się wyłącznie w zarządzie gminy. 

Najdłuższa czynna sieć rozdzielcza wodociągowa, będąca w zarządzie bądź administracji gmin, znajdowała się w województwie mazowieckim – 24,4 tys. km, natomiast najkrótsza w województwie zachodniopomorskim – 1,8 tys. km. Według danych szacunkowych w 4,0% gmin wszyscy mieszkańcy korzystali z instalacji wodociągowych. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej (sanitarnej) w 2020 r. wynosiła 169,6 tys. km, w tym 30,1% znajdowało się w zarządzie bądź administracji gmin. W 42,1% gmin czynna sieć kanalizacyjna znajdowała się wyłącznie w zarządzie gmin. Najdłuższa czynna sieć kanalizacyjna, będąca w zarządzie bądź administracji gmin, znajdowała się w województwie podkarpackim i było to 8,7 tys. km, natomiast najkrótsza w województwie opolskim – 0,8 tys. km. Według danych szacunkowych w 0,3% gmin wszyscy mieszkańcy korzystali z instalacji kanalizacyjnej.

Oczyszczalnie ścieków i odpady

Liczba oczyszczalni biologicznych w Polsce w 2020 r. wyniosła 2453 i pozostała na zbliżonym do roku poprzedniego poziomie (zmniejszyła się o 1). Najwięcej oczyszczalni biologicznych było w województwie mazowieckim – 262. Liczba oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów wynosiła 820 – co w porównaniu do 2019 r. oznacza wzrost o 3, tj. o 0,4%. Najwięcej oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem biogenów odnotowano w województwie śląskim – 91. 

W 2020 r. zebrano 13,1 mln ton odpadów komunalnych (bez wyselekcjonowanych), w tym z gospodarstw domowych 11,3 mln ton. Najwięcej odpadów komunalnych zebrano w województwie mazowieckim – 1,9 mln ton, w tym z gospodarstw domowych 1,7 mln ton. 

Lokale komunalne

Liczba lokali mieszkalnych, na które obowiązywały umowy o najem socjalny lokalu w 2020 r. wyniosła 65,8 tys. i było to o 35,6 tys., tj. o 35,1% mniej niż w 2019 r. Przeciętna powierzchnia takiego lokalu w 2020 r. wyniosła 34,0 m2 , osiągając najwyższą wartość w województwie zachodniopomorskim – 37,7 m2 , natomiast najniższą w województwie łódzkim – 30,4 m2 . 

Żłobki, przedszkola i szkoły

Na przestrzeni lat 2018–2020 liczba żłobków (łącznie z oddziałami żłobkowymi i klubami dziecięcymi) wzrosła o 21,1% z 3,8 tys. w 2018 r. do 4,6 tys. w 2020 r. Zbliżony wzrost, tj. o 21,9%, nastąpił w liczbie placówek podległych samorządowi terytorialnemu. Największy względny przyrost żłobków wystąpił w województwie lubelskim – o 33,8%. Liczba dzieci korzystających z opieki w żłobkach w przeliczeniu na 1000 dzieci w wieku do 3 lat wyniosła w 2020 r. 128; w stosunku do 2018 r. nastąpił wzrost o 23 dzieci, tj. o 21,9%. Wskaźnik ten był najwyższy w województwie dolnośląskim – 200, najniższy w województwie świętokrzyskim – 90. 

W 2020 r. funkcjonowało w Polsce 12,9 tys. przedszkoli, z których 55,0% prowadzonych było przez gminy i powiaty. Największy udział przedszkoli prowadzonych przez gminy i powiaty odnotowano w województwie opolskim – 80,9%, natomiast najniższy w województwie pomorskim – 40,0%. Liczba dzieci w przedszkolach przypadająca na 1000 dzieci w wieku 3–5 lat wyniosła 985 i była mniejsza o 4, tj. o 0,4% niż w 2018 r. Liczba szkół podstawowych (bez specjalnych) w 2020 r. wyniosła 13,3 tys. i było to o 1,3% mniej niż w 2019 r. Nieznacznemu zmniejszeniu – o 3 – uległa liczba szkół podstawowych specjalnych, która wyniosła 953 w 2020 r. 

Na porównywalnym do 2019 r. poziomie utrzymała się liczba liceów ogólnokształcących dla młodzieży (bez specjalnych) – 2209, co oznacza spadek ich liczby o 14. 

Najwyższy odsetek szkół podstawowych prowadzonych przez gminy i powiaty wystąpił w województwie podkarpackim – 89,2%, najmniejszy w województwie świętokrzyskim – 79,3%. 

Przychodnie POZ i placówki pomocy społecznej

W Polsce w 2020 r. funkcjonowało 21,5 tys. przychodni w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, w tym 2,5 tys. podległych samorządowi terytorialnemu. W porównaniu do 2019 r. liczba przychodni w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej zmniejszyła się o 0,3 tys., tj. o 1,6%, w tym podległych samorządowi terytorialnemu – o 1,3%. W przeliczeniu na 1000 ludności liczba porad udzielonych przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej wyniosła w 2020 r. 4,1 tys., osiągając najwyższą wartość w województwie łódzkim – 4,6 tys., najniższą w województwie mazowieckim – 3,7 tys. 

Liczba miejsc w stacjonarnych placówkach pomocy społecznej (łącznie z filiami) wzrosła w 2020 r. o 0,5 tys., tj. o 0,4% w porównaniu do 2019 r., natomiast w placówkach podległych samorządowi terytorialnemu zmniejszyła się w tym samym czasie o 0,1 tys. W stacjonarnych placówkach pomocy społecznej, w przeliczeniu na 10 tys. ludności, przebywało w 2020 r. średnio 27 mieszkańców, najwięcej w województwie opolskim – 40, najmniej w województwie wielkopolskim – 23. W Polsce w 2020 r. zmniejszeniu uległa liczba bibliotek publicznych (łącznie z filiami). Było ich 7,8 tys., tj. o 99 mniej niż w 2019 r. 

Biblioteki i muzea

W 2020 r. na jedną placówkę biblioteczną przypadało 4,4 tys. osób, tj. o 100 więcej niż w 2019 r. Najmniejszą liczbę ludności przypadającą na 1 placówkę biblioteczną w 2020 r. zanotowano w województwie lubelskim – 3,0 tys., największą w województwie pomorskim – 6,4 tys. Biblioteki, podobnie jak inne instytucje, umożliwiały korzystanie ze swojej oferty również osobom niepełnosprawnym. W 2020 r. 3,3 tys. bibliotek i filii było przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych (wejście do budynku) i było to o 4,7% mniej niż w 2019 r. W 2020 r. funkcjonowały w Polsce 932 muzea (łącznie z oddziałami), w tym 353 prowadzone były przez gminy i powiaty. 

W miastach na prawach powiatu znajdowało się 38,9% wszystkich muzeów. Mniej niż połowa muzeów, tj. 43,2% posiadała wejście przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Najwięcej muzeów prowadzonych przez gminy i powiaty znajdowało się w województwie łódzkim – 75,6%, najmniej w województwie mazowieckim – 21,0%.

Kina

Liczba funkcjonujących w Polsce w 2020 r. kin stałych wyniosła 511, z czego 305 kin stanowiło własność gmin i powiatów. W miastach na prawach powiatu znajdowało się 42,5% ogólnej liczby kin. W związku ze spadkiem liczby kin i towarzyszącym mu zmniejszeniem liczby miejsc na widowni, w porównaniu z rokiem poprzednim w 2020 r. nieznacznemu zwiększeniu uległa liczba ludności przypadająca na 1 miejsce w kinie – ze 131 do 132 osób. Najmniej osób na 1 miejsce w kinie w 2020 r. przypadało w województwie dolnośląskim – 88, najwięcej w województwie opolskim – 231. Wejście do budynku przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych znajdowało się w 84,5% kin.

Liczba gminnych i powiatowych jednostek organizacyjnych wpisanych do rejestru REGON utrzymywała się w Polsce w latach 2019–2020 na zbliżonym poziomie. W 2020 r. do rejestru REGON wpisanych było 15,2 tys. gminnych i 4,1 tys. powiatowych jednostek organizacyjnych, tj. odpowiednio o 210 i 61 jednostek mniej niż w 2019 r. Najwięcej gminnych jednostek organizacyjnych wpisanych do rejestru Regon odnotowano w województwie mazowieckim – 2,0 tys., a najmniej w województwie opolskim – 0,4 tys. jednostek. W odniesieniu do powiatowych jednostek organizacyjnych wpisanych do rejestru REGON największą ich liczbę odnotowano w województwie mazowieckim – 545, najmniejszą w województwie opolskim – 110.

mp/