Wiceprezydent Olsztyna zwróciła się do RIO z prośbą o wyjaśnienie, czy z wpływów z tzw. opłaty małpkowej miasto może sfinansować funkcjonowanie izby wytrzeźwień. Chodziło m.in. o możliwość sfinansowania wynagrodzeń opiekunów i pracowników administracyjnych oraz  kosztów eksploatacyjnych związanych z utrzymaniem budynku, w którym mieści się izba.

Od 1 stycznia 2021 r. tzw. opłatą „małpkową” zostały objęte napoje alkoholowe w opakowaniach o ilości nominalnej napoju nieprzekraczającej 300 ml. Wpływy z tej opłaty w 50 proc. zasilają dochody własne gmin (zgodnie z właściwością urzędów skarbowych dla podmiotów zobowiązanych do wniesienia opłaty), natomiast pozostałe 50 proc. stanowi przychód NFZ.

W wyjaśnieniach RIO zwróciła uwagę, że w uzasadnieniu do ustawy z dnia 14 lutego 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów wprowadzającej regulację art. 93 ust.4 u.w.t.p.a, „gminy będą przeznaczać dochody z opłaty na działania mające na celu realizację lokalnej międzysektorowej polityki przeciwdziałania negatywnym skutkom spożywania alkoholu”. 

W ocenie Izby, przez przeznaczenie środków na realizację lokalnej międzysektorowej polityki przeciwdziałania negatywnym skutkom spożywania alkoholu, należy rozumieć przeznaczenie tych środków na realizację zadań własnych samorządu gminy związanych przykładowo z polityką społeczną, zdrowotną lub inne działania związane z profilaktyką lub rozwiązywaniem problemów związanych ze spożyciem alkoholu. 

Jednocześnie RIO przypomniała stanowisko Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z września 2021 r., w którym wskazano, że środki te należy w pierwszej kolejności przeznaczyć na zadania określone w art. 4 ust. 1 u.w.t.p.a czyli zadania ujęte w gminnym programie przeciwdziałania alkoholizmowi. W ocenie PARPA, dopiero w dalszej kolejności można jej przeznaczyć na zadania nieujęte w wyżej wymienionym programie, biorąc pod uwagę fakt, że zadania te maję mieć związek z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom spożywania alkoholu. W stanowisku zwrócono uwagę, że nie powinny być one przeznaczane na zadania, które ustawowo są przypisane innym podmiotom.

W opinii PARPA wskazano, że „związek taki mógłby zostać wykazany np. przy finansowaniu izby wytrzeźwień, pomocy dla bezdomnych uzależnionych od alkoholu (np. finansowanie noclegowni)..." 

RIO podkreśliła, że sposób wydatkowania omawianych środków zależy od danego samorządu oraz, że to podmiot finansujący będzie zobowiązany, w przypadku kontroli, wykazać związek między danym wydatkiem, a ustawowym celem. „Gmina musi być zatem przygotowana szczegółowo uzasadnić każdy wydatek przeznaczany na realizację celu wynikającego z art. 93 ust 4 u.w.t.p.a. i podejmując decyzję powinna mieć na uwadze przede wszystkim ustawowy cel wydatkowania przez samorząd powyższych środków, tj. przeciwdziałanie negatywnym skutkom spożywania alkoholu” (Wyjaśnienia PARPA z 5 października 2021 r.).
 
W związku z powyższym, RIO oceniła, że środki z opłaty małpkowej mogą być przeznaczone na finansowanie izby wytrzeźwień.

mp/