Eksperci z Uniwersytetu Łódzkiego, Dorota Witkowska, Krzysztof Kompa i Aleksandra Matuszewska-Janica przeanalizowali liczby podawane przez Eurostat i uważają, że procesy demograficzne są jednym z kluczowych czynników decydujących o bierności zawodowej części społeczeństwa. Ale nie jedynym.

W Europie od dłuższego czasu obserwuje się starzenie się społeczeństw. Wydłużająca się średnia długość życia w połączeniu z niskim wskaźnikiem dzietności powodują, że coraz liczniejsza staje się grupa osób w wieku emerytalnym i coraz mniejsza grupa osób w wieku produkcyjnym. Prowadzi to w konsekwencji do powiększania się grupy osób wycofanych z rynku pracy. W badaniach Eurostatu przyczyny bierności zawodowej zostały zdefiniowane następująco:

·    choroba lub niepełnosprawność
·    opieka nad dziećmi lub niepełnosprawnymi dorosłymi
·    inne obowiązki rodzinne lub osobiste
·    nauka i uzupełnienie kwalifikacji
·    emerytura
·    zniechęcenie bezskutecznością poszukiwań pracy
·    oczekiwanie na przywrócenie do pracy (po zwolnieniu)
·    inne przyczyny

Decyzja o bierności zawodowej jest w dużej mierze uzależniona od przynależności do określonej grupy wiekowej. Przykładowo na 29,5 proc. kobiet w wieku 20-64 lata, deklarujących niepodejmowanie pracy (w roku 2014 w UE), największy odsetek pań było w wieku 20-24 lata (38,8 proc.) oraz z grupy wiekowej 50-64 lata (34,6 proc.). W związku z tym dla lepszego zobrazowania przyczyn bierności zawodowej, procentowy udział osób pozostających poza rynkiem pracy przedstawiono dla różnych grup wiekowych:

·    20-64 lata (grupa obejmująca wszystkie jednostki będące przedmiotem badania)
·    15-24 lata (grupa obejmująca osoby najmłodsze)
·    25-49 lata (tzw. grupa prime-age, czyli osoby w wieku najwyższej aktywności zawodowej)
·    50-64 lata (grupa wiekowa określona jako "50+", osoby, które mają największe trudności z odnalezieniem się na rynku pracy)

W całej analizowanej grupie mężczyźni wskazywali na trzy główne przyczyny bierności zawodowej: emeryturę, edukację i uzupełnianie kwalifikacji oraz chorobę lub niepełnosprawność (łącznie 76,9 proc.). Te same powody wymieniło 47,9 proc. kobiet. W ich przypadku znaczącymi powodami wycofywania się z rynku pracy były również opieka nad dziećmi i wymagającymi opieki dorosłymi oraz inne obowiązki rodzinne. Te pięć powodów wymieniło łącznie 78,4 proc. kobiet.

Inaczej sytuacja przedstawia się, gdy weźmie się pod uwagę różne grupy wiekowe. W grupie najmłodszej (15-24 lata) głównym powodem pozostawania poza rynkiem pracy jest edukacja. Deklaruje to 90,7 proc. mężczyzn i 87,6 proc. kobiet. Z kolei w grupie najstarszej (50-64 lata) dwiema głównymi przyczynami są emerytura  oraz choroba i niepełnosprawność (te powody podaje 81,1 proc. mężczyzn oraz 57,7 proc. kobiet). Kobiety deklarują również, że są bierne zawodowo z innych powodów (niesklasyfikowanych przez Eurostat 17,8 proc.).

W grupie 25-49 lat wśród mężczyzn najczęstszym powodem pozostawania poza rynkiem pracy była choroba lub niepełnosprawność (36,3 proc.). Z kolei wśród kobiet była to opieka nad dziećmi lub zależnymi dorosłymi (38,5 proc.). Potwierdza to, że kobiety są bardziej skłonne do redukowania czasu poświęcanego na pracę zawodową na rzecz obowiązków rodzinnych, dlatego częściej niż mężczyźni całkowicie wycofują się z rynku pracy lub podejmują pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy. Demografowie podkreślają, że poziom aktywności zawodowej kobiet jest negatywnie skorelowany ze wskaźnikiem dzietności, co dowodzi konieczności rozpatrywania zagadnień związanych z aktywnością zawodową kobiet w wielu aspektach.

Fragment książki „Sytuacja kobiet na rynku pracy. Wybrane aspekty" D. Witkowskiej, K. Kompy, A. Matuszewskiej-Janicy (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2019).  https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/produkt/sytuacja-kobiet-na-rynku-pracy/