Zakres zadań i pole zainteresowań pracownika socjalnego ulega stopniowemu poszerzeniu – pisze ekspert w opracowaniu.

Publikujemy opracowanie Jakuba Niedbalskiego z Uniwersytetu Łódzkiego:

Pracownik socjalny – utrudzony realizator szczytnych idei

Podstawową funkcją instytucji pomocy społecznej jest reagowanie na dokonujące się zmiany społeczne i łagodzenie ich ewentualnych, negatywnych skutków. Im zmiany te są bardziej radykalne, tym trudniejsze zadania stoją przed samą instytucją, jak i jej funkcjonariuszami - pracownikami socjalnymi.

Przedstawiciele służb społecznych stanowią jedną z najbardziej zaangażowanych w procesie przemian grup zawodowych, bowiem to na nich spoczywa ciężar wspierania wszystkich, którzy stali się ofiarami: ludzkiej niemocy, bezradności a często także agresji i przemocy. Będąc bezpośrednimi realizatorami zadań pomocowych, pracownicy socjalni mają istotny wpływ na losy ludzkie, co wymaga szczególnej wrażliwości i łączy się z ogromną odpowiedzialnością.

Obecnie nowocześnie rozumiana praca socjalna stanowi zindywidualizowaną formę pomocy udzielaną w sytuacjach trudnych, nierzadko skomplikowanych i z tego względu nie polega na wykonywaniu prostych rutynowych czynności. Analiza danego problemu wymaga bowiem dostrzeżenia przez pracownika socjalnego wyjątkowych aspektów danej sytuacji i twórczego myślenia opartego o specjalistyczną wiedzę, profesjonalne umiejętności praktyczne, a także właściwą komunikację międzyludzką.

W związku z tym zakres zadań i pole zainteresowań pracownika socjalnego ulega stopniowemu poszerzeniu. Współcześnie działa on na rzecz jednostek, rodzin, grup i środowisk społecznych, umożliwiając im, bądź też ułatwiając realizację określonych celów oraz aspiracji życiowych. Przyczynia się to do pomyślności, rozwoju a także ujawnienia i spożytkowania zdolności tkwiących w wymienionych wyżej osobach i grupach.

W szczególności pracownicy socjalni interesują się tymi, którzy na swej drodze życiowej napotykają trudności i problemy mające swe źródło w niewłaściwych relacjach między człowiekiem a jego otoczeniem. Relacje te stanowią specyficzny dla pracownika socjalnego obszar bezpośrednich lub pośrednich oddziaływań podejmowanych po to, by osiągnąć pożądaną z punktu widzenia dobra ludzkiego zmianę.

W świetle dzisiejszej sytuacji polityczno–ekonomicznej pojawia się zapotrzebowanie na inny niż dotychczas model pracownika socjalnego. Powinna być to osoba aktywna, umiejąca przekonać środowisko lokalne o swojej użyteczności oraz inicjować programy społeczne, czy zdobywać potrzebne środki. Wzrastająca rola i znaczenie działalności samopomocowej w coraz większym stopniu wymaga od pracownika socjalnego angażowania się w tego typu działalność poprzez jej inspirowanie czy aranżowanie współpracy między instytucjami rządowymi, organizacjami samorządowymi i charytatywnymi. Tym samym pracownik socjalny powinien posiadać rozległą wiedzę i umiejętności umożliwiające mu rozumienie oraz aktywne wpływanie na zjawiska społeczne.

Nie bez wpływu na współczesny kształt instytucji profesjonalnych służb społecznych pozostaje bogata i poruszająca historia tego zawodu. Odwołanie do tradycji pracy socjalnej, z jej najznakomitszymi osobowościami, praktykami i teoretykami, stanowi grunt dla obecnych i przyszłych kadr opiekunów społecznych.

Doświadczenia minionych lat, wzgląd na ideę pomocniczości wywodzącą się z altruistycznie pojmowanej miłości bliźniego stanowi podstawę budowania etosu zawodowego pracownika socjalnego. Przy czym, o ile przyjmuje się, że praca socjalna to jedna z rozwiniętych forma działalności pomocowej, o tyle nadal nie ma zgody, co do tego, w jakim stopniu pracownik socjalny ma być samodzielnym, profesjonalnym praktykiem, a w jakim sprawnym funkcjonariuszem instytucji.2

Zawód pracownika socjalnego zajmuje przestrzeń pośredniczącą, związaną z ‘transmitowaniem’ władzy państwa wobec jednostek, rodzin, grup i społeczności.3 Jak pisze Krzysztof Frysztacki, „pracownicy socjalni nie tylko są tymi, którzy przede wszystkim realizują w codziennej praktyce koncepcję welfare state oraz ją w pewnym sensie legitymizują, ale i tymi, którzy odpowiadają za jej faktyczne i domniemane słabości. Z jednej strony są coraz bardziej obecni w rozmaitych miejscach i rolach, a z drugiej, chcą lub wręcz muszą odpowiadać na trudne wyzwania pojawiające się w życiu społecznym i we współczesnych wersjach szeroko rozumianej interwencji w to życie”.
Jakub Niedbalski


Przypisy:
1 Tekst pochodzi z zakończenia książki „Status prawy i społeczny pracownika socjalnego”, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2016.
2 M. Rek-Woźniak (2012) Dobroczyńcy, biurokraci, kozły ofiarne? O społecznym konstruowaniu wizerunku pracowników socjalnych w Polsce. „Kultura i Społeczeństwo” nr 1, s. 103.
3 S. Pollack (2010) Labelling Clients “Risky”: Social Work and the Neo-liberal Welfare State, „British
Journal of Social Work”, t. 40 , s. 1263.
4 K. Frysztacki (2009) Socjologia problemów społecznych. Scholar, Warszawa, s. 231.



Jakub Niedbalski, doktor socjologii, adiunkt w Katedrze Socjologii Organizacji i Zarządzania Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w komputerowej analizie danych jakościowych, metodach badań jakościowych, zagadnieniach socjologii niepełnosprawności i socjologii sportu. Prowadzi badania poświęcone aktywizacji społecznej i fizycznej osób z niepełnosprawnością. Jest autorem kilkudziesięciu publikacji naukowych poświęconych problematyce niepełnosprawności, pomocy społecznej, a także metodologii badań jakościowych.
Adres e-mail: jakub.niedbalski@gmail.com

Źródło: Uniwersytet Łódzki
Kkż/