Spadek liczby uczniów, koszty utrzymania infrastruktury i wynagrodzenia nauczycieli to powody zamykania szkół. IBE zbadał konsekwencje zmiany sieci placówek w wybranych gminach.

Samorządowe powody likwidacji szkół

Jak wynika z badań Instytutu Badań Edukacyjnych w wybranych gminach, w których zamknięto lub przekazano szkoły stowarzyszeniom, powodami likwidacji placówek są m.in. spadek liczby uczniów w szkołach i oddziałach klasowych oraz wydatki związane z ich prowadzeniem. Przedstawiciele lokalnych władz wymieniali tu koszty utrzymania szkolnej infrastruktury i wynagrodzenia dla nauczycieli.

Sonda IBE wskazuje, że według samorządów konsolidacja szkół tworzy warunki umożliwiające uczniom dostęp do specjalistów (np. logopedy czy pedagoga) oraz do lepszej infrastruktury szkolnej. Oczekują też, że stworzy to warunki sprzyjające międzyuczniowskiej rywalizacji.

Przyczyny przekazywania szkół stowarzyszeniom

Samorządy są zdania, że przekazywanie placówek stowarzyszeniom to ratowanie ich przed likwidacją. Założeniem takich zmian jest ponadto zwiększenie zaangażowanie rodziców w życie szkoły.

W analizowanych przypadkach przekazanie takie nie zmieniało sposobu postrzegania szkoły w społeczności lokalnej, ani nie przynosiło zmiany stylu funkcjonowania placówki czy stosowanych metod pracy, nie pojawiały się nowe pomysły na edukację. Było to więc w pewien sposób wyjście awaryjne, pozwalające zachować szkołę.

Kontrowersje w lokalnych społecznościach

Zmiany w lokalnych sieciach szkół zawsze budzą kontrowersje, a mieszkańców może przygotować wczesne włączenie ich w proces podejmowania decyzji. Otwartość samorządu na postulaty przedstawicieli szkół, rodziców oraz społeczności lokalnych i gotowość do zawierania kompromisów to najważniejsze czynniki dobrze przeprowadzonego procesu zmian w lokalnej sieci szkół.

W większości zbadanych gmin podjęcie decyzji o likwidacji szkoły lub przekazaniu stowarzyszeniu zajęło nawet kilka lat.

Większość nauczycieli z likwidowanych lub przekazywanych stowarzyszeniu szkół w badanych gminach zachowała pracę, często jednak warunki ich zatrudnienia się pogarszały, np. pracują na część etatu.

Jak się okazuje, gminom nie udaje się sprzedać budynków, w których funkcjonowały zlikwidowane szkoły, przez co oszczędność z likwidacji placówki bywa mniejsza od oczekiwanej.

Samorządy nadal czują się odpowiedzialne za przekazane szkoły

W badanych gminach, gdzie przekazano szkoły stowarzyszeniom, samorządy nie przestały poczuwać się do odpowiedzialności za te placówki. Jak wynika z raportu, przejęcie szkoły przez stowarzyszenie stanowiło często pretekst do zwiększenia kontroli i otwierało nowe drogi wpływu gminy na placówkę.

Poza tym przejęte szkoły funkcjonują sprawniej, gdy mogą liczyć na finansowe lub organizacyjne wsparcie gminy. Brak pomocy stawia prowadzące placówki stowarzyszenia w trudnej sytuacji.

Naukowcy IBE od maja do sierpnia 2013 r. przeprowadzili jakościowe badanie terenowe w 13 polskich gminach wiejskich lub miejsko-wiejskich, zróżnicowanych pod względem wielkości, odległości od dużego miasta, w różnych częściach Polski.

Wybierając gminy, starali się dotrzeć do tych, w których w latach 2007-2012 decydowano się na zastosowanie tylko jednej strategii zmian - dokonywano likwidacji szkół i konsolidacji sieci czyli przenoszenia uczniów z zamkniętej szkoły do innej placówki, albo przekazywano placówki stowarzyszeniom.

Źródło: IBE



Kkż/
Serwis Samorządowy PAP