Projekt uchwały w sprawie ustalenia planu sieci szkół publicznych musi być opiniowany przez związki zawodowe - uważa Mirosław Obrębski, ekspert oświatowy.

W lutym opublikowaliśmy w Serwisie Samorządowym PAP serię trzech artykułów, w których Tadeusz Konarski, ekspert oświatowy, wskazywał na potrzebę uchwalenia przez gminy i powiaty nowych planów sieci szkół. Teraz udostępniamy Państwu analizę Mirosława Obrębskiego, dyrektora Zespołu Administracji Szkół i Przedszkoli w Olsztynku, który podkreśla, że nowe uchwały trzeba przedłożyć do zaopiniowania związkom zawodowym.

Co napisał ekspert, co napisało MEN

W tekście „Pytania o sieć. Ekspert oświatowy wyjaśnia wątpliwości” pojawił się akapit sugerujący, że projekty uchwał rad powiatów w sprawie planu sieci publicznych szkół ponadpodstawowych oraz szkół specjalnych oraz uchwał rad gmin w sprawie planu sieci i granic obwodów publicznych szkół podstawowych nie należy przedkładać do zaopiniowania organizacjom związków zawodowych, ponieważ te projekty nie dotyczą zakresu, który jest objęty zadaniami związków zawodowych.

Z kolei Departament Współpracy z Samorządem Terytorialnym MEN z 13 lutego 2019 r. (znak: DWST-WOOS.4025.1.2019.BP) dość lakonicznie wyjaśnia, że „sposób stosowania art. 19 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w zakresie opiniowania założeń aktów prawnych albo projektów aktów prawnych organów stanowiących samorządu terytorialnego nie uległ zmianie”.

Co mówią przepisy

Obowiązek ustalania planu sieci szkół publicznych, o których mowa w art. 39 ust. 5 i 7 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 996, ze zm.) zgodnie z tymi przepisami, należy do kompetencji rad gmin i powiatów. Ustalenie planu sieci publicznych szkół, następuje po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty o zgodności planu z warunkami określonymi w odpowiednich przepisach.

Natomiast uprawnienia związków zawodowych do opiniowania ww. projektów uchwał wynikają bezpośrednio z art. 19 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 263). Organizacja związkowa, reprezentatywna w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych. Nie dotyczy to założeń projektu budżetu państwa oraz projektu ustawy budżetowej, których opiniowanie regulują odrębne przepisy.

Organy władzy i administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego kierują założenia albo projekty aktów prawnych, o których mowa w ust. 1, do odpowiednich władz statutowych związku, określając termin przedstawienia opinii nie krótszy jednak niż 30 dni. Termin ten może zostać skrócony do 21 dni ze względu na ważny interes publiczny. Skrócenie terminu wymaga szczególnego uzasadnienia. Bieg terminu na przedstawienie opinii liczy się od następnego dnia roboczego, z wyłączeniem soboty, następującego po dniu przekazania założeń albo projektu wraz z informacją określającą termin przedstawienia opinii. Nieprzedstawienie opinii w wyznaczonym terminie uważa się za rezygnację z prawa jej wyrażenia.

Należy przypomnieć, że art. 209 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60, ze zm.) niejako przypominał, że związki zawodowe opiniują uchwały, o których mowa w art. 206 ust. 1, tj. uchwały w sprawie projektu dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Przy czym przepis ten nałożył na związek przedstawienie opinii w terminie nie dłuższym niż 21 dni. W tym przypadku ustawodawca nie narzucił nowego obowiązku opiniowania sieci przez związki zawodowe, ale tylko skrócił czas na zaopiniowanie. W tej sytuacji JST, z mocy prawa, nie musiały określać szczególnego uzasadnienia do tego krótszego niż 30 dniowego terminu.

W orzecznictwie podkreśla się, że wymóg konsultacji rady gminy z reprezentatywną organizacją związkową dotyczy podejmowania uchwał o charakterze aktu generalnego. Za taką wykładnią przemawiają także inne przepisy ustawy związkowej - art. 1 ust. 1, art. 4, art. 6, art. 7 ust. 1 i 2. Związki zawodowe wykonują swoje ustawowe zadania w zakresie ochrony praw, interesów zawodowych i socjalnych w formie współdziałania w procesie stanowienia aktów prawnych i w formie obrony interesów indywidualnych pracowników. Obowiązek współdziałania należy zatem ograniczać do podejmowania aktów generalnych, których przedmiotem jest regulacja w zakresie obrony praw, interesów zawodowych i socjalnych ludzi pracy, dotyczą nieokreślonej grupy osób (por. wyrok WSA w Kielcach z dnia 4 października 2012 r., II SA/Ke 551/12, wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30 listopada 2004 r., sygn. akt. II SA/Wr 2027/03 i wyrok NSA z dnia 7 grudnia 2005 r., sygn. akt. II OSK 332/05).

NSA w składzie siedmiu sędziów w uchwale z 29 listopada 2010 r. (I OPS 2/10) wyraził swoje przekonanie, że opiniowanie nie dotyczy wyłącznie uchwał o charakterze aktu generalnego. W uzasadnieniu stwierdził, że „Mając na względzie szeroki zakres pojęcia aktów prawnych, przy ocenie, czy istnieje obowiązek przekazania określonej uchwały do zaopiniowania organizacji związkowej, w pierwszej kolejności należy zatem badać, czy jej przedmiot dotyczy spraw publicznych o istotnym znaczeniu społecznym i mieści się w zakresie działania związków zawodowych. Jeśli przedmiotem uchwały jest określone rozwiązanie organizacyjne o charakterze wewnętrznym, niemające związku z zadaniami związków zawodowych, to nie ma obowiązku poddawania go opiniowaniu, jeśli natomiast zamierzone zmiany organizacyjne miałyby związek z zadaniami związków zawodowych i wywoływały skutki zewnętrzne, to należy je poddawać opiniowaniu”.

A więc trzeba

Nikt nie zaprzeczy, że sieć szkół ma bezpośredni wpływ na liczebność uczniów w danej szkole, a przez to wpływa na liczebność oddziałów, a od tego bezpośrednio zależy liczba zajęć i zatrudnienie nauczycieli. Z tego też wynika obowiązek opiniowania przez związki zawodowe projektu uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego w sprawie ustalenia planu sieci szkół publicznych.

Pominięcie związków zawodowych w opiniowaniu projektu uchwały organu jst stanowi istotne naruszenie prawa. O ile przepisy prawa przewidują taki obowiązek, to niewykonanie takiego obowiązku jest równoznaczne z istotnym naruszeniem prawa i skutkuje stwierdzeniem nieważności regulacji.

autor: Mirosław Obrębski
Dyrektor Zespołu Administracji Szkół i Przedszkoli w Olsztynku

Tytuł, wstęp i śródtytuły pochodzą od redakcji.

aba/