Na sesji plenarnej w lutym posłowie do PE zagłosują nad zasadami ustanawiającymi Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. To sztandarowy program unijnego planu odbudowy po koronawirusie w wysokości 750 mld euro. Parlament i Rada osiągnęły wstępne porozumienie w sprawie instrumentu w grudniu 2020 roku.

Instrument zaoferuje państwom UE zakrojone na szeroką skalę wsparcie dla inwestycji i reform niezbędnych do złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków pandemii oraz do przygotowania gospodarek UE na zrównoważoną, cyfrową przyszłość.

Dotacje i pożyczki

Fundusze będą dostępne w formie dotacji i pożyczek. Dotacje wyniosą 312,5 mld euro (w cenach z 2018 r. - rzeczywista kwota zostanie skorygowana w górę, aby uwzględnić inflację).

Rozdział dotacji między kraje będzie oparty na kilku kryteriach. W początkowej fazie, do końca 2022 r., będą to: liczba ludności, PKB na mieszkańca i stopa bezrobocia w latach 2015-2019. Później, zamiast stopy bezrobocia będą brane pod uwagę wyniki gospodarcze w 2020 i 2021 roku. Komisja Europejska będzie musiała zaciągnąć zobowiązania do końca 2023 r. na pełną kwotę dotacji dla krajów UE, a fundusze będą musiały zostać wypłacone do końca 2026 roku.

Pożyczki zostaną udzielone na wniosek państw członkowskich do końca 2023 r. do łącznej kwoty 360 mld euro (w cenach z 2018 r.). Wysokość pożyczek dla danego kraju nie będzie mogła przekroczyć wartość 6,8% PKB danego kraju.

Na jakie inwestycje zostaną przeznaczone fundusze?

W negocjacjach z Radą posłowie nalegali, aby kraje musiały wykorzystywać fundusze zgodnie z priorytetami UE. „Pieniądze z planu odbudowy dla UE zostaną przeznaczone na priorytety UE. Odbudowa UE nie będzie bankomatem dla krajowych polityk i programów” powiedział Dragoş Pîslaru (Renew Europe, Rumunia), jeden ze współsprawozdawców Parlamentu, po ogłoszeniu wstępnego porozumienia z Radą.

Współsprawozdawczyni Eider Gardiazabal (S&D, Hiszpania) podkreśliła, że chociaż fundusze powinny pomóc łagodzić bezpośrednie skutki społeczne kryzysu, powinny również wspierać długoterminowe cele UE, takie jak zielona transformacja i cyfryzacja. „Musimy pamiętać, że jest to najważniejszy program inwestycyjny w nadchodzących latach i musimy wykorzystać tę okazję [do przeprowadzenia reform]” powiedziała.

Wymieniono sześć obszarów, które będą wspierane przez instrument na rzecz odbudowy i odporności:

- przejście na zieloną gospodarkę
- transformacja cyfrowa
- inteligentny, trwały wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu
- spójność społeczna i terytorialna
- budowanie odporności i gotowości na sytuacje kryzysowe
- strategie dla następnego pokolenia, w tym q zakresie edukacji i umiejętności.

Krajowe plany powinny przeznaczać co najmniej 37% budżetu na działania związane z klimatem i różnorodnością biologiczną, a kolejne 20% na działania w dziedzinie cyfrowej. Przepisy zabraniają finansowania działań powodujących znaczną szkodę dla środowiska (tzw. zasada „nie czyń poważnych szkód”).

Zasady działania

Aby otrzymać wsparcie, państwa członkowskie muszą przygotować plany odbudowy i wzmacniania odporności, zawierające pakiet reform i projektów inwestycji publicznych, które mogłyby zostać wdrożone do 2026 roku. Plany te zostaną włączone do cyklu koordynacji gospodarczej europejskiego semestru i powinny zostać zgłoszone do 30 kwietnia.

Komisja Europejska oceni plany i przedstawi Radzie propozycję wysokości dotacji i pożyczek dla poszczególnych krajów oraz projekt celów i kamieni milowych, które będą musiały osiągnąć. Do Rady będzie należało przyjęcie planów.

Do wsparcia kwalifikują się również środki krajowe podjęte w związku z kryzysem koronawirusowego od lutego 2020 roku.

Płatności zostaną zrealizowane, gdy kamienie milowe i cele zostaną osiągnięte przez państwa członkowskie, ale kraje mogą wystąpić o zaliczki w wysokości do 13% całkowitej kwoty, która zostanie wypłacona po przyjęciu ich planu przez Radę.

Państwa członkowskie będą składać sprawozdania z postępów dwa razy w roku w ramach europejskiego semestru.

Legitymacja demokratyczna

Podczas negocjacji Parlament nalegał na większą przejrzystość. Porozumienie z Radą przewiduje, że Komisja Europejska będzie przesyłać wszystkie informacje na temat planów krajowych i swoich propozycji do decyzji Rady również do Parlamentu.

Co dwa miesiące, komisje parlamentarne będą mogły zapraszać Komisję Europejską do omówienia stanu odbudowy UE i postępów państw członkowskich w realizacji ich celów.

Komisja Europejska jest również zobowiązana do przygotowywania rocznych sprawozdań z wdrażania instrumentu i innych sprawozdań oceniających.

Współsprawozdawca Parlamentu Siegfried Mureşan (EPL, Rumunia) z zadowoleniem przyjął zaangażowanie Parlamentu we wszystkie etapy procesu: „To dobra wiadomość... Instrument Odbudowy i Odporności będzie miał pełną legitymację demokratyczną”.


 

mp/