Radykalizacja nie jest zjawiskiem nowym, ale staje się coraz większym wyzwaniem ze względu na nowe technologie i rosnącą polaryzację społeczeństwa, co czyni ją poważnym zagrożeniem w całej UE.

Czym jest radykalizacja?

Jak wskazuje PE, ostatnie ataki terrorystyczne w Europie, z których wiele zostało przeprowadzonych przez Europejczyków, uwypuklają utrzymujące się zagrożenie „rodzimą” radykalizacją, zdefiniowaną przez Komisję Europejską jako zjawisko polegające na przyjmowaniu przez ludzi opinii, poglądów i idei, które mogą prowadzić do aktów terroryzmu.

"Ideologia jest nieodłączną częścią procesu radykalizacji, której podstawą jest często religijny fundamentalizm. Niemniej radykalizacja rzadko jest napędzana wyłącznie przez ideologię lub religię. Często zaczyna się od osób sfrustrowanych swoim życiem, społeczeństwem lub polityką wewnętrzną i zagraniczną swoich rządów" - podkreśla unijna instytucja w publikacji.

Zaznacza przy tym, że nie ma jednego profilu osoby, która byłaby skłonna zaangażować się w ekstremizm, ale osoby pochodzące ze zmarginalizowanych grup społecznych i doświadczające dyskryminacji lub utraty tożsamości stanowią podatny grunt dla radykalizacji.

"Uważa się, że zaangażowanie Europy Zachodniej w strefach konfliktów, takich jak Afganistan i Syria, również przyczynia się do radykalizacji, zwłaszcza społeczności migrantów" - zauważa PE.

Jak i gdzie ludzie ulegają radykalizacji?

Parlament zwraca uwagę, że procesy radykalizacji opierają się na portalach społecznościowych, które umożliwiają dołączenie do ugrupowań podżegających do przemocy i utrzymywanie kontaktu pomiędzy uczestnikami. Według PE, zarówno sieci fizyczne, jak i internetowe stanowią przestrzenie, w których może dochodzić do radykalizacji osób, a im bardziej zamknięte są te kręgi, tym bardziej prawdopodobne jest, że będą funkcjonować jako miejsca spotkań, w których użytkownicy wspólnie potwierdzają skrajne przekonania bez skonfrontowania się z odmiennymi poglądami.

"Internet jest jednym z głównych kanałów, za pośrednictwem którego rozpowszechniane są poglądy ekstremistyczne i werbowane są osoby do działań terrorystycznych" - zaznacza instytucja w publikacji. "Media społecznościowe spotęgowały zarówno wpływ propagandy dżihadystów, jak i skrajnie prawicowych ekstremistów, zapewniając łatwy dostęp do szerokiego grona odbiorców i dając organizacjom terrorystycznym możliwość „narrowcastingu”, czyli ukierunkowanego przekazu, w celu przyciągania nowych rekrutów lub tworzenia armii internetowych „trolli” do wspierania propagandy terrorystycznej" - dodaje PE.

Jak wynika z raportu Europolu z 2020 r. dotyczącego sytuacji i trendów terrorystycznych w Unii Europejskiej, w ciągu ostatnich kilku lat szyfrowane aplikacje do przesyłania wiadomości, takie jak WhatsApp lub Telegram, były powszechnie wykorzystywane do koordynacji, planowania ataków i przygotowywania kampanii terrorystycznych. Szkoły, uniwersytety i miejsca kultu, takie jak meczety, również stanowiły cel dla niektórych organizacji ekstremistycznych.

Podatnym gruntem dla radykalizacji z uwagi na zamkniętą przestrzeń mogą być również więzienia. Więźniowie, wyrwani ze swojej sieci społecznej, są bardziej skłonni niż gdzie indziej do poznawania nowych poglądów i stowarzyszeń oraz ulegania radykalizmowi, podczas gdy zakłady karne z niedoborem pracowników często nie są w stanie wychwycić działalności o charakterze ekstremistycznym.

Działania Unii Europejskiej na rzecz zapobiegania radykalizacji

PE zauważa, że chociaż główna odpowiedzialność za przeciwdziałanie radykalizacji spoczywa na państwach UE, istnieją narzędzia, które mają temu pomóc na szczeblu unijnym.

Chodzi o unijną sieć upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw. To sieć praktyków z pierwszej linii z całej Europy, takich jak nauczyciele, funkcjonariusze polityczni i władze więzienne, pracujących z osobami, które były lub są podatne na radykalizację.

Kolejnym narzędziem jest utworzona przez Europol jednostka ds. zgłaszania podejrzanych treści w Internecie, która przeszukuje sieć w poszukiwaniu treści terrorystycznych i ekstremistycznych i zgłasza je do dostawców usług internetowych. Od czasu jej utworzenia w 2015 r. zgłosiła do firm internetowych ponad 130 000 treści (ponad 25 000 w 2019 r.).

W grudniu 2020 r. Parlament Europejski zatwierdził strategię UE w zakresie unii bezpieczeństwa na lata 2020–2025 oraz nowy plan dla UE w dziedzinie walki z terroryzmem, którego celem jest zapobieganie radykalizacji postaw, na przykład poprzez zapewnienie możliwości edukacyjnych lub kulturowych młodzieży narażonej na radykalizację oraz wspieranie resocjalizacji radykalnych więźniów.

Również pod koniec 2020 r. Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie przepisów zobowiązujących firmy internetowe do usuwania treści terrorystycznych w ciągu godziny od otrzymania nakazu od odpowiednich organów. Poparte przez parlamentarną Komisję Wolności Obywatelskich porozumienie musi zostać formalnie zatwierdzone przez Parlament i Radę zanim będzie mogło wejść w życie.

kic/