Nowy system zasilania JST powinien być oparty na dochodach własnych, które powinny być wspierane nie dotacjami, tylko subwencjami – podkreślił prof. Krzysztof Surówka z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Jego zdaniem kategoryzacja gmin jest niezbędna, żeby sprawiedliwie dzielić środki.
Prof. Surówka, który wziął udział w panelu otwierającym V Kongres Forów Skarbników, omówił kondycję finansową samorządów oraz odniósł się do propozycji reformy finansowania JST przygotowanej przez resort finansów.
Zdaniem eksperta kondycja samorządów w ciągu ostatnich trzech lat, wbrew ocenom resortu finansów, wcale nie jest dobra.
„Wiceminister finansów reprezentuje pogląd, że sytuacja finansowa JST jest bardzo dobra. No rzeczywiście jest, ale w przeważającej części tych małych samorządów, które ograniczają się przede wszystkim do administrowania, czyli do finansowania zadań. Ale są też duże miasta, które mają olbrzymie potrzeby” – mówił prof. Surówka.
Z analiz przytoczonych przez ekonomistę wynika, że w latach 2020-2022 ogólna sytuacja finansowa samorządów się pogorszyła. Przy czym zwrócił on uwagę, na to, że o ile na zmianach związanych z tzw. Polskim Ładem i rozwiązaniach wprowadzonych podczas pandemii skorzystały głównie małe miejscowości i gminy wiejskie, to wyraźnie straciły miasta na prawach powiatu, w tym szczególnie 12 miast należących do Unii Metropolii Polskich.
Tam, jak wskazał profesor, nadwyżka operacyjna w ostatnich latach spadła o połowę, z 6,7 do 3,5 miliardów złotych.
„To bardzo niekorzystne, bo te 66 miast na prawach powiatu ma ogromne potrzeby inwestycyjne, a bez inwestycji nie ma rozwoju. To nie napawa optymizmem” – mówił prof. Surówka, dodając, że zadłużenie tych 66 miast jest większe niż wszystkich pozostałych gmin razem wziętych.
Dlatego, jego zdaniem, system finansowania samorządów wymaga zmian zwłaszcza w odniesieniu do dużych miast, gdzie jest infrastruktura techniczna i są duże potrzeby rozwojowe oraz związane z utrzymaniem infrastruktury.
„Wydaje się, że ministerstwo finansów, tworząc nowy system zasilania JST, zaczyna zdawać sobie z tego sprawę. Stąd uzależnienie środków także od rodzaju zadań realizowanych przez samorząd” – zauważył prof. Surówka.
Jego zdaniem nowy system zasilania JST powinien być nadal oparty na dochodach własnych, które powinny być wspierane nie dotacjami, tylko subwencjami. Przy czym system subwencjonowania powinien być zobiektywizowany.
Odnosząc się wprost do założeń reformy przygotowanej przez MF, prof. Surówka powiedział, że „jest ciekawa, dlatego, że proponuje się racjonalne zmiany w dochodach, ale zamierza się również uzależnić środki finansowe od zakresu wydatków”.
Ekspert zaznaczył przy tym, że kategoryzacja gmin jest niezbędna, jeśli chodzi o system zasilania samorządów. „Moje główne obawy dotyczą tego, żeby ktoś na szczeblu centralnym nie sterował później tym systemem zasilania” - dodał profesor.
Zdaniem prof. Surówki przy okazji reformy dochodów JST warto pomyśleć także o zmianach w podatku od nieruchomości, który w budżetach gmin w Polsce stanowi ok. 10 proc. dochodów własnych, a jego ranga powinna być wyższa. Dotyczy to także innych podatków
lokalnych.
„To najważniejszy podatek lokalny. Czy zatem nie należałoby się pochylić wreszcie nad nim? Wiem, że to jest kontrowersyjne, ale podatek od nieruchomości nie jest właściwie skonstruowany” – mówił prof. Surówka.
Krajowy Kongres Skarbników to jedno z najważniejszych wydarzeń dla ekspertów zajmujących się samorządowymi finansami. W tegorocznej, V edycji uczestniczy ok. 500 osób. Kongres odbywa się w Warszawie w dniach 10-11 maja. Serwis Samorządowy PAP objął wydarzenie patronatem medialnym.
mp/