W przesłanej do Serwisu Samorządowego PAP opinii ekspert zwrócił uwagę, że pozornie niewielki błąd w ustawie o ochotniczych strażach pożarnych sparaliżował system wypłat ekwiwalentów pieniężnych dla strażaków ratowników ochotniczych straży pożarnych w gminach w całej Polsce. Jego zdaniem w tej sytuacji, jedynym sensownym rozwiązaniem, które może przeciąć „kryzys ekwiwalentowy” jest szybka nowelizacja ustawy o ochotniczych strażach pożarnych na posiedzeniu Sejmu w dniach 23-24 luty 2022 r. 

Poniżej publikujemy opinię dr Dariusza P. Kały na temat problemów z wypłatą ekwiwalentów dla strażaków ratowników ochotniczych straży pożarnych.

Milczenie Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej

Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej w dniu  19 stycznia 2022 r. wskazała w swoim komunikacie, że uchwały ekwiwalentowe sprzed 1 stycznia 2021 r. dalej obowiązują po 1 stycznia 2021 r.. Kilku prawników oraz Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP wskazało jednolicie na brak w nowej ustawie o ochotniczych strażach pożarnych odpowiedniego przepisu przejściowego dotyczącego ekwiwalentu oraz na wygaśnięcie z mocy prawa wszystkich uchwał ekwiwalentowych w ponad 2400 gmin w całej Polsce.

Związek Ochotniczych Straży Pożarnych wprost wskazał, że: „W piśmie Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z 26 stycznia 2022 r. (BOL-II-0754/1/22) (…), dokonuje się, niestety nieudolnej, próby ratowania wadliwych zapisów ustawy o ochotniczych strażach pożarnych”. Tym samym stanowisko KG PSP zostało podważone. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej nabrała jednak wody w usta, schowała głowę w piasek i od 19 stycznia 2022 r. udaje Greka, że nie ma problemu „dziury ekwiwalentowej” Tymczasem ok. 100 gmin przyjęło uchwały ekwiwalentowe z mocą wsteczną, ok. 100 gmin przyjęło uchwały ekwiwalentowe bez mocy wstecznej, a ponad 2000 gmin w Polsce zastanawia się jakie prawo ustanowić na swoim terenie. 

Uchylać, nie uchylać? – wojewodom w sumie wszystko jedno ….

Rady Gminy Purda uchwałą Nr XXXVIII/283/2021 z dnia 28 grudnia 2021 r. w sprawie wysokości ekwiwalentu pieniężnego dla członka ochotniczej straży, ustaliła wysokość ekwiwalentu pieniężnego przysługującego członkowi ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną lub Gminę Purda. W § 5 przedmiotowej uchwały Rada Gminy Purda postanowiła, że: „Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Warmińsko-Mazurskiego i wchodzi w życie z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2022 r.”. Wojewoda Warmińsko-Mazurski swoim rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 31 stycznia 2022 r. Nr PN.4131.70.2022 (Dz. U. Woj. War.-Maz. z dnia 3.02.2022, poz. 662) stwierdził nieważność tej uchwały z racji jej sprzeczności z prawem.

Podobna sytuacja dotyczyła sytuacji w gminie Stare Juchy (woj. warmińsko-mazurskie). Rada Gminy Stare Juchy uchwałą Nr XXVII.198.2021 z dnia 29 grudnia 2021 r. w sprawie ustalenia ekwiwalentu pieniężnego za udział w działaniach ratowniczych lub szkoleniach pożarniczych dla członków Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu gminy Stare Juchy, ustaliła ekwiwalent pieniężny dla członka ochotniczej straży pożarnej. Podejmując uchwałę Rada Gminy Stare Juchy w § 4 ustaliła, „iż uchwała wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku i podlega ogłoszeniu w sposób zwyczajowo przyjęty”. Wojewoda Warmińsko-Mazurski swoim rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 19 stycznia 2022 r. PN.4131.48.2022 (Dz. U. Woj. War.-Maz. z dnia 21.01..2022, poz. 470) stwierdził nieważność tej uchwały z racji jej sprzeczności z prawem.

Analogiczna sytuacja wystąpiła w gminie Grunwald (woj. warmińsko-mazurskie). Rada Gminy Grunwald uchwałą Nr XLIV/346/2021 z dnia 30 listopada 2021 r. w sprawie ustalenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego dla członków ochotniczych straży pożarnych z terenu Gminy Grunwald za udział w działaniach ratowniczych lub szkoleniach pożarniczych organizowanych przez Państwową Straż Pożarną lub Gminę Grunwald, ustaliła ekwiwalent pieniężny dla członka ochotniczej straży pożarnej. „W § 5 uchwały Rada Gminy Grunwald postanowiła, że uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Warmińsko-Mazurskiego i wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2022 r.”. Wojewoda Warmińsko-Mazurski swoim rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 30 grudnia 2021 r. Nr PN.4131.501.2021 (Dz. U. Woj. War.-Maz. z dnia 4.01.2022, poz. 65) stwierdził nieważność tej uchwały z racji jej podjęcia z rażącym naruszeniem prawa.

Podobne uchwały podejmowane jeszcze w 2021 roku, ale obowiązujące od dnia 1 stycznia 2022 r. zostały przyjęte w innych gminach w Polsce i wojewodowie w trakcie ich kontroli nie dopatrzyli się stwierdzenia naruszenia prawa. Uchwały te przeszły kontrolę nadzorczą i zostały opublikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych. 

Przykładem jest tutaj Uchwała NR 230/XXX/2021 Rady Gminy w Dzierzążni (woj. mazowieckie) z dnia 29 grudnia 2021 r. w sprawie ustalenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego dla członków Ochotniczej Straży Pożarnej za udział w działaniach ratowniczych lub szkoleniach ratowniczych z mocą obowiązującą z dniem 1 stycznia 2022 r., opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa mazowieckiego w dniu 18 stycznia 2022 r. pod pozycją 731. 

Kolejny przykład tym razem z województwa małopolskiego to Uchwała nr XXXIX/550/21 Rady Miejskiej w Skawinie z dnia 29 grudnia 2021 roku w sprawie ustalenia wysokości ekwiwalentu pieniężnego za udział członków ochotniczych straży pożarnych w działaniach ratowniczych i szkoleniach pożarniczych z mocą obowiązującą z dniem 1 stycznia 2022 r., opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa małopolskiego w dniu 5 stycznia 2022 r. pod pozycją 280.

Analogiczna sytuacja miała miejsce w województwie zachodnio-pomorskim. Rada Miejska w Cedyni uchwałą NR XXXI/287/2021 z dnia 29 grudnia 2021 r. ustaliła ekwiwalent pieniężny dla strażaków ochotników z mocą obowiązującą  z dniem 1 stycznia 2022 r. Uchwała została opublikowana w wojewódzkim dzienniku urzędowym województwa zachodniopomorskiego w dniu 5 stycznia 2022 r. pod pozycją 119.

Te wskazane 6 przykładów z kilku województw w Polsce pokazuje, że wojewodom jest w sumie obojętne jaką treść ma uchwała, kiedy zostaje uchwalona i z jaką mocą obowiązującą. Raz taka uchwała zostaje uzna za zgodną z prawem a raz za niezgodną z prawem. Czy tak ma wyglądać nadzór na stanowieniem prawa samorządowego w Polsce?

Zmiana linii orzeczniczych? – no problem, ależ owszem czemu nie…

Dotychczas wojewodowie przez kilkanaście lat orzekali, że uchwały ekwiwalentowe przyjmowane z mocą wsteczną są niezgodne z prawem i naruszają zasady ogłaszania prawa. Takie stanowisko zajęto m.in. w takich orzeczeniach jak: Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego z dnia 19 marca 2019 r., NPII.4131.1.167.2019, Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Wielkopolskiego z dnia 23 grudnia 2019 r., KN-I.4131.1.503.2019.16, Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 1 października 2019 r., PN.4131.494.2019, Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z dnia 15 lipca 2021 r., PN-II.4131.215.2021. Stanowisko to popierały także Regionalne Izby Obrachunkowe i sądy (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 sierpnia 2018 r., I OSK 686/18; Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2010 r., II FSK 1272/09; Uchwała Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z dnia 7 lutego 2018 r., 5/240/2018; Uchwała Regionalnej Izby Obrachunkowej w Białymstoku z dnia 7 lutego 2018 r., 926/18)” (D.P. Kała, Ekwiwalent w rozstrzygnięciach nadzorczych wojewodów w 2019 r., „Strażak” 2020, nr 3).

Tymczasem wojewodowie dopuścili już do obrotu prawnego ok. 100 uchwał ekwiwalentowych z mocą wsteczną. To że przez kilkanaście lat uważano inaczej i utworzono w ten sposób wyraźną linię orzeczniczą, obecnie nie ma widocznie znaczenia.  

Podsumowując: na poziomie centralnym państwa stanowi się dziurawe prawo, na poziomie samorządowym stanowi się rozbieżne prawo, a na poziomie kontrolnym - wojewódzkim sprawdza się prawo w cały świat. Po prostu państwo prawa pełną gębą. Gorzej jak takie prawo paraliżuje system wypłat należnych świadczeń i może spowodować ograniczenia w funkcjonowaniu systemu bezpieczeństwa pożarowego w kraju.

Dr Dariusz P. Kała, Kancelaria Prawna „LexKała”, specjalizuje się w prawie ochrony przeciwpożarowej.


mp/