Organem właściwym do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w przypadku naruszenia zakazu łączenia funkcji jest komisarz wyborczy - przypomina PKW.

W związku ze zgłaszanymi wątpliwościami Państwowa Komisja Wyborcza przedstawiła stanowisko, w którym przypomniała, że  organem właściwym do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w każdym przypadku naruszenia art. 27 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446) jest komisarz wyborczy.

Przepis ten zakazuje łączenia funkcji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie;  członkostwem w organach JST, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta; zatrudnieniem w administracji rządowej lub mandatem posła lub senatora.

Zdaniem PKW wykładnia funkcjonalna art. 492 Kodeksu wyborczego jednoznacznie wskazuje na wyłączną właściwość komisarza do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta w przypadku naruszenia zakazów określonych w art. 27 ustawy o samorządzie gminnym, zarówno w sytuacji gdy dochodzi do naruszenia zakazu w trakcie trwania kadencji, jak i naruszenia go poprzez niezaprzestanie łączenia pełnienia funkcji przez nowo wybranego wójta z funkcjami, mandatami i zatrudnieniem określonymi w art. 27.

Zgodnie bowiem z art. 492 § 2a ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.) wygaśnięcie mandatu wójta z przyczyn, o których mowa w § 1 pkt 3, 4 i 5 - w zakresie powodów wskazanych w art. 27 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, oraz pkt 6 i 7, stwierdza komisarz wyborczy, w drodze postanowienia, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu.

PKW przypomina, że przeniesienia kompetencji do stwierdzania wygaśnięcia mandatu wójta z rady gminy na komisarza wyborczego w przypadku zajścia wskazanych wyżej przesłanek dokonano ustawą z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1281) i ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1072).

PKW wyjaśnia, że głównym celem tej zmiany było umożliwienie szybkiego stwierdzania wygaśnięcia mandatu przez organ jednoosobowy oraz uniknięcie zdarzających się przypadków zwlekania, często z przyczyn pozaprawnych, przez rady gmin z podjęciem uchwały w sprawie wygaśnięcia mandatu wójta lub nawet konieczności wydania zarządzenia zastępczego przez wojewodę wobec niepodjęcia uchwały przez radę. Przeniesienie kompetencji nastąpiło wyłącznie w przypadku tych przesłanek, których zajście nie jest kwestią ocenną.

Jednocześnie PKW zwróciła uwagę, że w przypadku przesłanek wymagających wyjaśnienia i oceny ustawodawca pozostawił stwierdzenie wygaśnięcia mandatu wójta w kompetencjach rady gminy (art. 492 § 2 Kodeksu wyborczego). Komisja wskazała, że to właśnie § 2 i § 2a art. 492 Kodeksu wyborczego są przepisami określającymi, który organ właściwy jest do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta.

Zgłaszane Państwowej Komisji Wyborczej wątpliwości wiązały się natomiast z brzmieniem art. 492 § 5 Kodeksu wyborczego, który stanowi, że „W przypadku niezrzeczenia się funkcji lub niezaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez wójta w terminie, o którym mowa w § 4. rada gminy stwierdza wygaśnięcie mandatu wójta, w drodze uchwały, w terminie miesiąca od upływu tego terminu.".

Przepis ten pozostał bez zmian po wskazanej wyżej nowelizacji Kodeksu wyborczego z dnia 11 lipca 2014 r., w której komisarz wyborczy otrzymał kompetencje do stwierdzania wygaśnięcia mandatu wójta w przypadku naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie powodów wskazanych w art. 27 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

PKW przypomina, że w poprzednim stanie prawnym przepisem wskazującym organ właściwy do wykonania tej czynności był § 2 w art. 492 Kodeksu wyborczego. Natomiast § 5 tego artykułu określał jedynie termin, w którym rada obowiązana była stwierdzić wygaśnięcie mandatu w przypadku upływu określonego w § 4 terminu zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, nie był natomiast normą kompetencyjną wskazującą organ właściwy do wykonania tej czynności.

Taki też charakter ma ten przepis obecnie i dotyczy wyłącznie tych przypadków określonych w art. 492 § 1 pkt 5, w których właściwa do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu jest rada.

W opinii PKW nie można bowiem przyjąć, że racjonalny ustawodawca postanowił przenieść na komisarza wyborczego kompetencje stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta m. in. w przypadku naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie określonym w art. 27 ustawy o samorządzie gminnym, pozostawiając jednak tę kompetencję radzie w przypadku naruszenia tego samego przepisu poprzez niezrzeczenie się funkcji lub niezaprzestania działalności w określonym w Kodeksie terminie przez nowo wybranego wójta.

Oznaczałoby to bowiem wskazanie dwóch różnych organów właściwych do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta z tej samej przesłanki w zależności od okresu; w którym doszło do naruszenia przepisu. Ponadto pozostawiałoby to w tym przypadku wszystkie negatywne konsekwencje, których ustawodawca chciał uniknąć dokonując zmiany właściwości organów.

PKW podkreśla przy tym, że przepis ustalający kompetencje komisarza wyborczego do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu (art. 492 § 2a Kodeksu wyborczego) nie zawiera wyłączenia w tym zakresie.

mp/Serwis Samorządowy PAP