Od 11 lutego w życie wchodzą przepisy, które pozwolą uruchomić pilotażowy program termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych i wymiany wysokoemisyjnych źródeł ciepła; program, którego budżet do 2024 wyniesie ok. 1,2 mld zł, wymaga ścisłej współpracy rządu i samorządów. Gminy poniosą też część planowanych kosztów inwestycji.

Nowela wprowadza szereg rozwiązań, które umożliwią termomodernizację jednorodzinnych budynków mieszkalnych zamieszkiwanych przez osoby dotknięte problemem ubóstwa energetycznego i wymianę lub likwidację niespełniających standardów emisyjnych kotłów na paliwo stałe.

Zadanie gminy

Zgodnie z nowelą, planowanie i realizacja termomodernizacji oraz wymiany pieców będzie zadaniem gminy. Co do zasady osoba, która będzie realizowała przedsięwzięcie niskoemisyjne w budynku jednorodzinnym nie poniesie z tego tytułu żadnej opłaty.

Jak przypomina Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, w pierwszej kolejności wsparcie zostanie skierowane do miejscowości poniżej 100 tys. mieszkańców, wśród których są między innymi te uznane przez WHO za miejscowości z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem.

"Wnioski o dofinansowanie będą jednak mogły składać wszystkie gminy, które borykają się z problemem smogu spowodowanego emisją zanieczyszczeń z przestarzałych urządzeń grzewczych w budynkach jednorodzinnych. W przypadku miast powyżej 100 tys. mieszkańców, szczegóły planów naprawczych zostaną ustalone wspólnie z władzami miasta przy współpracy z lokalnymi organizacjami pozarządowymi zajmującymi się kwestią jakości powietrza" - wskazuje MPiT.

Dofinansowaniem zostaną objęte: wymiana wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania na urządzenia spełniające standardy emisji zanieczyszczeń lub podłączenie do sieci ciepłowniczej lub gazowej przy jednoczesnej termomodernizacji budynku. Inwestycje te będą mogły być sfinansowane nawet w 100 proc.

"Realizacja pilotażowego programu będzie wymagała ścisłej współpracy rządu i samorządów. Gminy, które będą pełnić rolę inwestorów, zidentyfikują gospodarstwa domowe, których dotyczy problem ubóstwa energetycznego, zaplanują i przygotują działania inwestycyjne w ramach realizacji przedsięwzięć niskoemisyjnych oraz oszacują ich koszt" - wskazuje resort przedsiębiorczości.

Na podstawie złożonego przez gminę wniosku minister przedsiębiorczości i technologii podejmie decyzję o pomocy. Po pozytywnej ocenie wniosku, gmina oraz resort będą mogły podpisać porozumienie, w którym określony zostanie zakres i charakterystyka przedsięwzięć niskoemisyjnych. To będzie podstawa dofinansowania. Dotacje zostaną wypłacone bezpośrednio do gmin.

Część kosztów inwestycji poniesie gmina

Budżet na realizację przedsięwzięć niskoemisyjnych w ramach ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów jest szacowany na ok. 1,2 mld zł do 2024 r.

W przypadku miejscowości do 100 tys. mieszkańców wkład gminy powinien wynieść 30 proc. kosztów, natomiast w przypadku większych miast - powyżej 30 proc. kosztów. Pozostała część inwestycji (tj. do 70 proc. kosztów przedsięwzięć niskoemisyjnych) zostanie sfinansowana ze środków pochodzących z budżetu Państwa m.in. z części wpływów z tzw. opłaty recyklingowej. "Środki te zostaną przekazane gminom po podpisaniu porozumienia z ministrem przedsiębiorczości i technologii, za pośrednictwem Funduszu Termomodernizacji i Remontów" - informuje MPiT.

Oszacowano, że termomodernizacja jednego domu to koszt ok. 53 tys. zł brutto.

Problem ubóstwa energetycznego w Polsce

Jak podkreśla MPiT, ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów to nie tylko ważny krok w kierunku walki ze smogiem, ale również przeciwdziałaniu ubóstwu energetycznemu. Z raportu Instytutu Badań Strukturalnych wynika, że 75 proc. gospodarstw domowych zaliczanych do "ubóstwa energetycznego" (ok. 853 000) zamieszkuje w domach jednorodzinnych, a 87 proc. z nich jest zlokalizowanych w miejscowościach liczących mniej niż 100 tys.

Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów jest elementem rządowego Programu "Czyste Powietrze". Od połowy września 2018 r. realizowany jest też program termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych i wymiany wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania skierowany bezpośrednio do wszystkich mieszkańców domów jednorodzinnych, którzy będą w stanie pokryć, w zależności od osiąganych dochodów, cześć kosztów inwestycji. Program realizowany jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we współpracy z szesnastoma wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska.

Uzupełnieniem działań na rzecz termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych i wymiany wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania jest również termomodernizacyjna ulga podatkowa, która ma weszła w życie od 1 stycznia 2019 r.

js/