Oferta Karty Dużej Rodziny w wielu samorządach jest często odległa od potrzeb rodzin wielodzietnych - wynika z kontroli NIK. Zastrzeżenia budzi również dostępność oferty, szczególnie w mniejszych miejscowościach.

Zarówno wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez NIK, jak i ogólnopolskiego sondażu wykazały, że wprowadzenie Karty Dużej Rodziny jest przez beneficjentów generalnie oceniane pozytywnie. Jednocześnie, według nich , cele przyświecające programowi, są realizowane w niewielkim stopniu. Wynika to przede wszystkim z faktu, że w wymiarze finansowym poziom uzyskanego wsparcia okazał się niski.

Do końca 2015 r. zawarto blisko 1 tys. umów z partnerami Karty Dużej Rodziny. Jednak, jak zauważają kontrolerzy NIK, przy ich weryfikowaniu nie analizowano, czy i w jakim zakresie, proponowana przez podmiot ulga, czy zniżka będzie realizowała cele programu, czyli wsparcie i poprawę sytuacji rodzin wielodzietnych. W ten sposób przyjmowano praktycznie wszystkich chętnych partnerów.

Program Karta Dużej Rodziny jest realizowany na trzech poziomach: ogólnokrajowym, lokalnym i biznesowym. Ze środków publicznych posiadaczom Karty Dużej Rodziny zaoferowano m.in. zniżki dla rodziców na przejazdy środkami publicznego transportu kolejowego (37 proc. na bilet jednorazowy oraz 49 proc. na bilet miesięczny), możliwość bezpłatnego wejścia na teren parków narodowych i ulgi w opłacie za wystawienie paszportu (rodzice 50 proc. i dzieci 75 proc.).

Na realizację programów lokalnych przeznaczane są pieniądze własne samorządu i jego jednostek organizacyjnych. We wszystkich 18 skontrolowanych miastach lokalnie wprowadzono ulgi i zniżki w miejskich instytucjach kultury, sportu i turystyki (np. zniżki na basen, lodowisko).

Ponad połowa skontrolowanych gmin wprowadziła ulgi na edukację, m.in. obniżenie opłaty za pobyt dziecka w żłobku lub przedszkolu oraz zniżki na warsztaty i zajęcia organizowane przez ośrodki kultury. Zniżki oferowane przez lokalne podmioty prywatne są przez nie finansowane.

W ramach umów zawartych z partnerami ogólnopolskiej Karty Dużej Rodziny (którzy także samodzielnie finansują oferowane zniżki) jej posiadacze mogli korzystać ze specjalnych uprawnień w ponad 10 tys. lokalizacji na terenie całego kraju. Najwięcej było punktów usługowych (np. banki, usługi fryzjersko - kosmetyczne, motoryzacyjne, ogrodnicze).

Na drugim miejscu pod względem liczby ofert dla rodzin wielodzietnych był transport ( np. bus, kolei, komunikacja miejska), zniżki oferowały na przykład PKP Intercity S.A., Przewozy Regionalne, czy Koleje Małopolskie. Partnerami programu Karta Dużej Rodziny jest także branża energetyczna, np. Energa S.A. oferuje rodzinom wielodzietnym rabat 15 proc. od cen energii elektrycznej.

Porównanie ofert dostępnych w ramach karty ogólnopolskiej i kart lokalnych z miast objętych kontrolą, z deklarowanym przez rodziny wykorzystaniem wskazuje, że oferta jest generalnie odległa od potrzeb rodzin wielodzietnych.

Rodziny najczęściej (41 proc.) deklarowały wykorzystanie zniżek z zakresu kultury, które stanowiły zaledwie 3 proc. oferty karty ogólnopolskiej i 10 proc. w kartach lokalnych. Korzystanie z transportu lokalnego deklarowało 38 proc. rodzin (w kartach lokalnych 3 proc. oferty), a z transportu ogólnopolskiego - 28 proc. rodzin, przy czym zniżki transportowe stanowiły 18,2 proc. oferty karty ogólnopolskiej. Ze zniżek związanych z żywnością korzystało 35 proc. rodzin, chociaż stanowiły one tylko 4 proc. całej oferty ogólnokrajowej (lokalnej - 9 proc.).

NIK zwraca uwagę, że duża część rodzin wielodzietnych nadal nie uczestniczy w programie. Kartę Dużej Rodziny założyło na razie jedynie 41 proc. uprawnionych.

Z przeprowadzonych badań wynika, że o duża część rodzin wielodzietnych nie przystąpiła do programu, bo w pobliżu ich miejsca zamieszkania brakowało miejsc, firm i usług, które proponowałyby ofertę zniżkowa. Ankietowane rodziny nie zawsze wiedziały też, gdzie i jak mogą z karty skorzystać. Często wskazywano także na nieciekawe zniżki i nieatrakcyjną listę podmiotów, które je oferują.

Z programu Karta Dużej Rodziny korzysta stosunkowo niewiele rodzin, dlatego też do końca 2015 r. wydano niewielką tylko część -27 proc. - środków budżetowych, które zostały na program zaplanowane (m.in. na druk kart i refundacje ulg). Pod koniec 2015 r. karty posiadało 1,4 mln osób, co oznacza, że na jedną wydaną Kartę kwota korzyści finansowych wyniosła ok. 15 zł rocznie.

Jak wynika z zebranych podczas kontroli opinii program wymaga wprowadzenia zmian dotyczących przede wszystkim dostępności, tak by mogły w większym stopniu skorzystać z niego rodziny także w mniejszych miejscowościach. Poprawić trzeba także ofertę ulg, tak by umożliwiały uzyskanie zniżek w koniecznych, najbardziej niezbędnych, bieżących wydatkach związanych z wychowaniem dzieci.

Rodziny wielodzietne oczekują szerszej oferty i większych ulg w obszarach: zdrowie, odzież i obuwie, edukacja, żywność. Część rodziców zwracała także uwagę na potrzebę wprowadzenia obowiązujących w ramach Karty zniżek w szkołach, przede wszystkim na takie opłaty, jak m.in. ubezpieczenie, Rada Rodziców, wycieczki. Padały propozycje objęcia programem również opłat czynszowych, abonamentowych, kredytów mieszkaniowych.

Zdaniem rodziców niewystarczająca jest również polityka informacyjna, dotycząca programu Karty Dużej Rodziny. Sygnalizują oni potrzebę wprowadzenia jednej, rzetelnej bazy miejsc, w których honorowane są Karty. Dodatkowo rodzice zwracają uwagę, nie wszyscy partnerzy uwidoczniają w swoich placówkach komunikaty pokazujące, że w tym sklepie, czy punkcie akceptowane są karty.

Źródło: NIK
jm/Serwis Samorządowy PAP