Krajowa Rada RIO wystąpiła z wnioskiem o wzmocnienie pozycji prawnej skarbników samorządowych. Skarbnik to osoba ważna z punktu widzenia ciągłości funkcjonowania JST, tymczasem skarbnicy unikają nagłaśniania konfliktów ze swoim pracodawcą, ponieważ ich stosunek pracy nie jest chroniony.
We wniosku KR RIO zaproponowała wprowadzenie przy odwołaniu skarbnika wymogu większości 3/5 głosów ustawowego składu rady, a więc większości kwalifikowanej, wymaganej obecnie w ustawach ustrojowych między innymi dla uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta czy odwołania starosty oraz marszałka województwa.
Krajowa Rada przypomniała, że skarbnik jest jedynym pracownikiem samorządowym powoływanym i odwoływanym przez organ stanowiący, a przepisy nadają mu szczególne kompetencje w zakresie gospodarki finansowej JST.
„Skarbnikiem jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie gospodarki finansowej, m.in. za prowadzenie rachunkowości jednostki, wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi oraz dokonywanie wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym, czego dowodem jest złożenie podpisu na dokumentach dotyczących danej operacji. Ujawnienie nieprawidłowości w tym zakresie obliguje skarbnika do odmowy podpisania dokumentu, a w przypadku polecenia zwierzchnika – zawiadomienia o tym fakcie organu stanowiącego oraz właściwej regionalnej izby obrachunkowej” – zaznaczono we wniosku.
Wskazano, że również dla ważności czynności prawnych polegających na zaciąganiu kredytów i pożyczek, udzielaniu pożyczek i gwarancji, emisji papierów wartościowych, niezbędna jest kontrasygnata skarbnika, który w przypadku odmowy złożenia kontrasygnaty, dokonuje jej na pisemne polecenie przewodniczącego zarządu jst, z wyjątkiem przypadku, gdyby wykonanie tego polecenia stanowiło przestępstwo lub wykroczenie. Wówczas skarbnik ma obowiązek powiadomić organ stanowiący i regionalną izbę obrachunkową.
Tymczasem, jak zauważyła KR RIO, analiza sprawozdań z działalności regionalnych izb obrachunkowych z ostatnich lat wskazuje, iż instytucja odmowy dokonania kontrasygnaty skarbnika jest w praktyce martwa.
Przypadki dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika są całkowicie incydentalne. Z danych zawartych w "Sprawozdaniu z działalności regionalnych izb obrachunkowych […] w 2020 r." wynika, że w latach 2015, 2016 i 2019 w całym kraju nie wystąpił ani jeden taki przypadek, a od roku 2010 wystąpiło ich łącznie 20. Izby podkreślają przy tym, że w większości przypadków powołane w izbach komisje uznawały odmowy dokonania kontrasygnaty za uzasadnione.
Jednocześnie izby rokrocznie stwierdzają przypadki zawarcia umów powodujących powstanie zobowiązań pieniężnych, które nie były kontrasygnowane przez skarbników. W ocenie KR RIO może to świadczyć o tym, że umowy co do których skarbnicy mają lub mogą mieć obiekcje są podpisywane przez organ wykonawczy bez uzyskania kontrasygnaty i bez wydawania formalnego polecenia jej wykonania.
„Oznacza to również, że przepisy kreujące izby na arbitra, który rozstrzyga spór pomiędzy skarbnikiem a jego zwierzchnikiem nie funkcjonują w praktyce. Prawdopodobnie skarbnicy unikają nagłaśniania konfliktów ze swoim pracodawcą, ponieważ ich stosunek pracy nie jest chroniony” – zaznaczono we wniosku.
KR RIO wskazała też, że pomijanie skarbnika przy zawieraniu umów (za wyjątkiem tych dotyczących zobowiązań wspomnianych w ustawie o finansach publicznych) nie jest obciążone istotną sankcją.
„Powoduje to, że w sytuacji braku porozumienia pomiędzy organem wykonawczym a skarbnikiem, kontrasygnata nie odgrywa swojej roli” – czytamy we wniosku.
W ocenie KR RIO skarbnik to osoba ważna z punktu widzenia ciągłości funkcjonowania jednostki samorządu terytorialnego, „zatem częste zmiany na tym stanowisku nie są korzystne dla samorządu”.
mp/