Pismo do wszystkich prokuratorów w kraju rozesłał w tej sprawie zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand. Zwrócił w nim uwagę, że "obowiązek ponoszenia opłat nakładany jest na mieszkańców bez upoważnienia ustawowego i narusza art. 7, art. 84 i art. 94 Konstytucji RP".

"Zaznaczył, że upoważnienie powinno wynikać wprost z przepisów ustawowych i wskazywać organ administracji publicznej właściwy do wydania danego aktu normatywnego" - informuje Prokuratura Krajowa (PK).

W efekcie prokuratorzy w skali całego kraju przeanalizowali już łącznie 1771 uchwał badając zgodność z prawem warunków podłączenia do gminnych sieci wodociągowych, kanalizacji sanitarnej i kanalizacji ogólnej.

"W sytuacji ujawnienia nieprawidłowości polegających na nakładaniu na mieszkańców obowiązku ponoszenia opłaty przyłączeniowej za możliwość podłączenia budynku do gminnych sieci, podejmują oni działania zmierzające do zakwestionowania tych zapisów, jako nie posiadających upoważnienia ustawowego" - informuje PK.

Do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych prokuratorzy skierowali dotąd łącznie 469 takich skarg, spośród których 333 zostało uwzględnionych. Ponadto kierowane są też wnioski o uchylenie uchwał przewidujących tzw. opłatę przyłączeniową - takich wniosków prokuratury skierowały dotąd 230 wniosków z czego 189 zostało uwzględnionych.

Ponadto wywiedzionych zostało pięć skarg kasacyjnych i 10 zażaleń.

PK przytacza też orzeczenia sądów potwierdzające stanowisko prokuratury: z 5 kwietnia 2018 roku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku i z 22 listopada 2010 r. - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie.

Uchwała będąca przedmiotem rozpoznania przez WSA w Białymstoku nakładała na mieszkańców gminy obowiązek ponoszenia opłat za przyłączanie do urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych tj. partycypacji w kosztach budowy infrastruktury technicznej, w tym: wodociągów, kanalizacji, kolektorów. W ocenie Sądu skarżona uchwała posiadała cechy pozwalające na zaliczenie jej do aktów prawa miejscowego. Adresatem uchwały były wszystkie podmioty korzystające z sieci kanalizacyjnej bądź wodociągowej i uchwała ta nakazywała im określone zachowanie, m.in. obowiązek uiszczenia wskazanej w uchwale opłaty.

Dodatkowo, adresaci uchwały byli określeni generalnie, a nie imiennie. Na tej właśnie podstawie Sąd uznał, że sporna uchwała ma charakter normatywny, generalny i abstrakcyjny, zatem jest aktem prawa miejscowego. Sąd dokonując oceny legalności zaskarżonej uchwały uznał, że jest ona dotknięta wadą uzasadniającą stwierdzenie jej nieważności. Sąd stwierdził, że artykuł 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym nie daje gminie uprawnień do ogólnego wprowadzania opłat.

Także WSA w Krakowie stwierdził nieważność uchwały rady gminy ustalającej odpłatność za podłączenie do urządzeń zaopatrzenia w wodę i urządzeń kanalizacyjnych. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd wskazał, że nie ma podstaw do podjęcia takiej uchwały przez gminę w żadnym z przepisów. Zgodnie z art. 94 Konstytucji podstawą prawną stanowienia aktów prawa miejscowego jest upoważnienie zawarte w ustawie i musi być ono wyraźne. W związku z powyższym, jak stwierdził WSA w Krakowie, jednostronne nakładanie na obywateli jakichkolwiek obowiązków, w tym opłat, nie jest dopuszczalne bez upoważnienia ustawowego. Żadna ustawa nie zezwala gminie na wprowadzenie opłat za przyłączanie się do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej.

"Na obowiązek pokrycia kosztów wykonania przyłącza kanalizacyjnego ze środków własnych gminy wprost wskazał Sąd Najwyższy w swojej uchwale z 13 września 2007 roku (sygn. akt III CZP 79/07). SN podkreślił, że udostępnienie takiego przyłącza nie może być obciążone dodatkowymi kosztami pokrywanymi przez mieszkańców" - wskazuje PK.

Niedopuszczalne jest również - jak akcentuje PK - uzależnianie przyłączenia się do sieci od wcześniejszego zawarcia umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków. Stwierdził tak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 czerwca 2008 roku (sygn. akt II OSK 431/08). Nielegalne są ponadto wszelkie zapisy w regulaminach dostarczania wody i odprowadzania ścieków, określonych przez rady gmin oraz opłaty za ustalanie warunków technicznych przyłącza, co stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 15 października 2007 roku (sygn. akt IV SA/Wa 1116/06).

"Obywatele, nawet za swoją zgodą, nie mają także obowiązku wybudowania urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych z własnych środków. Na stanowisku takim staną Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 5 grudnia 2006 roku (sygn. akt II SA/Go 432/06) oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w wyroku z 30 stycznia 2008 roku (sygn. akt II SA/Ke 675/07)" - podaje PK.

js/