W ocenie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu gmina jest uprawniona (do czasu podjęcia uchwały w oparciu o art. 15 u.o.s.p., nie dłużej jednak niż do dnia 30 czerwca 2022 r.) do wypłacania ekwiwalentu pieniężnego strażakom OSP, którzy uczestniczyli w działaniach ratowniczych i szkoleniach od dnia 1 stycznia 2022 r., na podstawie uchwały rady gminy podjętej na podstawie uchylonego przepisu art. 28 u.o.p. 

Izba zaznaczyła jednak, że celu wyeliminowania ewentualnej niepewności w stosowaniu prawa, zasadne jest rychłe podjęcie przez radę uchwały w sprawie ustalenia wysokości ekwiwalentów za udział w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, w oparciu o art. 15 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych.

Dr Kała: nadzór wojewodów nad uchwałami ekwiwalentowymi to fikcja

W obszernym stanowisku wyjaśniającym takie stanowisko RIO przypomniała, że wątpliwości związane z wypłatą ekwiwalentów strażakom OSP powstały w związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2021 r., poz. 2490; dalej: u.o.s.p.). Wyjątkiem był art. 44, który wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2022 r.

RIO wskazała, że regulacje dotyczące ekwiwalentu pieniężnego dla strażaków ratowników ochotniczych straży pożarnych określa przepis art. 15 u.o.s.p., który stanowi:

1. Strażak ratownik OSP, który uczestniczył w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu, otrzymuje, niezależnie od otrzymywanego wynagrodzenia, ekwiwalent pieniężny.
2. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego nie może przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz 291, z późn. zm.) przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego, naliczanego za każdą rozpoczętą godzinę od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej.
Ekwiwalent pieniężny jest wypłacany z budżetu właściwej gminy.
3. Za czas nieobecności w pracy z przyczyn określonych w ust. 1 strażacy ratownicy OSP zachowują uprawnienie do innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą, przewidziane w odrębnych przepisach.

Izba przypomniała, że zgodnie z treścią art. 48 u.o.s.p. uchwały ekwiwalentowe podejmuje się po raz pierwszy w terminie do dnia 30 czerwca 2022 r. Jednocześnie RIO zauważyła, że na podstawie art. 38 pkt 12 u.o.s.p. w ustawie o ochronie przeciwpożarowej uchylono art. 28, który zawierał regulacje w zakresie otrzymywania ekwiwalentu pieniężnego przez członka ochotniczej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną lub gminę oraz ustalania wysokość tego ekwiwalentu przez radę gminy w drodze uchwały.

Dlatego w swoich wyjaśnieniach RIO przywołała przepisy techniki prawodawczej, z których wynika, że jeżeli uchyla się ustawę, na podstawie której wydano akt wykonawczy, albo uchyla się przepis ustawy upoważniający do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, że taki akt wykonawczy traci moc obowiązującą odpowiednio z dniem wejścia w życie ustawy uchylającej albo z dniem wejścia w życie przepisu uchylającego upoważnienie do wydania tego aktu. Na podstawie § 143 z.t.p. powyższy przepis stosuje się odpowiednio do projektów aktów prawa miejscowego, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.

W ocenie RIO, literalna wykładnia przywołanych powyżej przepisów nakazywałaby przyjąć, że z dniem wejścia w życie art. 38 pkt 12 u.o.s.p. (tj. z dniem 1 stycznia 2022 r.), wobec uchylenia art. 28 u.o.p., utraciły moc prawną wcześniej podjęte na tej podstawie prawnej uchwały rad gmin w sprawie wysokości ekwiwalentu dla strażaków OSP. Ustawodawca nie zawarł bowiem w ustawie o ochotniczych strażach pożarnych przepisów przejściowych związanych z ekwiwalentem pieniężnym dla strażaków OSP.

RIO w Opolu dostrzegła jednak potrzebę zastosowania, w tym przypadku, wykładni systemowej przepisów przedmiotowej ustawy, a w
szczególności dyrektywy zakładającej, że nie wolno interpretować przepisów w sposób prowadzący do powstania luki prawnej. "Nie może bowiem budzić wątpliwości, że celem wprowadzenia regulacji zawartej w art. 15 u.o.s.p. oraz uchylenia art. 28 u.o.p. nie miało być pozbawienie strażaków OSP ekwiwalentu za udział w działaniach ratowniczych i szkoleniach pożarniczych do czasu podjęcia nowej uchwały. Nowy przepis wprowadza korzystniejsze zasady przyznawania ekwiwalentu przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia" - czytamy w wyjaśnieniach RIO Opole.

Izba dodała przy tym, że merytoryczna podstawa do ustalenia przez radę gminy w drodze uchwały wysokości ekwiwalentu zawiera się w art. 15 u.o.s.p., tak jak istniała w art. 28 u.o.p.

RIO zwróciła też uwagę na uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (druk nr 1765), z którego wynika, że celem ustawy było uregulowanie w jednym akcie prawnym sytuacji prawno-organizacyjnej i finansowej ochotniczych straży pożarnej, w tym przeniesienie dotychczasowych uregulowań prawnych dotyczących ochotniczych straży pożarnych (z ich doprecyzowaniem) z ustawy o ochronie przeciwpożarowej, która powinna być ustawą ustrojową, bez określania zasad funkcjonowania jakiejkolwiek jednostki ochrony przeciwpożarowej.

Odwołując się także do wyroku NSA z 26 września 2012 r. (sygn. akt I OSK 1534/11) RIO uznała, że pomimo uchylenia przepisu art. 28 u.o.p. nie doszło do uchylenia normy prawnej, bowiem zachowane zostało uprawnienie rady gminy do ustalania w drodze uchwały wysokości ekwiwalentu dla strażaków OSP oraz utrzymano zasadniczą treść podstawy materialnoprawnej, która zawarta została w przepisie umieszczonym w nowym akcie prawnym.



mp/