Środki te mają za zadanie stymulować świadomy i konsekwentny rozwój samorządów, zmuszać je do planowania swoich działań z wyprzedzeniem oraz do nawiązywania między sobą współpracy - mówi Władysław Ortyl, marszałek województwa podkarpackiego.

Publikujemy kolejny wywiad z cyklu "Euromarszałkowie" na temat nowego rozdania pieniędzy unijnych.

Jak województwo wykorzystało fundusze europejskie z budżetu na lata 2007-2013? Czy zostały osiągnięte wszystkie zakładane cele RPO?

Władysław Ortyl, marszałek województwa podkarpackiego: - Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 (RPO WP) jest bardzo istotnym instrumentem dla rozwoju regionu. Co ważne projekty z RPO są nadal realizowane.

Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) otrzymaliśmy 1 mld 198 mln euro.
Głównym celem RPO WP na lata 2007-2013 jest wzrost krajowej i międzynarodowej konkurencyjności gospodarki oraz poprawa dostępności przestrzennej Podkarpacia. Stąd w ramach Programu wspierane są tak istotne dla rozwoju regionu przedsięwzięcia, jak chociażby: rozwój przedsiębiorczości i biznesu, budowa i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej i energetycznej, inwestycje w ochronę środowiska, społeczeństwo informacyjne, turystykę i kulturę.

Od początku wdrażania RPO WP 2007-2013 ogłoszono łącznie 76 konkursów w 8 osiach priorytetowych. W ramach przeprowadzonych naborów złożono 4 727 projektów z wnioskowanym dofinansowaniem wynoszącym 7 001,1 mln zł. Dodatkowo wybrano także 88 projektów kluczowych na łączną kwotę wnioskowanego dofinansowania w wysokości 1 323,82 mln zł.

W ramach Programu podpisano 2 551 umów lub decyzji na łączną kwotę dofinansowania 4 846,3 mln zł, co stanowi 97 proc. alokacji EFRR na realizację RPO.

Dotychczas zakończono realizację 2 056 projektów na łączną kwotę dofinansowania 3 176, 6 mln zł. Nadal jest jeszcze realizowanych 495 projektów. Zgodnie ze wspólnotową zasadą n+2 realizacja Programu przypada na lata 2007-2015, zatem o osiągnięciu jego celów będzie można w pełni powiedzieć dopiero po zakończeniu wszystkich projektów.

Niemniej jednak zauważyć można już liczne efekty, jakie zostały osiągnięte dzięki inwestycjom realizowanym w ramach RPO WP 2007-2013.

Najwięcej inwestycji realizowano w ramach Osi priorytetowej I Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka jest to ponad 1 200 projektów wspartych na łączną kwotę dofinasowania 1,2 mld zł. Wsparcie uzyskało 975 projektów podmiotów gospodarczych, powstało ponad 1,1 tys. nowych produktów i wdrożono 303 szt. nowych technologii. Wsparto także 8 funduszy pożyczkowych i 3 poręczeniowe, które udzieliły 2744 pożyczek/poręczeń na łączną kwotę ponad 165 mln zł.

Środki te pomogły łagodzić skutki kryzysu finansowego i przyczyniły się do wzrostu konkurencyjności wielu firm z naszego regionu.

Z kolei największa część środków z RPO przeznaczona została na realizację inwestycji z zakresu infrastruktury transportowej, obejmujących transport drogowy, lotniczy i kolejowy. W ramach Osi priorytetowej II Infrastruktura techniczna wsparcia udzielono 232 projektom na łączną kwotę 1,5 mld zł.

Dzięki tego rodzaju inwestycjom przebudowano ponad 907 km dróg lokalnych i wojewódzkich oraz powstało blisko 77 km nowych, zakupiono 81 jednostek taboru komunikacji miejskiej, a także wybudowano i zmodernizowano łącznie 31 obiektów infrastruktury lotniskowej i okołolotniskowej portu lotniczego Rzeszów – Jasionka. Przez co znacznie się zwiększyła dostępność komunikacyjna województwa.

Istotny wpływ na rozwój regionu miały również inwestycje z zakresu społeczeństwa informacyjnego, realizowane w ramach Osi priorytetowej III Społeczeństwo informacyjne. Dzięki projektom realizowanym w ramach niniejszej osi uruchomiono 331 usług on-line, a do końca realizacji Programu planowane jest uruchomienie 546 kolejnych. Wybudowano również blisko 60 km sieci Internetu szerokopasmowego, a liczba osób, które uzyskały dostęp do Internetu wyniosła blisko 52 tys.

Duże znaczenie w tym zakresie odgrywają projekty kluczowe tj. Podkarpacki system e-Administracji Publicznej (PSeAP) oraz Podkarpacki System Informacji Medycznej (PSIM).

Wśród innych inwestycji dotyczących infrastruktury technicznej, istotnych dla województwa podkarpackiego, warto wskazać projekty dotyczące infrastruktury ochrony środowiska, czyli infrastruktury wodno-ściekowej oraz przedsięwzięcia związanez gospodarką odpadami. Dotychczas w ramach Programu zmodernizowano i wybudowano łącznie ponad 690 km sieci wodociągowej, z których korzysta ponad 167 tys. osób.

W zakresie infrastruktury oczyszczania ścieków, wspartych środkami RPO WP 2007-2013 wybudowano 1 547,25 km sieci kanalizacji sanitarnej, z której korzysta 75 313 osób. Ponadto z punktu widzenia jakości środowiska naturalnego w regionie, duże znaczenie mają także inwestycje przyczyniające się do zmniejszenia emisji oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym województwa.

W kontekście rozwoju istotnej dla województwa branży turystycznej, na uwagę zasługują z kolei projekty pozwalające zachować dziedzictwo kulturowe regionu oraz zwiększyć dostępność obiektów dziedzictwa kulturowego dla ruchu turystycznego.

W ramach RPO realizowano 72 projekty w tym zakresie na łączną kwotę 148,63 mln zł z EFRR. Wybudowano ponad 200 km szlaków turystycznych, zmodernizowano lub wybudowano łącznie 40 obiektów turystycznych i rekreacyjnych, a wsparciem objęto 75 obiektów dziedzictwa kulturowego. Rocznie 317 tys. osób korzysta z produktów turystycznych powstałych dzięki środkom unijnym.

Program wspiera także działania z zakresu infrastruktury sportowo – rekreacyjnej.

W ramach RPO realizowanych jest 48 tego typu projektów na łączną kwotę ponad 96 mln zł z UE. Inwestycje przyczyniły się m.in. do wybudowania blisko 300 km ścieżek rowerowych.

Te dane dotyczą tylko części obszarów wsparcia objętych Programem, ale pokazują ogromną skalę realizowanych przedsięwzięć. Pewien niedosyt zauważyć można w przedsięwzięciach z zakresu współpracy przedsiębiorców z jednostkami naukowo - badawczymi oraz realizacją projektów z zakresu B+R.

Stopień realizacji celów poszczególnych osi priorytetowych RPO można uznać za zadowalający. Zdecydowana większość wskaźników i podwskaźników do końca realizacji Programu zostanie osiągnięta lub przekroczona. Wszystkie te inwestycje mają także istotny wpływ na realizację strategii województwa. Dzięki nim nastąpiła poprawa wielu wskaźników opisujących sytuację społeczno – gospodarczą regionu.

Co w nowej perspektywie zmieni się jeśli chodzi o finansowanie projektów w ramach RPO, w których beneficjentami będą samorządy? Na jaką intensywność pomocy będą mogły liczyć?

- W latach 2014-2020 samorządy województw będą zarządzać około 40 proc. funduszy polityki spójności poprzez dwufunduszowe regionalne programy operacyjne. RPO Województwa Podkarpackiego to budżet ponad 2,11 mld euro. Znaczna część pieniędzy przeznaczona jest dla jednostek samorządu terytorialnego. Środki te mają za zadanie stymulować świadomy i konsekwentny rozwój samorządów, zmuszać je do planowania swoich działań z wyprzedzeniem, tworzenia spójnych strategii i koncepcji rozwoju danego terytorium, a także do nawiązywania między sobą współpracy.

W wielu przypadkach, aby zapewnić skuteczność interwencji, wsparcie będzie wręcz warunkowane posiadaniem przez jst planu działań, opartego na strategii danego obszaru, zawierającego spójną koncepcję rozwoju danego terytorium, wskazującego powiązane ze sobą projekty lub typy projektów (np. PI 8b).
 
Również inwestycje w transport miejski w ramach PI 4e muszą wynikać z przygotowanych przez samorządy planów, zawierających odniesienia do kwestii przechodzenia na bardziej ekologiczne i zrównoważone systemy transportowe w miastach. Funkcję takich dokumentów mogą pełnić plany dotyczące gospodarki niskoemisyjnej lub Strategie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT).

Dokumenty te powinny określać lokalne uwarunkowania oraz kierunki planowanych interwencji na danym obszarze i w zależności od zidentyfikowanych potrzeb zawierać odniesienia do takich kwestii jak: zbiorowy transport pasażerski, transport niezmotoryzowany, intermodalność, transport drogowy, zarzadzanie mobilnością, wykorzystanie inteligentnych systemów transportowych (ITS), logistyka miejska, bezpieczeństwo ruchu drogowego w miastach, wdrażanie nowych wzorców użytkowania czy promocja ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów.

W przypadku zadań wykonywanych przez instytucje zorientowane na rozwiązywanie problemów społecznych niezbędna będzie również integracja działań samorządów gminnych, powiatowych i województwa w tym zakresie. Wspólne działania samorządów mają zwiększyć ich odpowiedzialność za realizowane przedsięwzięcia, ich skuteczność i efektywność oraz wzmocnić potencjał realizatorów usług.

Jednym z najistotniejszych działań zaplanowanych w ramach RPO jest również realizacja projektu z zakresu Systemu Informacji Przestrzennej (GIS). Powstały w ramach projektu system informatyczny umożliwi administracji samorządowej w województwie usprawnienie zarządzania danymi i utrzymanie ich aktualności.

W nowym RPO premiowane będą również projekty realizowane w partnerstwie kilku samorządów lub w formule partnerstwa publiczno-prywatnego.

Warto podkreślić, że Program został przygotowany zgodnie z zasadą partnerstwa polegającą na zobowiązaniu do stałej współpracy między administracją samorządową a administracją rządową, partnerami społecznymi i gospodarczymi, organizacjami pozarządowymi, zwłaszcza działającymi w obszarach promowania równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz przeciwdziałania dyskryminacji, jak również ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.

Zarząd Województwa Podkarpackiego również się do takiej współpracy zobowiązał. Aby wspomóc podkarpackie samorządy w aplikowaniu o Fundusze Europejskie, Sieć Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich w województwie podkarpackim postanowiła uruchomić tzw. Akademię Samorządową, czyli cykl spotkań informacyjnych i szkoleń dla samorządowców na których omawiane będą m.in. możliwości i warunki pozyskania środków z UE, zasady ich rozliczania oraz sprawozdawczości.

W latach 2014-2020 przewidziano nowe instrumenty, w tym. m.in. Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. Jak będą realizowane tego typu przedsięwzięcia w regionie?

- W województwie podkarpackim, zgodnie z zapisami Umowy Partnerstwa, realizowany będzie tzw. „wojewódzki” ZIT, skierowany do Rzeszowa oraz jego obszaru funkcjonalnego (Rzeszowski Obszar Funkcjonalny), który obejmuje 13 gmin tj.: Rzeszów, Głogów Małopolski, Trzebownisko, Czarna, miasto Łańcut, gmina Łańcut, Krasne, Chmielnik, Tyczyn, Boguchwała, Świlcza, Czudec oraz Lubenia.

Mając na względzie, iż celem ZIT jest współpraca samorządów na rzecz maksymalnego wykorzystania wspólnych atutów i rozwiązywania problemów, dlatego dofinansowane projekty nie będą mogły być oderwanymi od siebie, punktowymi inwestycjami. Władze niższego szczebla niż regionalny, znając dobrze lokalne uwarunkowania, najlepiej przygotują projekty wzajemnie powiązane i komplementarne.

Działania planowane do realizacji w ramach ZIT obejmują m.in.: przygotowanie terenów inwestycyjnych, wsparcie inkubatorów przedsiębiorczości, niskoemisyjny transport, czy aktywizację osób bezrobotnych z terenu ROF.
Na realizację ZIT przeznaczono ponad 72 mln euro, co stanowi 3,44 proc. całkowitej alokacji RPO województwa.

Czy w projektach tego typu będą mogły uczestniczyć także mniejsze jednostki, oddalone od największych miast?

- Województwo podkarpackie ma co prawda korzystnie ukształtowaną, policentryczną sieć osadniczą, niestety siła oddziaływania miast na otaczające obszary funkcjonalne jest zdecydowanie niewystarczająca. W związku z powyższym, konieczne jest dalsze umacnianie pozycji Rzeszowa oraz subregionalnych biegunów wzrostu województwa w przestrzeni regionalnej i krajowej, dynamizujące procesy rozwojowe.

ZIT realizowany będzie zgodnie z Umową Partnerstwa na obszarze ROF. Zakłada oparcie interwencji na strategii terytorialnej, realizowanej poprzez grupę projektów, przy równoczesnym zachowaniu sektorowych zasad i warunków wsparcia właściwych dla poszczególnych priorytetów inwestycyjnych.

Dla obszarów funkcjonalnych 8 regionalnych biegunów wzrostu, tj. MOF Krosno, Dębica-Ropczyce, Przemyśl, Mielec, Tarnobrzeg, Jarosław-Przeworsk, Sanok-Lesko, Stalowa Wola przewidziano preferencje w postaci dedykowanych konkursów.

Powyżej przedstawione instrumenty nie będą jedyną formą terytorialnego ukierunkowania interwencji przewidzianą w ramach RPO WP 2014-2020. Premiowanie będą projekty realizowane w partnerstwie kilku samorządów lub w formule partnerstwa publiczno-prywatnego, a także na szczególne preferencje będą mogły liczyć projekty komplementarne do przedsięwzięć realizowanych w ramach ZIT.

Biorąc pod uwagę również fakt, iż województwo podkarpackie cechuje najniższy w kraju wskaźnik urbanizacji, dla jego zrównoważonego rozwoju konieczne jest również uwzględnianie sytuacji na obszarach wiejskich. Ocenia się, że minimum 11proc. alokacji programu, tj. min. 232,6 mln euro zostanie skierowana na wsparcie obszarów wiejskich.

Znaczna część działań realizowanych w ramach RPO WP będzie nadal uruchamiana jako działania horyzontalne – będzie więc w zależności od poszczególnych celów tematycznych dotyczyła powierzchni całego województwa.

Czy jest już zatwierdzony harmonogram naborów wniosków z RPO na 2015 r.? Kiedy ruszą pierwsze konkursy dla JST i jakie to będą działania?

- Obecnie trwają prace nad przygotowaniem Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych. Opracowywany jest również harmonogram naboru wniosków.

W pierwszej kolejności ogłaszane będą konkursy na projekty, których realizacja nie jest obarczona obostrzeniami wynikającymi z zapisów Umowy Partnerstwa lub związanymi z koniecznością opracowania odpowiednich dokumentów na szczeblu krajowym, w tym w zakresie udzielania pomocy publicznej.

Dziękuję za rozmowę.

jc/Serwis Samorządowy

Czytaj również: Dobre zmiany. Marszałek Opolszczyzny Andrzej Buła o wynikach RPO

Czytaj również: Więcej partnerstwa. Cezary Przybylski zapowiada priorytet dla projektów PPP

Czytaj również: Inne spojrzenie. Rozmowa z Olgierdem Geblewiczem w cyklu Euromarszałkowie

Czytaj również: Trzon beneficjentów. Jak Śląsk wykorzysta środki w nowej perspektywie?

Czytaj również: Plus miliard euro. O dużych projektach Małopolski z marszałkiem Markiem Sową

Czytaj również: Trzy silniki. Rozmowa z marszałkiem Gustawem Markiem Brzezinem

Czytaj również: Wybór inwestycji. W cyklu Euromarszałkowie rozmawiamy z Piotrem Całbeckim

Czytaj również: Energia za progiem. Rozmawiamy z Maciejem Żywno, wicemarszałkiem Podlasia

Czytaj również: Trudne instrumenty. Rozmawiamy z marszałkiem Sławomirem Sosnowskim

Czytaj również: Będzie wsparcie. W cyklu Euromarszałkowie rozmawiamy z Adamem Jarubasem

Czytaj również: 100 procent. W cyklu Euromarszałkowie rozmawiamy z Mieczysławem Strukiem

Czytaj również: Nie ma czasu. Rozmowa z marszałkiem Wielkopolski Markiem Woźniakiem

Czytaj również: Atrakcyjny region. Rozmawiamy z marszałkiem Łódzkiego, Witoldem Stępniem

Czytaj również: Proces wzrostu. Marszałek Mazowsza mówi o wydatkowaniu funduszy europejskich

Czytaj również: Otwieramy umysły. Rozmawiamy z marszałek województwa lubuskiego