Nie wiadomo, czy gminy, które przystąpiły do organizacji prac społecznie użytecznych postępują zgodnie z prawem.

„Prawne umocowanie prac społecznie użytecznych budzi wątpliwości. Dotyczy to zwłaszcza relacji pomiędzy gminą a osobą wykonującą prace” – uważa Leszek Świętalski, członek Zarządu Związku Gmin Wiejskich RP, wójt gminy Stare Bogaczowice. Jego zdaniem „sposób organizowania prac społecznie użytecznych przez gminy nie powinien być niedopowiedziany, a taka sytuacja ma obecnie miejsce”.

Gminy mogą organizować prace społecznie użyteczne dla bezrobotnych bez prawa do zasiłku od 1 listopada ubiegłego roku. Rozwiązanie takie wprowadziła nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. nr 164, poz. 1366). Zgodnie z nowymi przepisami, samorządy mają zatrudnić bezrobotnego przez 10 godzin tygodniowo i płacić mu najwyżej 6 zł za godzinę brutto. 60 proc. tych świadczeń pokrywa Fundusz Pracy, resztę dopłacają samorządy.

Do nowego roku gminy rzadko korzystały z tego instrumentu aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, aby zachęcić samorządy do większej aktywności, wydało pod koniec stycznia wskazówki dotyczące organizacji prac.

„Te wskazówki są niczym innym tylko »prawem powielaczowym«. Ministerstwo wprowadzając je wykroczyło poza delegację ustawy i rozporządzenia” – twierdzi Leszek Świętalski. „Chodzi o to, że wielce problematyczne jest powierzanie pracy ludziom bez badań lekarskich i umów o jej wykonanie – w świetle obowiązującego prawa pracy oraz zasad wynagradzania” – dodaje.

Z umową czy bez?
Obecnie pomiędzy gminą lub podmiotem, w którym są organizowane prace społecznie użyteczne a osobą przyjmowaną na podstawie skierowania starosty (urzędu pracy) nie jest zawierana żadna umowa.

Jak piszą przedstawiciele resortu pracy i polityki społecznej, w relacjach tych „nie występuje stosunek pracy”. Ten rodzaj relacji ma charakter stosunku zobowiązaniowego według prawa cywilnego. Dwie strony będą miały wobec siebie zobowiązania.

Innego zdania jest Świętalski. „Na jakiej podstawie mamy przymykać oko i mówić, że to nie jest stosunek pracy?” – pyta. „Jeżeli praca jest wykonywana w ściśle określonym czasie i pod nadzorem - to jest to definicja umowy o pracę” – twierdzi. Dodaje, że jego stanowisko podzielił m.in. Okręgowy Inspektor Pracy we Wrocławiu. „Pojęcie prac społecznie użyteczne ujęte jest w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która określa formy zatrudnienia, a nie stosunek zobowiązaniowy według prawa cywilnego” – tłumaczy.

Według wójta Świętalskiego, służby legalności zatrudnienia będą miały problem w trakcie kontroli osób wykonujących prace społecznie użyteczne. Problem mają też wójtowie, który nie do końca wiedzą, jak wypłacać pieniądze osobom wykonującym prace społecznie użyteczne. „Skoro nie pracują w ramach umowy o pracę to nie jest to wynagrodzenie, nie można tego również traktować jako zasiłku” – zastanawia się Świętalski. Podkreśla, że chciałby organizować prace społecznie użyteczne, ale musi zostać jasno określone, na jakiej podstawie bezrobotni wykonują te prace.

Wójt jak lekarz
Jak podaje resort pracy i polityki społecznej we wskazówkach, gmina nie musi poddawać osób kierowanych do prac społecznie użytecznych badaniom lekarskim. Z drugiej strony resort pisze, że przy przydziale prac społecznie użytecznych należy uwzględniać stan zdrowia osoby bezrobotnej.
„Rodzi się pytanie: czy kierować ludzi do prac bez badań lekarskich? Przecież wójt nie jest w stanie ocenić ich przydatności do pracy. Wiele osób ma schorzenia ukryte, inne się do nich nie przyznają” – mówi Leszek Świętalski.

Zdaniem wójta Starych Bogaczowic, wskazówki resortu pracy i polityki społecznej są „prawem powielaczowym” i dlatego należy jasno określić, czy w przypadku prac społecznie użytecznych istnieje stosunek pracy, czy nie. „Te wskazówki konfabulują prawo. Jeśli jest inaczej, to resort powinien poprosić o jasną opinię Inspektora Pracy, a sąd pracy powinien wypowiedzieć się w tej sprawie” – uważa Świętalski. Zapowiada, że pod koniec kwietnia złoży na posiedzeniu Naczelnej Rady Zatrudnienia wniosek o wyjaśnienie tych wątpliwości.

Anna Mikołajczyk-Kłębek
a.mikolajczyk@pap.pl

Jak postępują gminy?
Niektóre gminy przystąpiły już do organizacji prac społecznie użytecznych.

„30 bezrobotnych i bez prawa do zasiłku Gdynian znalazło zatrudnienie w ramach pilotażowego programu - prac społecznie użytecznych organizowanego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Powiatowy Urząd Pracy” – poinformował w komunikacie Zespół Prasowy Urzędu Miasta Gdyni. Przewidzenie prace do wykonania to prace porządkowe, gospodarcze, w ogrodzie i proste prace biurowe na rzecz Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, organizacji pozarządowych, szkół, przedszkoli i bibliotek.

Każda z osób wykonująca prace społecznie użyteczne jest objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, wypadkowym oraz od odpowiedzialności cywilnej. Program prac społecznie użytecznych działać będzie do końca roku. Ogólny koszt to 81 000 złotych, z czego na wypłaty dla osób zatrudnionych przeznaczone jest 72 000 złotych (43 200 z Funduszu Pracy i 28 800 z budżetu miasta Gdyni).

Prace społecznie użyteczne ruszyły również w Tychach. Zatrudnienie znajdzie 46 osób. Świadczenie za wykonanie prac wypłaca Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tychach, który ma na ten cel zabezpieczone środki w budżecie. Koordynacją oraz wdrożeniem prac społecznie użytecznych zajmuje się tyski MOPS oraz Powiatowy Urząd Pracy w Tychach.

Natomiast w Jarocinie w ramach prac społecznie użytecznych zatrudnienie znajdzie120 osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku, jednocześnie korzystających z pomocy Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Jarocinie. Program prac społecznie użytecznych realizowany jest bezpośrednio przez Urząd Miejski w Jarocinie i MGOPS. „Osoba wykonująca prace społecznie użytecznie zachowuje status osoby bezrobotnej w trakcie wykonywania prac” – poinformował Hubert Nawrot z Kancelarii Burmistrza Jarocina.
(mik)