Podatek od nieruchomości stanowi najbardziej przewidywalne źródło dochodów gmin, ale wiele w nim archaizmów i mankamentów. Jak można zmienić polski system, by stanowił bardziej wydajne źródło dochodów jednostek samorządu terytorialnego? Instytut Finansów zaprezentował raport w tej sprawie.
„Opodatkowanie nieruchomości w Polsce na tle systemów europejskich. Wybrane problemy i propozycje zmian” – to tytuł opracowania, które zaprezentowane zostało we wtorek w Warszawie.
Według autorów raportu słabości obecnej konstrukcji podatków od nieruchomości zabudowanych i niezabudowanych wpływają na ograniczenie nie tylko ich potencjału fiskalnego, ale także przydatności jako instrumentu kształtowania efektywnej polityki przestrzennej i lokalnego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Jak wskazują, obecny system podatku od nieruchomości ma wady nie tylko dla gmin, ale też dla samych płatników. Zróżnicowane orzecznictwo sądowe sprawia bowiem, że podatnicy prowadzący działalność gospodarczą na terenie kilku gmin muszą się liczyć z możliwością odmiennego podejścia do ich składników majątkowych przez lokalne organy podatkowe.
„W naszym Raporcie staramy się ukazać wiele mankamentów obecnego systemu podatkowego, które przemawiają za potrzebą zmiany. Co więcej, w autorskich analizach pragnęliśmy wskazać możliwe kierunki racjonalizacji systemu podatkowego, który powinien służyć zarówno budżetom gmin, jak i interesom społeczności lokalnych” – podkreślał redaktor raportu dr hab. Paweł Felis, prof. SGH.
Według ekspertów system wymaga zmiany, dlatego co jakiś czas powraca koncepcja podatku katastralnego, ustalanego ad valorem, czyli od wartości nieruchomości, a nie od jej powierzchni, jak obecnie w Polsce.
„Powiedzmy jednak wprost, jeszcze przez długi czas realizacja opodatkowania wartości wszystkich nieruchomości nie będzie możliwa” – czytamy w raporcie.
Kluczowe jest stworzenie jednolitej, pełnej i aktualnej bazy informacji o nieruchomościach, a także dokonanie ich wyceny - stwierdzono. Jak podkreślono, stan zaawansowania prac w zakresie ewidencji nieruchomości (w tym tworzenia informatycznej bazy danych) pozostawia wiele do życzenia.
"Do wprowadzenia w Polsce podatku ad valorem (od wartości - PAP) nie wystarczałoby jednak spełnienie określonych wymogów formalnych. Konieczne byłoby przyzwolenie społeczne, a tego brakuje z prostej przyczyny. Podatki od nieruchomości są bardzo niepopularne wśród podatników. Od lat brakuje woli politycznej wprowadzenia reformy opodatkowania nieruchomości. A powodzenie takiej reformy zależy w istotnej mierze od jej zrozumienia przez podatników" - zaznaczono w opracowaniu Instytutu Finansów.
Dlatego wśród zaproponowanych przez naukowców możliwości znajduje się m.in. koncepcja strefowania podatkowego. W takim systemie albo cała gmina może być traktowana jako odrębny podmiot na tle innych gmin w województwie czy kraju, albo to gmina podzielona jest na strefy, w szczególności związane ze zróżnicowaniem dostępności usług publicznych w obrębie gminy.
"Gminy w Polsce są zróżnicowane, każda jest w pewien sposób specyficzna (...), co oznacza, że nie możemy podać tu jednej koncepcji, która będzie dobra dla wszystkich gmin" - wskazuje prof. Michał Bernardelli ze Szkoły Głównej Handlowej. "Jeżeli mówimy o Warszawie, to te strefy byłyby związane pewnie z odległością od metra, z dostępem do rozsądnej komunikacji, ale jeżeli mówimy o miejscowościach bez metra, czyli całej reszcie Polski, to tam byłyby to inne aspekty: oczywiście komunikacja, ale też szkolnictwo, dostęp do sklepów, terenów zielonych" - wyjaśniał.
Jak podkreślają inicjatorzy opracowania, celem raportu nie jest rekomendowanie określonych rozwiązań w zakresie podatku od nieruchomości, lecz dogłębna analiza rozmaitych wariantów, według których mógłby funkcjonować ten podatek.
"To opracowanie naukowe, w którym autorzy stawiają pytania, zbierają dane i wyciągają wnioski,
nie stawiają się jednak w roli rozjemców i decydentów. W Instytucie Finansów zależy nam na wysokiej jakości merytorycznej analiz i pobudzaniu dyskursu" – zaznacza Łukasz Chrobak, dyrektor Instytutu Finansowego.
Bez względu na to, czy i w którą stronę pójdą prace nad reformą podatku od nieruchomości, konieczna jest edukacja społeczeństwa; społeczeństwo musi wiedzieć, że podatek ten to danina, która przekłada się na jakość usług publicznych - podkreślali podczas konferencji eksperci.
Raport „Opodatkowanie nieruchomości w Polsce na tle systemów europejskich. Wybrane problemy i propozycje zmian” przygotowali: dr hab. Paweł Felis, prof. SGH, prof. dr hab. Leonard Etel, dr hab. Agnieszka Bem, prof. UEW, dr hab. Michał Bernardelli, prof. SGH, Milena Kowalska, dr Anita Makowska, dr Elżbieta Malinowska-Misiąg, dr Jarosław Olejniczak, Grzegorz Otczyk. Opracowanie to jedynie wstęp do monografii, która wkrótce ma zostać wydana.
Instytut Finansów to jednostka powołana przez Ministerstwo Finansów w celu realizacji działalności edukacyjnej i analitycznej. Celem statutowym IF jest budowa świadomości finansowej w społeczeństwie w ramach współpracy z ośrodkami naukowymi.
Raport w załączniku pod artykułem.
aba/