Urlop macierzyński, rodzicielski, ojcowski, wychowawczy – rodzice mają kilka możliwości, aby skorzystać w przerwy w pracy na opiekę na swoim dzieckiem. Sprawdź, z jakiego urlopu możesz skorzystać.

Rodzaje urlopów dla rodziców: 
- Urlop macierzyński jest obowiązkowy.
- Urlop rodzicielski. Można go wykorzystać po urlopie macierzyńskim.
- Urlop ojcowski. Może go wykorzystać tylko tata dziecka.
- Urlop wychowawczy jest bezpłatny. Można go wziąć zanim dziecko skończy 6 lat.

Urlop macierzyński

Jest obowiązkowy i trwa 20 tygodni. Po porodzie matka musi wykorzystać 14 tygodni. Nie może zrezygnować z tego urlopu. Jeśli pozostałe 6 tygodni weźmie ubezpieczony ojciec dziecka — matka może wrócić do pracy. Przed porodem matka może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Urlop macierzyński jest płatny. W trakcie urlopu otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Czy tata może skorzystać z urlopu macierzyńskiego?
Tak, pod warunkiem, że jest on pracownikiem.
Jeśli matka była pracownikiem lub miała dobrowolne ubezpieczenie chorobowe - ojciec przejmuje urlop, kiedy matka: wymaga opieki szpitalnej lub ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem, umrze, porzuci dziecko.

Jeśli matka nie pracowała i nie jest ubezpieczona — ojciec ma prawo do urlopu macierzyńskiego (zasiłku macierzyńskiego), kiedy matka: ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i nie może sama opiekować się dzieckiem, umrze, porzuci dziecko, zacznie pracować przynajmniej na pół etatu w czasie, kiedy mogłaby korzystać z urlopu macierzyńskiego.

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo skorzystać z urlopu rodzicielskiego, który trwa 32 tygodnie - w przypadku urodzenia przez matkę jednego dziecka przy jednym porodzie lub 34 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie. Mogą z niego skorzystać biologiczni, adopcyjni, przyszli rodzice adopcyjni zatrudnieni na podstawie:
- umowy o pracę,
- powołania,
- wyboru,
- mianowania,
- spółdzielczej umowy o pracę.

Wyjątek

Jeśli matka przebywa w szpitalu, część jej urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec, dziadkowie albo rodzeństwo dziecka - jeśli są pracownikami.

Jeśli przebywasz na jednym z urlopów rodzicielskich, pracodawca nie może cię zwolnić (nie może dać ci wypowiedzenia ani rozwiązać z tobą umowy). Wyjątkiem jest, jeżeli firma ogłosi upadłość lub likwidację miejsca pracy.

Rodzice, mający dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, np. prowadzą własną działalność gospodarczą albo pracują na umowę zlecenie, mogą dzielić się opieką nad dzieckiem.

Urlop rodzicielski można wykorzystać po urlopie macierzyńskim w całości przez jedno z rodziców, mogą być także na nim oboje równocześnie (wtedy są na nim wspólnie do 16 tygodni), bądź oboje na zmianę (wtedy dzielą się 32 tygodniami. Na przykład najpierw matka korzysta z 6 tygodni, ojciec z 8 tygodni, potem matka z 10 tygodni i ojciec z 8 tygodni).

Urlop rodzicielski jest płatny. Za pierwsze 6 tygodni otrzymuje się zasiłek w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku, a za następne — 60 proc.

Jeśli mama zadeklaruje, że będzie korzystała z urlopów przez rok bez przerwy (najpierw na urlopie macierzyńskim, potem na urlopie rodzicielskim) — dostanie zasiłek macierzyński w wysokości 80 proc. za cały ten czas. Może to zgłosić do 21 dni po porodzie.

Urlop rodzicielski można podzielić na maksymalnie 4 części. Każda z nich nie powinna być krótsza niż 8 tygodni. Części urlopu muszą być wielokrotnością tygodnia. Można wykorzystać od razu cały urlop bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Można też część urlopu (do 16 tygodni) zostawić na później i wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dzieci skończą 6 lat. Tę część można podzielić na dwie części, 2 × 8 tygodni.

Jeśli uprawniony zostawi połowę urlopu rodzicielskiego (16 tygodni) na później — wpłynie to na to, w ilu częściach będziecie mogli korzystać z urlopu wychowawczego. Jeśli 16 tygodni wykorzystacie w całości — urlop wychowawczy będzie można wykorzystać w 4, a nie w 5 częściach. Jeśli 16 tygodni podzieli się na pół — pozostaną jedynie 3 części urlopu wychowawczego.

Urlop rodzicielski można łączyć z pracą maksymalnie na pół etatu u pracodawcy, który go dał. Dzięki temu urlop się wydłuży. Na przykład: pracownik bierze 8 tygodni urlopu i równocześnie pracuje na pół etatu. Dzięki temu jegoj urlop jest dłuższy o 4 tygodnie, czyli ma 12 tygodni urlopu. W czasie 4 dodatkowych tygodni urlopu może pracować na pół etatu albo nie pracować w ogóle.

W dowolnym czasie może zrezygnować z urlopu rodzicielskiego i wrócić do dotychczasowej pracy — jeśli pracodawca się na to zgodzi.

Mama, która ma dobrowolne ubezpieczenie chorobowe (na przykład prowadzi działalność gospodarczą), po urodzeniu dziecka może zadeklarować, że chce dostawać zasiłek macierzyński przez cały urlop macierzyński (20 tygodni) i urlop rodzicielski (32 tygodnie). Wtedy przez cały ten czas będzie dostawać zasiłek macierzyński w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku. Może też dzielić się opieką nad dzieckiem z jego tatą.

Urlop wychowawczy

Jest bezpłatny. Można go wziąć zanim dziecko skończy 6 lat. Każdy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego na opiekę nad dzieckiem. Urlop wychowawczy może trwać do trzech lat, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko pięciu lat. Może być wykorzystany przez rodziców w 5 częściach.


Urlop dla mamy:

Urlop macierzyński - w wymiarze 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) liczonych zasadniczo od dnia porodu. Przed przewidywaną datą porodu kobieta może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wówczas po narodzinach dziecka przysługuje jej część urlopu niewykorzystana przed porodem.

Urlop rodzicielski – w wymiarze do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie). Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednorazowo lub w maksymalnie 4 częściach. Do 16 tygodni tego urlopu może być wykorzystane w terminie późniejszym, nie przypadającym bezpośrednio po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego, do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Bezpłatny urlop wychowawczy – max. 3 lata – każdy tata ma prawo pójść na taki urlop. Po zakończeniu opieki ojciec musi mieć zagwarantowany powrót do pracy na takie samo (bądź zbliżone) stanowisko, jak wcześniej. Wniosek o urlop należy złożyć u pracodawcy co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem.

Urlop na opiekę nad dzieckiem - ojcu przysługują 2 dni w każdym roku kalendarzowym na opiekę nad dzieckiem. Urlop ten można wykorzystywać do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Urlop dla taty:

Urlop ojcowski. Może go wykorzystać tylko ojciec dziecka. Trwa 2 tygodnie (liczone łącznie z sobotą i niedzielą), przysługuje każdemu mężczyźnie, który został ojcem. Ojciec może skorzystać z tego urlopu w ciągu 2 lat od urodzenia dziecka. Może go wykorzystać w całości albo podzielić na dwie części. Nieważne, w jakiej sytuacji zawodowej jest matka i czy wasz związek jest sformalizowany.

Urlop ojcowski jest płatny w 100%. Ojciec dostanie zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Niezależnie od urlopów, z których ojciec tata może korzystać wymiennie z mamą, przysługują mu także:

- bezpłatny urlop wychowawczy – max. 3 lata – każdy tata ma prawo pójść na taki urlop. Po zakończeniu opieki ojciec musi mieć zagwarantowany powrót do pracy na takie samo (bądź zbliżone) stanowisko, jak wcześniej. Wniosek o urlop należy złożyć u pracodawcyco najmniej 21 dniprzed jego rozpoczęciem
- urlop na opiekę nad dzieckiem- ojcu przysługują 2 dni w każdym roku kalendarzowym na opiekę nad dzieckiem. Urlop ten można wykorzystywać do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Kiedy złożyć wniosek o urlop?
- Urlop macierzyński
Jeśli jesteś matką — nie składaj wniosku. Zanieś tylko skrócony odpis aktu urodzenia dziecka do swojego pracodawcy. Jeśli masz dobrowolne ubezpieczenie chorobowe — zanieś go do ZUS,
Jeśli jesteś tatą musisz złożyć wniosek, kiedy przejmujesz urlop od matki.

- Urlop rodzicielski
Złóż wniosek co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem. Jeśli chcesz zrezygnować z całości lub z części tego urlopu — poproś pracodawcę o zgodę na wcześniejszy powrót do pracy.

- Urlop ojcowski
Złóż wniosek co najmniej 7 dni przed jego rozpoczęciem

- Urlop wychowawczy
Złóż wniosek co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem

Wniosek i wszystkie potrzebne dokumenty złóż u swojego pracodawcy.

Źródło: MRPiPS
Kkż/Serwis Samorządowy PAP