Okazuje się, że nawet wielu miejscowych nie ma pojęcia o jego istnieniu. Pod Szprotawą, w malowniczej okolicy, na uboczu, nad brzegiem starego koryta Bobru, na końcu drogi stoi niewielki wiekowy kościółek. Jeszcze w XVIII wieku pisano, że wcześniej była w tym miejscu świątynia pogańska. To możliwe.
Badacze zachodzą w głowę, skąd kościół na takim odludziu? To jedno z wielu pytań bez odpowiedzi w sprawie tej intrygującej świątyni.
Obecnie to dzielnica Szprotawy zwana Puszczykowem. Ale wieki temu, od średniowiecza była to osobna wieś Mała Kopernia o słowiańskim rodowodzie. W okresie kolonizacji niemieckiej stanowiła osnowę dla dopiero powstającej Nowej Koperni.
Lokalizacja kościoła Zbawiciela Świata w Puszczykowie
https://goo.gl/maps/hLQNBN1Hms4VMNsz9
Nieznana pozostaje konkretna data wzniesienia kościoła. Nawet materiały konserwatorskie nie są co do tego zgodne. Jedna karta podaje XIV wiek, a druga XV wiek. Dziś kościół posiada wezwanie Zbawiciela Świata, ale wcześniej był kościołem św. Anny, a także św. Katarzyny.
Ceniony historyk i jednocześnie doktor nauk prawnych Felix Matuszkiewicz dowodzi, iż świątynia istniała już w XIII wieku. W 1273 roku duchowny Hermannus de Cupra (Cupra=Kopernia) jest wymieniany wraz z innymi z okolic Szprotawy, objętymi ekskomuniką za nieprzestrzeganie zakazu odprawiania nabożeństw…
Kościół jest jednonawowy z absydą i zakrystią, zorientowany na osi wschód-zachód. Zbudowano go przy użyciu kamienia polnego, cegły i charakterystycznych brył rudy darniowej żelaza. Według zapisów w kartach zabytku, poddany przebudowom w XVIII i XIX wieku. Wewnątrz zobaczymy późnobarokowy ołtarz, mający pochodzić z innego kościoła. Nadto oryginalną drewnianą ambonę z XIX wieku. Świątynię otaczał cmentarz symultaniczny. Nie zachowała się także drewniana dzwonnica z XVIII wieku. Około 200 metrów stąd natkniemy się na średniowieczny krzyż pokutny z wyrytym narzędziem zbrodni. Podaje się, że po II wojnie światowej obiekt nie był użytkowany i popadał w ruinę. O remont zatroszczył się w latach 90. ubiegłego wieku śp. ks. Ryszard Szykuła.
Wedle spisu z lat 1687-88 patronat nad kościołem sprawowało miasto Szprotawa, a do parafii oprócz Małej Koperni przynależały Polkowiczki i Komarowo. Mowa także o trzech luterańskich kościelnych.
W latach 1786-87 napisano o kościele bardzo starej metryki w Małej Koperni, domu proboszcza i części Śliwnika jako przynależnej do parafii. W latach 1825-47 wzmiankowany jest symultaniczny cmentarz przy kościele św. Anny w Małej Koperni. Miasto opłaca nabożeństwa i oprawę muzyczną. W XIX wieku nabożeństwa odbywały się jedynie dwa razy w roku, tj. w święto konsekracji i patronki kościoła.
A co z wątkiem pogańskim?
Możemy zaryzykować przypuszczenie, że obok kościoła w Puszczykowie przebiegała stara droga, której przedłużenie stanowił bród przez Bóbr. Archeologia po obu stronach rzeki rejestruje ciekawe stanowiska z epoki brązu i żelaza, w tym okresu wpływów rzymskich. Może wtedy rzeczywiście w miejscu dzisiejszego kościoła znajdował się obiekt pogańskiego kultu. Kupcy mogli tędy przejeżdżać z wozami wypełnionymi bałtyckim bursztynem. Wszak jeszcze w 1000 roku przez tę okolicę wiódł poświadczony szlak z Włoch do Wielkopolski.
Zwiedzanie tajemniczej świątyni warto połączyć z przystankiem przy wspomnianym krzyżu pokutnym, kwalifikowanym do Szprotawskiej Odznaki Turystycznej. Przy nim przebiega też popularny szlak Pętla Bobrowicka.
Tekst i zdjęcia:
Maciej Boryna
Muzeum Ziemi Szprotawskiej im. F.Matuszkiewicza