W czteroletnim okresie obowiązywania programu „Rodzina 500+” dochody ogółem samorządów wzrosły o 30,3% tj. o 64,8 mld zł. Bez udziału dotacji na świadczenie wychowawcze, dochody w tym okresie wzrosłyby o 26,2% tj. 51,3 mld zł – wynika z analizy Krajowej Rady RIO.
Krajowa Rada RIO przygotowała analizę „500 plus w samorządach - strona dochodowa finansów”. Opracowanie sporządzono na podstawie sprawozdań z działalności regionalnych izb obrachunkowych z lat 2017-2020, a dotyczących lat 2016-2019.
W raporcie przedstawiono wpływ jaki na finanse samorządów miało wprowadzenie rządowego programu „Rodzina 500+”. Wskazano też jak wzrosły dochody samorządów dzięki dotacjom z budżetu państwa na wypłatę świadczenia wychowawczego oraz jak kształtowały się dotacje w ramach programu „Rodzina 500+” w przeliczeniu na mieszkańca w kraju.
Z analizy wynika, że w czteroletnim okresie obowiązywania programu „Rodzina 500+” dochody ogółem samorządów wzrosły o 30,3% tj. o 64,8 mld zł. W raporcie wskazano, że wzrost ten w ujęciu procentowym w największym stopniu dotyczył dotacji celowych (o 50,1%), a następnie dochodów własnych (o 27,3%) i subwencji ogólnej (o 16,4%), a w ujęciu kwotowym najbardziej wzrosły dochody własne o 29,1 mld zł, a następnie dotacje celowe - o 27 mld zł i subwencja ogólna - o 8,7 mld zł.
Jak podkreślają autorzy analizy, dotacje przekazane w czteroletnim okresie na realizację programu „Rodzina 500+” w łącznej wysokości 95,3 mld zł miały znaczący wpływ na kształtowanie się dochodów samorządów.
W stosunku do kwoty dotacji na świadczenie wychowawcze przekazanej w pierwszym roku obowiązywania programu „Rodzina 500+”, do roku 2019, odnotowano jej wzrost o 76,9% tj. o 13,54 mld zł.
W analizie zwrócono uwagę, że po wyeliminowaniu z dochodów JST wpływów z dotacji na program „Rodzina 500+”, dynamika dochodów samorządów w roku 2017 i 2019 byłaby niższa o około 2,5 punktu procentowego i wyniosłaby odpowiednio 105,1% i 108,0%, natomiast w 2018 roku byłaby wyższa od dynamiki „pełnych” dochodów ogółem o 1,5 punktu procentowego i wyniosłaby 111,1%. Oznacza to, że dochody samorządów bez środków programu w okresie 4 letnim wzrosłyby o 51,3 mld zł.
Z raportu wynika, że dotacje na realizację programu „Rodzina 500+” przeważały w dotacjach na zadania zlecone JST stanowiąc odpowiednio 47,7% w 2016 r. do 58,7% w roku 2019. W ramach wszystkich dotacji otrzymanych przez sektor samorządowy, dotacje na realizację programu „Rodzina 500+” również miały wysoki udział, który w latach 2017 i 2019 przekroczył 38%, a w latach 2016 i 2018 oscylował wokół 32%.
Jeśli chodzi o udział dotacji na program „Rodzina 500+” w dochodach ogółem to kształtował się na poziomie od 8,2% w 2016 r. do 11,2% w roku 2019. W tym ostatnim roku też, jak wynika ze sprawozdania KRRIO, dla ponad 3/4 samorządów (78,9%) dochody otrzymane na wypłatę świadczenia wychowawczego i obsługę programu mieściły się w przedziale 10–20% wszystkich zrealizowanych dochodów.
Natomiast dynamika z 4 lat pokazuje, że dotacje na program „Rodzina 500+” miały zasadniczo wpływ na finanse gmin, miast na prawach powiatu oraz miasta stołecznego Warszawy, co bezpośrednio związane jest z zakresem przydzielonych przez ustawodawcę zadań związanych z przekazywaniem świadczenia wychowawczego.
W uproszczeniu można przyjąć, że dochody gmin w latach 2016-2019 niezależnie od dotacji na program „Rodzina 500+” wzrosłyby o 27,6%, podczas gdy z tą dotacją ich wzrost wyniósł 32,8%. Analogicznie w miastach na prawach powiatu wzrost bez dotacji na program „Rodzina 500+” wyniósłby 22,0%, z dotacją 26,9%, a w Warszawie odpowiednio 18,2% i 23,0%. W województwach samorządowych omawiana dotacja nie miała wpływu na ich dochody, a w powiatach ich wpływ był znikomy.
W 2019 r. suma dochodów ogółem osiągniętych przez wszystkie samorządy bez względu na ich typ, w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosła 7 255 zł, co przy dochodach wynoszących w 2018 r. 6 556 zł oznacza wzrost o 699 zł.
W analizie zwrócono uwagę, że poziom dotacji celowych przeznaczonych na realizację rządowego programu „Rodzina 500+”, po incydentalnym spadku w 2018 r., w roku 2019 wyraźnie wzrósł co przy dochodach JST liczonych per capita przeznaczonych na ten cel oznaczało wzrost o 219 zł, do kwoty 812 zł.
Dotacje celowe na realizację programu „Rodzina 500+” w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2019 r.
Według autorów opracowania wzrost należy tłumaczyć zmianą sposobu liczenia świadczenia wychowawczego wprowadzoną 1 lipca 2019 r. – na każde dziecko, bez kryterium dochodowego. Kwota wszystkich dotacji celowych przekazanych do budżetów samorządów na program „Rodzina 500+” per capita wzrosła o 252 zł, do kwoty 2 110 zł.
Średnie dochody ogółem gmin na mieszkańca wyniosły 5 240 zł, w tym dotacje celowe – 1 793 zł, a dotacje na program „Rodzina 500+” - 849 zł.
Analizując poziom dotacji celowych w 2019 r. w gminach wg województw, najwięcej tych środków otrzymały gminy województw: pomorskiego, podkarpackiego i lubelskiego, odpowiednio 2 066 zł, 1 947 zł i 1 929 zł, najmniej gminy z województw: opolskiego (1 463 zł), śląskiego (1 578 zł) i dolnośląskiego (1 642 zł). Dotacje na program „Rodzina 500+” w przeliczeniu na mieszkańca gmin wg województw największe były w pomorskim (967 zł), mazowieckim (948 zł) i małopolskim (938 zł) a najmniejsze w opolskim (670 zł), zachodniopomorskim (739 zł) i dolnośląskim (743 zł).
W sprawozdaniu KRRIO dotacje celowe na realizację przez gminy i miasta na prawach powiatu programu „Rodzina 500+” w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2019 r. ujęto w postaci graficznej na mapach.
mp/