Skontrolowane jednostki samorządowe wykorzystały łącznie 58 proc. posiadanych środków. Żadna ze skontrolowanych jednostek nie spożytkowała wszystkich pieniędzy – wskazała Najwyższa Izba Kontroli w raporcie podsumowującym realizację programu asystentów osób niepełnosprawnych.
Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła realizację programu „Usługi asystenta osobistego jako wsparcie społeczne osób niepełnosprawnych”. Według NIK samorządy nie wykorzystały w pełni środków przeznaczonych na ten cel. Natomiast usługi nie zawsze były realizowane zgodnie z zasadami określonymi w umowach i dokumentach programowych.
„Skontrolowane jednostki samorządowe w latach 2020-2021 na usługi wykorzystały łącznie ok. 8,7 mln zł, tj. 58 proc. posiadanych środków. Żadna ze skontrolowanych jednostek nie spożytkowała wszystkich pieniędzy” – wskazano w streszczeniu raportu.
Jak zauważyła NIK niepełne wykorzystanie środków wiązało się z niewykorzystaniem godzin usług asystenckich. Żadna ze skontrolowanych jednostek nie wyczerpała wszystkich zaplanowanych we wniosku godzin wsparcia. W konsekwencji w sześciu spośród 12 skontrolowanych jednostek samorządowych objęto pomocą mniej osób niepełnosprawnych niż planowano.
Wskazane przez Izbę nieprawidłowości dotyczyły również realizacji programu niezgodnie z zasadami określonymi w umowach i dokumentach programowych oraz ogłoszeniach o naborze wniosków. Uchybienia dotyczyły m.in.: zlecenia kwalifikacji osób do programu organizacjom pozarządowym, mimo że samorządy miały to robić samodzielnie; objęcie wsparciem osób niespełniających wymogów programu; braku udokumentowanej kontroli i nadzoru nad realizacją zadań.
NIK zauważyła też, że samorządy przystępujące do programu nie posiadały pełnych danych o liczbie osób niepełnosprawnych zamieszkujących na ich terenie. Dane te były trudne do ustalenia, ponieważ orzeczenia pochodzą z kilku różnych systemów i zdarza się, że osoby niepełnosprawne posiadają dwa lub nawet więcej orzeczeń, np. z Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności, ZUS czy KRUS. Samorządy sporządzając dokumentację wykorzystywały dane pochodzące zazwyczaj z powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, urzędów pracy, ośrodków pomocy społecznej oraz organizacji pozarządowych działających na danym terenie.
W raporcie pokontrolnym wskazano też dobre praktyki realizowane w niektórych samorządach, jak szacowanie we współpracy z organizacjami pozarządowymi zapotrzebowania na usługi asystencji osobistej oraz ustalenie szczegółowych zasad rekrutacji uczestników programu.
NIK we wnioskach pokontrolnych zaznaczyła, że potrzeba lepszego diagnozowania potrzeb osób z niepełnosprawnościami m.in. w celu planowania zapotrzebowania na wsparcie tych osób usługami asystenckimi w ramach programu oraz szerokiego informowanie o możliwości uzyskania pomocy w formie usług asystenckich. Samorządy powinny też realizować zadania zgodnie z postanowieniami umów i zasad wynikających z dokumentów programowych, dotyczących realizacji wsparcia oraz wydatkowania i rozliczania otrzymanych środków.
Program „Usługi asystenta osobistego jako wsparcie społeczne osób niepełnosprawnych” został ogłoszony przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. Polega on na wprowadzeniu usług asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej jako formy ogólnodostępnego wsparcia w wykonywaniu codziennych czynności oraz funkcjonowaniu w życiu społecznym. Wnioski o dofinansowanie tych usług mogą składać gminy i powiaty. Wsparcie może obejmować do 100 proc. kosztów.
mr/