Od 1 października 2008 r. zmienią się zasadniczo zasady postępowania w sprawach dotyczących przyznawania i wypłacania świadczeń alimentacyjnych. A to z racji wejścia w życie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów – pisze „Wspólnota”.

Zgodnie z ustawą o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej (DzU z 2005 r. nr 86, poz. 732 z późn. zm.), do 30 września 2008 r. będzie przyznawana i wypłacana zaliczka alimentacyjna. Jednak już od 1 października 2008 r. wchodzi w życie ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (DzU z 2007 r. nr 192, poz. 1378 z późn. zm.), regulująca zasady i tryb postępowania w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego oraz działania podejmowane wobec dłużników alimentacyjnych.

Zgodnie z tą ustawą, Fundusz Alimentacyjny ma stanowić system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa. Wobec tego osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej (z powodu niemożności wyegzekwowania alimentów) będą mogły ubiegać się o świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego.

Nowa ustawa zmienia jednak zasadniczo zasady postępowania w sprawach dotyczących przyznawania i wypłacania świadczeń alimentacyjnych. Przede wszystkim osoby ubiegające się o przyznanie ww. świadczenia będą składać wnioski w gminach, a nie jak dotychczas za pośrednictwem kancelarii komorniczych. Co istotne, wnioski można składać od 1 sierpnia, co jest związane ze zmianą okresu, na jaki ustala się prawo do świadczenia. […]

Zgodnie z art. 1a ustawy świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują obywatelom polskim oraz cudzoziemcom […]. Świadczenia będą mogli otrzymać m.in. cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, jak również ci, którzy przebywają na terytorium naszego kraju w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.

Wszystkie powyżej wymienione osoby muszą jednak zamieszkiwać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w którym otrzymują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (z wyjątkiem sytuacji, w których przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej).

Wnioskować o świadczenie z funduszu może osoba uprawniona (pełnoletnie dziecko), jej przedstawiciel ustawowy (rodzic w przypadku małoletniego dziecka) lub jej opiekun prawny. Osobą uprawnioną, zgodnie z art. 2 pkt 11 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, jest bowiem dziecko, które ma zasądzone sądownie alimenty od rodzica, który ich nie płaci (a więc egzekucja przebiega bezskutecznie).

Ustawa reguluje pojęcie bezskuteczności egzekucji - oznacza to egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych; za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu:
a) braku podstawy prawnej do pojęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika,
b) braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

Kolejnym warunkiem koniecznym do otrzymania ww. świadczenia jest spełnienie kryterium dochodowego, które nie może przekraczać 725 zł netto na osobę w rodzinie. W obecnym okresie pod uwagę brane są dochody członków rodziny uzyskane w roku 2007.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł. Świadczenia te (zgodnie z ust. 2 cyt. przepisu) nie będą jednak przysługiwać w przypadku, gdy osoba uprawniona (dziecko):
1) została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w rodzinie zastępczej;
2) jest pełnoletnia i posiada własne dziecko;
3) zawarła związek małżeński. […]

Na uwagę zasługuje ponadto fakt, że zgodnie z ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, osoba, która pobrała nienależnie świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego musi liczyć się z tym, że zostanie zobowiązana do ich zwrotu wraz z ustawowymi odsetkami. Za nienależnie pobrane uważa się m.in. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie albo wstrzymanie wypłaty świadczenia, przyznane lub wypłacone w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia lub też np. wypłacone w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała alimenty.

Jakimi skutecznymi narzędziami dysponują gminy w walce z dłużnikami alimentacyjnymi? Nowe uregulowanie prawne w następnym wydaniu magazynowym „Wspólnoty” (nr 39).

Anna Pierzchała

Więcej: w numerze 37/887 Pisma Samorządu Terytorialnego WSPÓLNOTA