W minionych trzech latach zadłużenie polskich samorządów wzrosło o prawie 4,3 mld zł, by w końcu ubiegłego roku przekroczyć łącznie 72,1 mld zł; jednak szybciej od długów rosną dochody samorządów.

Zadłużone jednostki mogą ubiegać się o pożyczki naprawcze z budżetu państwa.

W skali kraju zadłużenie samorządów stanowi nieco ponad 37 proc. ich dochodów.

Największy dług łączny odnotowano na koniec ubiegłego roku w gminach (ponad 26 mld 436 mln zł) i miastach na prawach powiatu (26 mld 408 mln zł). Zadłużenie samorządów na szczeblu województw wyniosło niespełna 7,3 mld zł; powiatów ponad 5,9 mld zł, a Warszawy 6 mld 37 mln. Ponad 72 proc. całego długu samorządów to zobowiązania wobec banków.

Przewodnicząca KR RIO zwróciła uwagę, że w 2014 roku kwota długu samorządów była o 4,3 proc. wyższa niż w roku 2013. Z analiz Rady wynika jednak, że dynamika wzrostu dochodów jest większa niż długów, co "przekłada się na malejący poziom relacji zobowiązań do dochodów” (37,1 proc. w 2014 roku; 38,2 proc. w roku 2012).

Łącznie na 2809 polskich samorządów w minionych trzech latach długi zwiększyły się w 1237 jednostkach (ok. 44 proc. wszystkich) W 465 samorządach w Polsce poziom zadłużenia nie przekroczył jednak 10 proc., a w 207 samorządach był wyższy niż 50 proc.

W latach 2013-2014 z 60 do 55 spadła liczba samorządów niezadłużonych. Wróblewska zaznaczyła, że z analizy danych wszystkich samorządów, przeprowadzonych na podstawie ich wieloletnich prognoz finansowych, wynika iż w kolejnych latach samorządy planują zmniejszenie zobowiązań.

Pytana o najpowszechniejsze przyczyny zadłużenia gmin, powiatów czy województw przewodnicząca Rady wskazała m.in. na coraz większą skalę inwestycji dokonywanych przez samorządy, których realizacja wymaga finansowania zewnętrznego. Chodzi w tym przypadku również o realizacje programów dofinansowanych z pieniędzy unijnych.

„Ponadto na zwiększenie zadłużenia wpływa przekazywanie do JST (jednostek samorządu terytorialnego – PAP) dodatkowych zadań, bez jednoczesnego zapewnienia środków finansowych dla ich realizacji” – poinformowała.

Dodała, że zadłużenie przyrasta także w przypadku dofinansowywania przez samorząd tzw. zadań zleconych w przypadku, gdy przekazywane z budżetu państwa dotacje nie wystarczają na ich realizację.

Zadłużone samorządy - jak poinformowała PAP rzeczniczka ministra finansów Wiesława Dróżdż - mogą ubiegać się o tzw. pożyczki naprawcze (ostrożnościowe) z budżetu państwa.

Warunkiem ich udzielenia jest przyjęcie przez samorząd programu postępowania naprawczego, który ma m.in. zapewnić poprawę sytuacji finansowej jednostki i spłatę pożyczki wraz z odsetkami.

„Program ostrożnościowy jednostka uchwala, jeżeli zagrożenie wykonania zadań publicznych powstało z przyczyn niezależnych od tej jednostki" – wyjaśniła rzecznik resortu finansów i dodała, że jest on uchwalany wyłącznie na wezwanie RIO.

Wyjaśniła, że w czasie realizacji tego programu samorząd musi się stosować się do ograniczeń ustawowych i np. nie może podejmować nowych inwestycji finansowanych kredytem, pożyczką lub emisją papierów wartościowych albo bez zgody ministra finansów zaciągać nowych zobowiązań. Limit pożyczek z budżetu państwa wynosi obecnie 300 mln zł.

Łącznie w latach 2014-2015 samorządy w Polsce zaciągnęły blisko 336 mln zł pożyczek naprawczych. W tym roku z takiej pomocy skorzystały powiat świebodziński i gorzowski w woj. lubuskim, zaś w ubiegłym roku gmina Recz i powiat kamieński (Zachodniopomorskie), Koniecpol (Śląskie), Piekoszów (Świętokrzyskie) i woj. mazowieckie, któremu przyznano ponad 246,5 mln zł.