Prezydent Sopotu Jacek Karnowski, który odczytał pismo na środowym posiedzeniu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego tłumaczył, że powodem powstałego "na gorąco" apelu jest negatywna opinia rządu do senackiego projektu ustawy zapewniającego udział JST w części zryczałtowanej PIT.

Resort w swojej opinii przesłanej do Senatu zaznaczył, że nie kwestionuje "potrzeby poszerzenia źródeł dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego, np. o ryczałt".

"Udział JST w ryczałcie powinien być jednak elementem szerszej zmiany w zakresie systemu dochodów samorządowych. Samo przypisanie JST udziału w ryczałcie doprowadziłoby bowiem do zwiększenia różnic dochodowych między samorządami, co niekorzystnie wpłynęłoby na zrównoważony rozwój samorządów" - podkreślił resort.

Samorządowcy z KWRiST do premiera: żądamy natychmiastowych działań ws. udziałów JST w podatku ryczałtowym

W apelu do premiera samorządowcy piszą, że jednostki samorządu terytorialnego mają "ogromne problemy ze zrównoważeniem swoich budżetów w zakresie wydatków bieżących".

"Jest to konsekwencją nałożenia się dwóch czynników - dynamicznie rosnących w wyniku inflacji wydatków, przy drastycznym ograniczeniu dochodów własnych. Te ostatnie są przede wszystkim skutkiem reform podatkowych. Tylko w tym roku do powiatów i województw wpłynie z tego tytułu ok 30 mld zł mniej" - głosi apel.

Samorządowcy wskazują w nim jednocześnie, że zaproponowana obecnie w nowelizacji ustawy okołobudżetowej rekompensata wynosi jedynie 13 mld zł i podzielona ma być "w sposób nieproporcjonalny do ubytku dochodów". 

14 mld zł dla samorządów i po 1125 zł nagrody dla nauczycieli - rząd nowelizuje budżet

"Podkreślić w tym miejscu należy, że na obniżkę dochodów wpływają nie tylko środki pozostające w kieszeni podatników lecz w bardzo dużym stopniu pieniądze przekierowane z budżetu samorządów do skarbu państwa. Dzieje się tak dzięki innym zasadom podziału podatku dochodowego od osób fizycznych płaconych według skali podatkowej i płaconych ryczałtem. Ten drugi jest w całości dochodem budżetu państwa, a zatem każdy podatnik zmieniający swój sposób opodatkowania na ryczałt zwiększa dochody państwa zmniejszając dochody JST. Tylko w tym roku jest to kwota przekraczająca 10 mld zł" - piszą samorządowcy do premiera.

"Takie rozwiązania są po prostu niesprawiedliwe. Wydawało się nam, że pan premier ten oczywisty fakt przyjął do wiadomości, czego dowodem była zapowiedź uwzględnienia podatku płaconego ryczałtem w dochodach JST począwszy od 2024 r. Tymczasem na posiedzeniu zespołu do spraw systemu finansów publicznych w dniu 19 czerwca 2023 została przekazana informacja o braku przychylności dla takiego rozwiązania, a przedłożona 20 czerwca 2023 r. w Senacie opinia Ministerstwa Finansów do senackiej inicjatywy ustawodawczej mającej na celu zmiany prawne realizujące obietnicę pana premiera ku naszemu zdziwieniu była negatywna" - czytamy w apelu.

"W tej sytuacji, jako przedstawiciele organizacji samorządowych, reprezentowanych w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego domagamy się elementarnej sprawiedliwości. Żądamy podjęcia natychmiastowych i rzeczywistych działań mających na celu objęcie podatku płaconego ryczałtem takimi zasadami podziału między rząd i samorząd terytorialny jak podatku płaconego według skali podatkowej" - głosi główna teza apelu.

Samorządowcy wskazują przy tym, że "wiele ważnych wydatków w małych ojczyznach miało być sfinansowanych ze środków europejskich, uzyskanych przez Polskę na realizację KPO i zwiększenia odporności".

"W trosce o przyszłość naszych gmin, powiatów i województw oczekujemy podjęcia wszystkich działań, umożliwiających pozyskanie środków w ramach Krajowego Planu Odbudowy" - głosi apel.

Pismo do premiera wystosowały: Związek Miast Polskich, Unia Metropolii Polskich, Unia Miasteczek Polskich, Związek Powiatów Polskich i Związek Województw RP. Apelu nie poparł Związek Gmin Wiejskich RP.

Senacki projekt nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego miał swoje pierwsze czytanie we wtorek, 20 czerwca na posiedzeniu połączonych komisji Senatu: Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Budżetu i Finansów Publicznych.

Projekt przewiduje rozszerzenie katalogu kategorii dochodów z tytułu podatku PIT, w których JST mają udział, o podatek PIT płacony w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Obecnie wpływy z tego podatku są wyłącznie dochodem budżetu państwa. Dodatkowo, zgodnie z projektem ustawy, proponowane nowe źródło dochodów JST nie byłoby uwzględniane w wartości wpływów podatkowych porównywalnych z referencyjną łączną kwotą rocznego dochodu gmin, powiatów i województw z tytułu udziału we wpływach z podatku PIT i podatku CIT (podatków współdzielonych).

Ministerstwo Finansów negatywnie zaopiniowało projekt

W opinii MF, podpisanej przez wiceministra Sebastiana Skuzę, czytamy m.in., że "mając na uwadze harmonogram prac nad projektem ustawy budżetowej na rok 2024 oraz etap procedowania projektu przedmiotowej ustawy proponowany termin wprowadzenia zmian może być trudny do zrealizowania".

"Przyjmując wskaźniki udziału należnego podatku PIT z roku 2022, szacuje się, że proponowana zmiana w 2024 r. skutkowałaby zwiększeniem - w stosunku do obecnego poziomu: dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku PIT o ok. 9,9 mld zł, tj. o 13,2 p.p.; dochodów z tytułu części wyrównawczej subwencji ogólnej o 1,3 mld zł, tj. o 6,2 p.p.; wpłat do budżetu państwa o 0,32 mld zł, tj. o 6,7 p.p." - czytamy w opinii.

"W związku z powyższym, samo rozszerzenie dochodów JST o ryczałt bez innych rozwiązań zabezpieczających dochody słabszych podatkowo samorządów skutkowałoby, że bogate samorządy – o dużym potencjale dochodowym - uzyskają znacznie większe korzyści finansowe niż jednostki słabsze czyli o niskim potencjale dochodowym. To przyczyniłoby się do pogłębienia rozwarstwienia dochodowego między JST" - podkreślił w swojej opinii resort.

Ministerstwo zastrzega, że nie neguje "rozwiązań skutkujących rozszerzeniem wpływów budżetów JST i polityki ukierunkowanej na pozyskiwanie nowych źródeł dochodów wobec obserwowanego znaczącego wzrostu wydatków bieżących", zwraca jednak uwagę, że "proponowane zmiany wpłyną na zmniejszenie dochodów budżetu państwa".

MF podnosi też m.in argument, że zaproponowane przepisy nie zawierają przepisów przejściowych.

MF wylicza przy tym, że:

- w ramach rekompensaty ubytku dochodów w związku z wprowadzonymi zmianami w systemie podatkowym, JST w 2021 r. otrzymały uzupełnienie subwencji ogólnej w kwocie 8 mld zł, 
- dodatkowo w 2021 r. gminy otrzymały środki, w wysokości 4 mld zł, z przeznaczeniem na inwestycje w zakresie wodociągów, zaopatrzenia w wodę i kanalizacji,
- w 2022 r. JST otrzymały dodatkowe dochody z tytułu udziału we wpływach z podatku PIT w wysokości 13,7 mld zł, 
- 9 czerwca Rada Ministrów zdecydowała o przekazaniu w 2023 r. z budżetu państwa do JST dodatkowych 14 mld zł. 

"Ponadto, w ramach nowelizacji ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego od 2022 r. zostały wprowadzone rozwiązania stabilizujące i wzmacniające finanse JST. Przede wszystkim od 2024 r. JST otrzymają nową część subwencji ogólnej: subwencję rozwojową. Kwota subwencji będzie dzielona między samorządy obiektywnym algorytmem, a środki otrzymane w ramach tej części będzie można wydać na dowolny cel" - wskazuje resort finansów.

"Istotnym jest też fakt, że w ostatnich latach uruchomiono programy inwestycyjne kierowane do JST tj.: Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych (w latach 2020-2021 do JST przekazano ponad 13 mld zł), · Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych oferujący bezzwrotne i bardzo wysokie dofinansowanie inwestycji JST, od 80 proc. nawet do 95 proc. wartości zadania (w wyniku 5 naborów samorządy otrzymają środki kwocie 63,4 mld zł)" - dodano w uzasadnieniu negatywnej opinii do projektu.

MF podkreśla przy tym, że ze wstępnej prognozy na rok 2024 w zakresie dochodów JST w podatkach dochodowych od osób fizycznych wynika, iż jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać środki z tego tytułu łącznie o ponad 20 mld zł większe. tj. o około 45 proc. więcej w stosunku do roku 2023, a w resorcie trwają prace nad całościową zmianą systemu finansowania JST, obejmującą zarówno zmiany w zakresie dochodów z tytułu udziału w podatkach dochodowych jak i dochodów subwencyjnych. 

Specjalny zespół prześledzi finanse JST

"Prace ta ma ją na celu zwiększenie poziomu dochodów własnych wszystkich samorządów, w sposób który nie pogłębi obecnie istniejących dysproporcji dochodowych miedzy samorządami. Prace te prowadzone są w ramach powołanego na mocy ustaleń Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego Zespołu ds. przeglądu finansów samorządowych a sama zmiana systemowa mogłaby wejść w życie od 2025 r." - głosi konkluzja opinii.

js/