Łowicz: Otwarcie alei Gwiozd Łowickich

Łódź ma swoją aleję gwiazd honorującą aktorów i reżyserów filmowych, Międzyzdroje aleję z odciśniętymi dłońmi artystów, muzyków i sportowców. Teraz także Łowiczicz ma wyjątkową, pierwszą i jedyną w Polsce aleję Gwiozd Łowickich, która w sposób szczególny upamiętniać będzie twórców ludowych.

Powstała aleja Gwiozd Łowickich w przyszłości stanie się jedną z atrakcji dla przyjezdnych turystów, gdzie każdy będzie mógł podziwiać wytwór rękodzielniczy w postaci kolorowych wycinanek łowickich.

Uroczyste odsłonięcie pierwszych Gwiozd Łowickich odbyło się wczoraj, 12 czerwca na Starym Rynku. W ten szczególny sposób zostali uhonorowani Janusz Kaźmierczak, znakomity muzyk ludowy i kawaler odznaki Gloria Artis oraz pośmiertnie Julian i Wanda Brzozowscy, twórcy prywatnego Muzeum Ludowego w Sromowie.

W uroczystości udział wzięli goście honorowi: Janusz Kaźmierczak i rodzina Juliana i Wandy Brzozowskich oraz Ryszard Deluga, dyrektor Departamentu Rolnictwa i Ochrony Środowiska, przedstawiciel marszałka województwa łódzkiego, Krzysztof Jan Kaliński, burmistrz Łowicza, Edward Maniura, burmistrz Lublińca, miasta partnerskiego Łowicza, Bolesław Heichman, zastępca starosty łowickiego, Henryk Zasępa, przewodniczący Rady Miejskiej w Łowiczu, Marcin Kosiorek, przewodniczący Rady Powiatu Łowickiego, Marzena Kozanecka-Zwierz, dyrektor Muzeum w Łowiczu, Maria Sołtyszewska, przedstawicielka Fundacji Cepelia z Warszawy, a także liczni przedstawiciele zespołów ludowych z całej Polski i mieszkańcy Łowicza.

Gwiozdy Łowickie przyznawane będą co roku, po jednej w dwóch kategoriach - twórczości ludowej oraz upowszechniania i ochrony dóbr kultury ludowej. Twórcy ludowi uhonorowani będą za szczególne osiągnięcia, m.in. w dziedzinach: rzeźby, rzeźby w glinie, koronkarstwa, malarstwa, garncarstwa, kowalstwa, tkactwa, hafciarstwa, plecionkarstwa, zabawki ludowej, plastyki obrzędowej (malowanie jaj i artystycznych elementów drewnianych, wykonywanie kwiatów z bibuły), plastyki zdobniczej, wycinankarstwa, snycerstwa, ludwisarstwa, tańca i muzyki.

Prezentowane na hartowanym szkle Gwiozdy Łowickie wykonała twórczyni Danuta Wojda.

PIERWSZE GWIOZDY ŁOWICKIE Wanda i Julian Brzozowscy, twórcy prywatnego Muzeum Ludowego w Sromowie.

Julian Brzozowski (1925-2002) był autorem ponad 800 drewnianych rzeźb. Rzeźbieniem interesował się od najmłodszych lat, ale pierwsze figury do muzeum zaczął rzeźbić około 1955 r. Wyrzeźbione figury początkowo były przechowywane w dwóch pokojach mieszkalnych, a później również w garażu.

Około 300 figur czekało na publiczne pokazanie prawie 20 lat. Łącznie w czterech wybudowanych pawilonach można oglądać dziś około 500 rzeźb, w tym 400 figur ruchomych. Mechanizmy do figurek wymyślał i wykonywał samodzielnie.

Oficjalne otwarcie muzeum odbyło się 30 lipca 1972 r. Następne 10 lat to urządzanie poszczególnych ruchomych scen. Dzięki ruchomym figurkom można zobaczyć scenę narodzin Jezusa Chrystusa (Szopkę Tysiąclecia), łowickie wesele, procesję na Boże Ciało, przyjęcie weselne, codzienne życie łowickiej wsi. Pan Julian zbierał również do Muzeum skrzynie łowickie posagowe, kredensy, serwantki, kupował stare bryczki, wolanty, wozy chłopskie i sanie. Wszystko to, co gromadził przez całe swoje życie, można zobaczyć w rodzinnym Muzeum w Sromowie. Rzeźby Pana Juliana znajdują się także m.in. w Muzeum w Łowiczu, Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi, Muzeum Etnograficznym w Toruniu, Muzeum Mazowieckim w Płocku, w Dortmundzie i Munster w Niemczech. Z

a swoją działalność otrzymał odznakę Zasłużony Działacz Kultury przyznaną przez ministra kultury i sztuki oraz Złoty Krzyż Zasługi. W 1989 r. otrzymał Nagrodę im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej. Należał do Stowarzyszenia Twórców Ludowych z siedzibą w Lublinie, gdzie przez kilka lat był w zarządzie głównym, a przez cztery lata pełnił funkcję wiceprezesa. Wanda Brzozowska (1931-2003) zajmowała się wykonywaniem różnorodnych pająków łowickich. Kolekcja liczyła ponad 20 sztuk, a można je oglądać w Muzeum w Sromowie.

Pani Wanda tworzyła też łowickie wycinanki: kodry, gwiozdy i tasiemki. Wykonanymi wycinankami ozdabiała wnętrza Muzeum w Sromowie i domu, w którym mieszkała rodzina Brzozowskich. Wanda Brzozowska wspierała męża Juliana w jego wysiłkach nad stworzeniem prywatnego muzeum. Należała do Stowarzyszenia Twórców Ludowych i brała udział w konkursach rękodzieła ludowego.

Janusz Kaźmierczak (ur. 1932) - od uroczenia związany z ziemią łowicką. Jako siedmioletni chłopiec rozpoczął naukę gry na harmonii półtonowej. W 1946 r. w Liceum Pedagogicznym w Łowiczu poznał Henryka Rogalę, Zenona Jagiełłę i wspólnie stworzyli „wziętą kapelę ludową”. W 1953 r. przy domu kultury zorganizował Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Łowickiej, którego został kierownikiem muzycznym. W okresie tym zespół odnosił wiele sukcesów w kraju i zagranicą. W pełni łączy swoje zamiłowanie i pasję do rodzinnego folkloru z pracą zawodową. Pozyskuje i archiwizuje pieśni i muzykę instrumentalną.

Poza Zespołem Ziemi Łowickiej współpracuje z innymi zespołami, m.in.: Kolejarz, Sztuka Łowicka, Blichowiacy. W 1957 r. na blisko 25 lat związał się z Polskim Radiem w audycji „Wesoły autobus”. W dalszym jednak ciągu jest aktywny jako autor widowisk folklorystycznych, obrazków scenicznych, których tematyką są obrzędy. Należy wspomnieć m.in.: wesele łowickie, kogutek, wianki, karczma, wesele opoczyńsko-łowickie, pastorałki, pierzarka.

Współpracuje z zespołami Dobroń, Anilana, Poltex, Promini oraz łowickimi zespołami: Boczki Chełmońskie, Koderki, a przede wszystkim Blichowiacy i Kolejarz. Opracował muzykę do filmów: „Chłopi”, „Karczma i zajazd”, „Karuzela łowicka”, „Jarmark Łowicki”. Zasługą Pana Janusza jest opracowanie rdzennych kompozycji ludowych powstałych na ziemi łowickiej, jak również tych, które dotarły z zewnątrz i z biegiem lat uległy asymilacji.

Stworzył niepowtarzalny styl gry łowickich melodii – oberków, kujonów, polek i chodzonych oraz piosenek regionalnych. Dzisiaj te opracowania służą młodym muzykom jako wzór artystycznego wykonania tradycyjnych melodii ludowych. Za swoją działalność otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Gloria Artis przyznany przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego w 2010 r.

Gwiozda to jeden z trzech typów łowickiej wycinanki, obok kodry i tasiemki, element dawnego wyposażenia wnętrz. Jej historia sięga drugiej połowy XIX w., kiedy to wycinankami zaczęto dekorować wnętrza izb chałup mieszkańców dawnego Księstwa Łowickiego, umieszczając gwiozdy na belkach stropowych oraz jako zwieńczenie tasiemek wieszanych na ścianach.

Gwiozda to wycinaka okrągła, często z brzegami nieregularnymi, np. w formie drobnych ząbków. Jej dekorację stanowiły symetryczne elementy roślinne i zwierzęce (np. popularny regionie łowickim kogut). Od lat 20. XX w. powstają gwiozdy tzw. ażurowe, wykonywane dla odbiorcy miejskiego, nie będące elementem wyposażenia wnętrz. W ażurowych kołach, również z dekoracją symetryczną, obok pojedynczych, pojawiają się zwielokrotnione motywy roślin (kwiaty, przede wszystkim róże) i zwierząt (koguty, pawie).

Obecnie gwiozda, podobnie jak pozostałe rodzaje wycinanek, nie pełni funkcji użytkowej. Jest popularną pamiątką kojarzoną z regionem łowickim, chętnie nabywaną przez turystów. Gwiozdy ażurowe wykonywane są przez niemal wszystkie działające wycinankarki. W wycinankach tych, będących prawdziwymi dziełami sztuki, ujawnia się talent i kunszt wykonujących je twórczyń ludowych.

Cyt. za A. i H. Świątkowscy, „Łowicka sztuka ludowa”, Warszawa 1996 r.

zam. /mp/