Kryteriami uczestnictwa w rządowym programie „Senior+” są wiek 60+ i brak aktywności zawodowej, tymczasem w kwestionariuszu wywiadu środowiskowego jego uczestnicy muszą podawać m.in. informacje o stanie zdrowia i sytuacji mieszkaniowej. Zdaniem RPO zbieranie tak obszernego zakresu danych jest nieuzasadnione.
Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk wystąpił do prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych Jana Nowaka z prośbą o wyjaśnienie wątpliwości dotyczących zakresu przetwarzania danych osobowych w ramach programu „Senior+”.
Jak wskazał w swoim liście, osoby korzystające z klubów „Senior+”, lub ubiegające się o to, muszą wypełnić kwestionariusz wywiadu środowiskowego. W druku tym znajdują się rubryki (np. sytuacja mieszkaniowa rodziny, sytuacja zdrowotna), których wypełnienie nie znajduje uzasadnienia w świetle kryteriów udziału w programie – są nimi jedynie wiek oraz brak aktywności zawodowej. Zdaniem rzecznika budzi to uzasadnione wątpliwości seniorów na tle zgodności z art. 5 ust. 1 lit. b i c RODO.
Rzecznik zwrócił uwagę, że zgodnie ze stanowiskiem MRiPS, z przepisów wynika obowiązek przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w sytuacji osób korzystających lub ubiegających się o uczestnictwo w Klubie „Senior+”. Taka wykładnia wydaje się mieć oparcie w odczytywanych wspólnie art. 106 ust. 1 i 2 oraz art. 107 ust. 1, 1a i 1b ustawy o pomocy społecznej. Jej art. 106 ust. 2 przesądza, że uczestnictwo w zajęciach klubu samopomocy, jakim jest również Klub „Senior+”, jest świadczeniem pomocy społecznej. Art. 107 ust. 1 stanowi zaś, że u osób i rodzin korzystających lub ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej w celu ustalenia ich sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej przeprowadza się rodzinny wywiad środowiskowy.
Wątpliwości Rzecznika budzi jednak wymóg przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego w pełnym zakresie. Art. 107 ust. 1b ustawy o pomocy społecznej stanowi, że w sprawach, o których mowa w jej art. 107 ust. 1 i 1a, wypełnia się odpowiednie części kwestionariusza.
„Choć ustawodawca wprost nie wskazuje, które jego części powinny być pominięte przy przeprowadzaniu wywiadów w celu realizacji konkretnych świadczeń, to w art. 107 ust. 1a wskazuje na kryterium celowości wywiadu jedynie w odpowiednich jego częściach” – czytamy w liście.
W ocenie Rzecznika wypełnianie tych części kwestionariusza, które nie mają związku z celem wywiadu, nie znajduje uzasadnienia w świetle art. 107 ust. 1b ustawy oraz art. 5 ust. 1 lit. b i c RODO.
„Przyjęcie takiej wykładni przepisów ustawy o pomocy społecznej, która przewiduje ograniczenie zakresu przetwarzania danych osobowych uczestników programu „Senior+” w związku z koniecznością przeprowadzania wywiadu środowiskowego, będzie stanowić jednocześnie gwarancję ochrony prawa do prywatności i danych osobowych wynikających z art. 47 oraz 51 Konstytucji RP oraz zwiększy zaufanie jednostki do państwa” – napisał RPO.
W związku z tymi wątpliwościami Stanisław Trociuk poprosił prezesa UODO Jana Nowaka o stanowisko w tej sprawie. Ponadto zwrócił się z prośbą o odpowiedź na pytanie, czy do UODO wpływają zapytania/skargi dotyczące przetwarzania danych osobowych w ramach programu Senior+, a jeśli tak, to ile.
mam/