O Polsce mówi się często jako o „sercu Europy", ale określenie to należy się właśnie Mazowszu. Polska leży w centrum Europy, a Mazowsze - w centrum Polski. Województwo jest węzłowym dla Polski punktem komunikacyjnym. Tu mieści się najważniejszy polski port lotniczy - Okęcie, który obsługuje ponad 80 proc. przylatujących do Polski pasażerów. Przez Mazowsze przebiegają ważne dla europejskiej gospodarki szlaki, m.in. droga Paryż - Berlin - Warszawa - Moskwa (główna europejska oś komunikacyjna na szlaku wschód - zachód), a także droga z północnego wschodu Europy do Europy Środkowej. Rozbudowana sieć drogowa i kolejowa łączy Mazowsze z pozostałymi regionami kraju.

Województwo mazowieckie w dzisiejszym kształcie zajmuje obszar ponad 35,5 tys. km2, co stanowi ponad 11 proc. terytorium Polski. Główną rzeką regionu jest Wisła z prawobrzeżnymi dopływami
- Narwią i Bugiem. Region niemal nie ma jezior: największe znaczenie mają dwa sztuczne zbiorniki: Zalew Zegrzyński koło Warszawy i Jezioro Włocławskie między Włocławkiem a Płockiem.

Głównymi miastami Mazowsza są pełniąca funkcję stolicy Polski Warszawa oraz Radom, Płock, Siedlce, Ciechanów i Ostrołęka.

Mazowsze jest największym polskim województwem pod względem populacji. Mieszka tu ok. 5,1 mln osób - tyle, ile wynosi połowa ludności Czech lub Węgier.

Na tle Europy Polacy są społeczeństwem młodym (połowa nie ukończyła 33 lat), dobrze wykształconym, o silnym zmyśle przedsiębiorczości i kreatywności. Dotyczy to szczególnie ludności Mazowsza. Jest to region o najmniejszym w kraju bezrobociu i największej liczbie zatrudnionych (ponad 2,5 mln osób). Statystyczny pracujący mieszkaniec ma nieco ponad 36 lat; jest lepiej wykształcony i zarabia więcej niż osoby zamieszkałe w innych częściach kraju. Większość ludności mieszka w miastach (64 proc.) - głównym skupiskiem jest aglomeracja warszawska (ponad 2,8 mln osób). Zarazem Mazowsze jest największym w Polsce skupiskiem ludności wiejskiej (1,8 mln osób): co czwarta osoba pracuje w rolnictwie.

Młoda i wysoko wykwalifikowana populacja - wybierająca na miejsce zamieszkania Mazowsze m.in. dzięki szybkiemu rozwojowi aglomeracji warszawskiej - to jeden z atutów regionu. Potencjał ludzki sprzyja m.in. szybkiemu rozwojowi gospodarczemu województwa.

Dla wielu cudzoziemców Mazowsze jest przede wszystkim regionem zieleni i naturalnych krajobrazów, często uważanych za kwintesencję polskiej przyrody.

Mimo, że na terenie województwa leży największe polskie miasto (Warszawa), region zachował wiele ze swego naturalnego charakteru. Krajobraz jest zróżnicowany, na większości obszaru województwa rolniczy, z dominującymi gruntami ornymi i sadami. 20 proc. powierzchni regionu zajmują lasy, przeważnie sosnowe i dębowe. W przeciwieństwie do wielu regionów Europy, są one powszechnie dostępne. Z leśnych ostępów, porastających niegdyś tereny Europy została na Mazowszu Puszcza Kampinoska koło Warszawy. Jest to jeden z ważniejszych w Polsce kompleksów leśnych, park narodowy znajdujący się kilkanaście kilometrów od granic miasta. W porastających piaszczyste wydmy lasach mieszkają m.in. łosie, rysie, bobry i borsuki. Ważnymi kompleksami leśnymi są też puszcze Biała
i Kozienicka.

Zachowaniu naturalnych krajobrazów sprzyjają wysokie standardy ochrony środowiska. Pod względem wielkości chronionych obszarów Polska zajmuje jedno z pierwszych miejsc w Europie: pod ochroną jest 30 proc. obszaru kraju. Do najciekawszych pod względem przyrodniczym rejonów należą nieuregulowane odcinki rzek, zamieszkiwane przez dziesiątki gatunków ptaków. Charakterystyczne dla pejzażu regionu są bociany: co czwarty europejski bocian zamieszkuje tereny Polski, a zakładane na dachach domostw gniazda tych ptaków są typowym składnikiem mazowieckiego krajobrazu.

„Geografia polski ponosi winę za jej dzieje. Zamknięta jak w pułapce w środku Niziny Północnoeuropejskiej, pozbawiona naturalnych granic prowadziła z Niemcami i Rosja nierówną walkę o przetrwanie" - pisał brytyjski historyk Norman Davies w swojej książce „Boże igrzysko. Historia Polski." Słowa te dotyczą szczególnie historii Mazowsza.

Ziemie mazowieckie wchodzą w skład terytorium Polski od X w., od czasów księcia Mieszka I. Ten władca państwa Piastów ze stolicą w Gnieźnie przyjął w 966 r. chrzest - Polska znalazła się w kręgu cywilizacji zachodnioeuropejskiej i alfabetu łacińskiego. Mazowsze nie należało wówczas do najważniejszych dzielnic kraju. Wielka polityka dynastii Piastów koncentrowała się najpierw wokół Poznania, a później Krakowa.

W 1526 r. wszystkie ziemie wchodzące w jego skład weszły do Korony i znalazły się pod panowaniem dynastii Jagiellonów. Dla Polski był to „złoty wiek". XVI - wieczna Rzeczpospolita Obojga Narodów była unią dwóch państw: Polski (Korony) i Litwy. Wykształcił się wówczas szczególny w Europie ustrój polityczny - demokracja szlachecka, z duża ilością swobód dla szlachty i obieralnym monarchą. Stan szlachecki był w Polsce wyjątkowo liczny (10 proc. wszystkich obywateli), a ostoją drobnej szlachty było zwłaszcza Mazowsze. Region korzystał z położenia na skrzyżowaniu szlaków handlowych, zwłaszcza na intratnym handlu zbożem.

Dzięki centralnemu położeniu Mazowsze zaczęło także pełnić funkcje administracyjne. W XVI w. w Warszawie zaczęły zbierać się sejmiki: zjazdy szlachty. W 1596 r. król Zygmunt III Waza przeniósł siedzibę dworu królewskiego z Krakowa do Warszawy. W XVIII w. w stolicy mieszkała już połowa ludności Mazowsza.

W wyniku zaboru ziem przez sąsiadów w 1795 r. Polska znikła z mapy Europy. Mazowsze znalazło się pod panowaniem Prus i Austrii. W 1807 r. na mocy traktatu Napoleona z Rosją z części Mazowsza powstało Księstwo Warszawskie. W 1815 r. mazowieckie ziemie weszły w skład Królestwa Polskiego
 i znalazły się pod panowaniem Rosji. Po klęsce kolejnych powstań narodowych (1830 - Listopadowe i 1684 - Styczniowe) odrębność Królestwa uległa całkowitej likwidacji. Warszawa i całe Mazowsze pozostały ostoją polskości i miejscem gdzie kształtowała się współczesna polska tożsamość.

Jako niepodległe państwo Polska wróciła na mapę Europy w 1918 r. W 1920 r. w bitwie pod Radzyminem, zwanej także „cudem na Wisłą", polskie wojska zatrzymały posuwającą się na zachód armię radziecką. W tym czasie Mazowsze i Warszawa rozwijały się dynamicznie. W latach 1918 - 1939 liczba ludności w regionie wzrosła o 70 proc. Szczególnie szybko rozwijała się Warszawa, pełna uroku
 i elegancji. Podobnie jak inne regiony Polski, Mazowsze zamieszkiwała ludność niejednorodna: w ówczesnej Polsce 1/3 obywateli stanowiły mniejszości etniczne.

1 września 1939 r. Polskę zaatakowały hitlerowskie Niemcy, a 17 września - ZSRR. Zniszczone w wyniku bombardowań Warszawa oraz Mazowsze znalazły się pod okupacją niemiecką. W Warszawie stworzone zostało getto dla ludności żydowskiej, a w Treblince - obóz zagłady. Setki Polaków zginęło w więzieniu na Pawiaku lub zostało wywiezionych do niemieckich obozów koncentracyjnych. Po Powstaniu Warszawskim w 1944 r. Warszawa została niemal zrównana z ziemią. Skala wojennych zniszczeń była tak wielka, że zastanawiano się, czy będzie możliwie odtworzenie stolicy Polski w tym mieście.

Po II wojnie światowej Polska stała się krajem zależnym od Związku Radzieckiego. Na Mazowszu ulokowano wiele fabryk, m.in. Hutę Warszawa i Petrochemię w Płocku. Region wzmocnił swoją pozycję centralnego regionu Polski, zachowując zarazem rolniczy charakter i unikając uprzemysłowienia na duża skalę.

W 1989 r. oczy świata znów skierowały się na Warszawę. W wyniku zapoczątkowanej przez „Solidarność" pokojowej rewolucji odbyły się obrady „Okrągłego stołu". W ich efekcie w Europie skończyła się zimna wojna, a w krajach środkowoeuropejskich powstały demokratyczne rządy. Dzięki rozpoczętym przez „plan Balcerowicza" reformom Polska stała się krajem gospodarki rynkowej
 i rozpoczęła negocjacje o członkostwo w Unii Europejskiej. W 1999 r. Polska stała się członkiem NATO, współtworząc światowy system bezpieczeństwa.

Mazowsze szybko wykorzystało szanse wynikające z historycznych przemian i zostało liderem transformacji politycznej i gospodarczej. Pozostając najważniejszym administracyjnie regionem Polski, jest dziś zarazem dla wielu przybyszów miejscem pierwszego kontaktu ze współczesną Polską.

Mazowsze jest oknem wystawowym polskiej kultury na świat. Ze względu na burzliwą historię nie zachowało się wiele oryginalnych miejsc dziedzictwa kultury materialnej. Pamiątką przeszłości Polski
 i regionu są m.in. Zamek Królewski w Warszawie, zabudowa Warszawy oraz liczne pałace i dworki szlacheckie w regionie. W Warszawie dominuje jednak nowoczesność: realizuje się tu obecnie wiele obiektów zadziwiających niekiedy śmiałością architektonicznych wizji.

W literaturze Polski Mazowsze zajmuje miejsce szczególne: z Warszawą oraz podwarszawskimi miejscowościami związanych było wielu twórców. W XVI w. w Czarnolesie tworzył Jan Kochanowski, ojciec poezji polskiej. Na Mazowszu żywiołowo rozwijało się w XVII w. pamiętnikarstwo i literatura szlachecka. W Żelazowej Woli przyszedł na świat najwybitniejszy polski kompozytor, Fryderyk Chopin. Jego utworów były często inspirowane folklorem regionu. Muzyka Chopina jest przemawiającą do każdego odbiorcy kwintesencją polskiego romantyzmu.

Kultura Mazowsza tworzyła się dzięki przenikaniu wielu tradycji. Region był tyglem, w którym spotykali się przedstawiciele różnych wizji, prądów i narodowości. Z racji stołeczności, z Warszawą związanych było wielu spośród polskich twórców: malarzy, kompozytorów i pisarzy. Dzisiejsza oferta kulturalna Mazowsza to obcowanie zarówno z bogatym dziedzictwem przeszłości, które ukształtowało Polaków przez ponad dziesięć wieków, jak i z kulturą współczesną. Dzieła zgromadzone w muzeach na terenie Mazowsza pozwalają na poznanie przeszłości (zbiory malarstwa w Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum secesji w Płocku, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Etnograficzne w Warszawie). W warszawskich galeriach (Zachęta, Centrum Sztuki Współczesnej) odbywa się wiele wystaw twórców działających obecnie, bogata jest także oferta koncertowa (m.in. Festiwal Mozartowski, Warszawska Jesień Muzyczna, Jazz Jamboree). 


Mazowsze jest liderem polskich przemian. Województwo rozwija się najszybciej w Polsce i przyciąga najwięcej inwestycji zagranicznych.

Transformacja gospodarcza Polski ostatniej dekady jest ciągle zadziwiającym świat fenomenem.
W ciągu zaledwie kilku lat Polska stała się krajem kolorowych sklepów, światowych marek i nowych technologii, szybko nadrabiając dystans dzielący ją od innych krajów Europy. Większość gospodarki została sprywatyzowana - sektor prywatny wytwarza dziś ponad 75 proc. PKB. Produkt krajowy brutto rósł w ostatniej dekadzie o kilka procent rocznie, inflacja wynosi obecnie mniej niż 1 proc. rocznie. Wyrazem zaufania do polskiej gospodarki stały się inwestycje zagraniczne. Ich wielkość przekroczyła w 2002 r. 65 mld USD.

Mazowsze było i nadal jest liderem przemian. W żadnym innym regionie kraju transformacja nie była tak szybka i tak udana. Działające tu przedsiębiorstwa zostały najszybciej sprywatyzowane. Na Mazowszu działa obecnie prawie pół miliona firm. Region wytwarza ponad 20 proc. krajowego PKB. Główne sektory to handel, telekomunikacja, usługi finansowe, ubezpieczenia, IT, przemysł samochodowy i petrochemiczny. Warszawa jest siedzibą 43 przedsiębiorstw z pierwszej setki największych polskich firm. Na siedzibę swojej firmy wybrało Mazowsze prawie 30 proc. zainteresowanych Polską inwestorów zagranicznych. Wśród firm, które zainwestowały w regionie ponad 1 mld USD są m.in. France Telecom, Citigroup, Gazprom, Vivendi, Europejskie Bank Odbudowy i Rozwoju, UniCredito Italiano i Nestle.

Do lokowania inwestycji na Mazowszu zachęca przede wszystkim wielkość rynku regionu i całego kraju oraz strategiczne dla działalności produkcyjnej i usługowej położenie. Istotnym powodem są także dobra infrastruktura i komunikacyjna (Mazowsze ma dobrą komunikację z resztą kraju
i międzynarodowy port lotniczy Okęcie), a także dobrze wykształcona i relatywnie tania siła robocza. W ostatnim dziesięcioleciu wydajność pracy w Polsce wzrosła o 90 proc. W regionie mieszka dużo osób z wyższym wykształceniem i kwalifikacjami. To ostatnie jest również zasługą działających w województwie wyższych uczelni (18 publicznych oraz 44 niepubliczne). Do najważniejszych należą: Uniwersytet Warszawski (ponad 60 tys. studentów), Politechnika Warszawska, Szkoła Główna Handlowa i Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.

Mazowsze, a szczególnie aglomerację warszawską zamieszkują osoby o najwyższych w Polsce dochodach. Przeciętne wynagrodzenie przewyższa o ponad 30 proc. średnią krajową. W Warszawie
i jej okolicach ulokowane są największe w Polsce centra handlowe. Istotne znaczenie dla gospodarki Mazowsza ma fakt, że jest to region najczęściej odwiedzany w Polsce przez zagranicznych turystów (ok. 5 mln osób rocznie, prawie 30 proc. ogólnej liczby odwiedzających Polskę cudzoziemców). Turystyce sprzyja dobra siatka połączeń z miastami europejskimi, wysoki poziom usług hotelowych, komunikacyjnych, telekomunikacyjnych i finansowych - a także łatwy dostęp do wielu atrakcji mazowieckiej ziemi.

Poza Warszawą, charakter regionu dominuje rolnictwo. Użytki rolne zajmują ok. 67 proc. powierzchni województwa (13 proc. terenów rolnych Polski). Mazowsze jest zagłębiem ogrodnictwa
 i sadownictwa. Rozwojowi rolnictwa sprzyja bliskość Warszawy - chłonnego rynku zbytu. Produkcja rolna regionu jest zapleczem dla sektora przetwórstwa żywności. Potencjał rolny Mazowsza pozostaje jednak ciągle niewykorzystany. Dominują ciągle drobne gospodarstwa, w regionie nadal jest wiele miejsca zarówno dla rozwoju nowoczesnego rolnictwa, jak i związanego z gospodarką rolną przemysłu.

Po kilkunastu latach transformacji gospodarka Polski przestała być gospodarką „wyłaniającego się rynku". Stała się średniej wielkości otwartą gospodarką europejską. Mazowsze jest wizytówką polskiej transformacji ostatniej dekady. Tu można zobaczyć jej efekty w całej okazałości - i najłatwiej włączyć się w krwiobieg życia gospodarczego. Region ciągle pozostaje najbardziej atrakcyjną częścią kraju dla zagranicznych inwestorów, zarówno pod względem chłonności, jak potencjału i infrastruktury.

Mazowsze to województwo o największym w Polsce potencjale gospodarczym, przygotowane, by pełnić ważną rolę wśród regionów Europy.

Od kilku lat Mazowsze odgrywa coraz większą rolę w gospodarce jednoczącej się Unii Europejskiej. Wymiana handlowa z krajami UE przekracza obecnie 70 proc. polskich obrotów handlowych. Polska jest czwartym, po Stanach Zjednoczonych, Japonii i Szwajcarii partnerem handlowym Unii Europejskiej. Ze względu na wielkość i potencjał polskiego rynku rola ta będzie rosła. Zarazem Polskę i jej rejony czeka najbliższych latach szybki rozwój, m.in. dzięki funduszom strukturalnym Unii Europejskiej. Warszawa osiągnęła obecnie średni poziom dochodu państw „piętnastki", ale PKB Mazowsza jako regionu jest na poziomie 50 proc. PKB innych regionów UE. Fundusze strukturalne będą wykorzystywane m.in. do poprawy infrastruktury, co zwiększy gospodarczą i turystyczną atrakcyjność Mazowsza na mapie kraju.

Mazowsze będzie także korzystać z faktu, że na jego terenie leży stolica Polski. Ze względu na wielkość i znaczenie polityczne, Polska będzie ważnym członkiem Unii Europejskiej, współdecydującym o polityce rozwoju kontynentu. W jednoczącej się Europie Warszawa będzie miała ambicje pełnienia funkcji jednego z europejskich regionalnych centrów biznesu, rozbudowując połączenia komunikacyjne i transportowe. Istotne znaczenie ma wielkość polskiego rynku: PKB liczącej prawie 40 mln ludności Polski stanowi 40 proc. PKB wszystkich krajów, o które rozszerzy się Unia. Region jest dobrym miejscem do lokowania tu centrów produkcyjnych i logistycznych koordynujących wymianę handlową z innymi regionami Polski oraz krajami sąsiedzkimi, m.in. Rosją i Ukrainą. Z Warszawy do wschodniej granicy Polski jest zaledwie ok. 190 km.

W XIX w. europejską "ziemią obiecaną", centrum przedsiębiorczości była włókiennicza Łódź. Dziś status takiej „ziemi obiecanej" ma Warszawa, która wspólnie z Łodzią tworzy liczący prawie 4 mln ludności duopol miejski. Mazowsze to brama do Polski. Ze swoim położeniem, potencjałem, szybko rozwijającą się stolicą oraz dobrą infrastrukturą może stać się jednym z najciekawszych inwestycyjnie miejsc na mapie zjednoczonej Europy.