W listopadzie ub.r., w ramach porozumienia w sprawie budżetu UE na lata 2021-2027, a także narzędzia służącego odbudowie gospodarki po COVID-19 o wartości 750 mld euro, Parlament Europejski, Rada UE i Komisja Europejska osiągnęły kompromis w sprawie prawnie wiążącego harmonogramu wprowadzania nowych źródeł dochodów UE, w tym opodatkowania plastikowych odpadów niepoddanych recyklingowi, gigantów technologicznych i wielkich zagranicznych trucicieli.

Czym są zasoby własne?

Kraje UE dokładają się do wspólnego budżetu UE, aby osiągnąć wspólne cele. W przeciwieństwie do budżetów krajowych, budżet UE jest budżetem inwestycyjnym i nie może wykazywać deficytu. Traktaty o UE stanowią, że budżet UE „jest finansowany całkowicie z zasobów własnych”.

Te zasoby własne są definiowane przez Radę UE, stanowiącą jednomyślnie po konsultacji z europarlamentem, i muszą być ratyfikowane również przez każdy kraj UE. System zasobów własnych pozostał w dużej mierze niezmieniony od trzech dekad, a Parlament od dawna wzywa do jego przeglądu.

Jakie zasoby własne już istnieją?

Ponieważ budżet UE nie może mieć deficytu, roczne dochody muszą całkowicie pokrywać roczne wydatki.

Obecnie dochody UE obejmują:

- Tradycyjne zasoby własne - głównie cła, wcześniej również opłaty wyrównawcze od cukru; w 2018 r. stanowiły 13 proc. dochodów z zasobów własnych.

- Zasoby własne oparte na podatku VAT - przekazanie odsetka szacowanego podatku VAT pobranego przez kraje UE; w 2018 r. stanowiły 11 proc. dochodów z zasobów własnych.

- Zasoby własne oparte na dochodzie narodowym brutto - kraje UE przekazują część swojego rocznego dochodu narodowego brutto; w 2018 r. ten wkład stanowił 66 proc. dochodów z zasobów własnych.

- Inne dochody - w tym grzywny dla przedsiębiorstw naruszających unijne prawo konkurencji, składki krajów spoza UE na niektóre programy UE oraz podatki od wynagrodzeń pracowników UE; w 2018 r. stanowiły 10 proc. łącznych źródeł dochodów.

Od 1 stycznia br. wprowadzono źródło dochodów oparte na nierecyklingowanych plastikowych odpadach opakowaniowych, które będzie zachęcać do ograniczania stosowania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku, sprzyjać recyklingowi i wesprze gospodarkę o obiegu zamkniętym.

Reforma zasobów własnych UE

Parlament Europejski od dawna jest zdania, że system dochodów UE jest nieprzejrzysty, niesprawiedliwy i wymaga reformy, aby móc sprostać bieżącym wyzwaniom.

Aby zmniejszyć zależność od składek państw członkowskich opartych na dochodzie narodowym brutto i VAT, Parlament wezwał do wprowadzenia nowych, rzeczywistych źródeł dochodów powiązanych z polityką i celami UE. W następstwie wiążącego porozumienia osiągniętego w listopadzie ub.r., PE zaproponował następujący harmonogram wprowadzenia nowych źródeł dochodów:

- do 2023 r.: zasób własny oparty na dochodach z systemu handlu uprawnieniami do emisji- czyli przychody z systemu ograniczającego ilość gazów cieplarnianych, które mogą być emitowane przez energochłonny przemysł, wytwórców energii i linie lotnicze.

- do 2023 r.: zasób własny oparty na opodatkowaniu usług cyfrowych - zapewniający sprawiedliwe opodatkowanie gospodarki cyfrowej.

- do 2023 r.: zasób własny oparty na mechanizmie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 - ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych przy imporcie niektórych towarów spoza UE pomogłaby w zapewnieniu równych warunków w walce ze zmianą klimatu.

- do 2026 r.: zasób własny oparty na podatku od transakcji finansowych - zapewniający, że sektor finansowy ponosi sprawiedliwej obciążenia podatkowe.

- do 2026 r.: zasób własny powiązany z sektorem przedsiębiorstw lub nową wspólną podstawą opodatkowania osób prawnych.

W ramach szeregu nowych przepisów, które mają doprowadzić UE do neutralności klimatycznej do połowy stulecia, w lipcu 2021 r. Komisja Europejska opublikowała projekt mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, czyli tzw. podatku węglowego od importu z UE. To nowy podatek od importu (np. żelaza i stali, cementu, aluminium lub nawozy) z krajów, które nie dekarbonizują swoich gospodarek w podobnym tempie jak UE.

KE przedstawiła również projekt przeglądu unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) zgodnie z celem UE, jakim jest osiągnięcie redukcji emisji netto o co najmniej 55 proc. do 2030 roku. Dochody z ETS będą również służyć jako zasoby własne UE.

Oczekuje się, że KE opublikuje projekt dotyczący unijnego podatku cyfrowego jesienią 2021 roku.

Jakie mają być korzyści reformy zasobów własnych?

Te nowe źródła dochodów pomogą spłacić wspólny dług zaciągnięty przez kraje UE na finansowanie odbudowy po COVID-19. Bez nowych zasobów własnych, pieniądze pożyczone na odbudowę musiałyby zostać zwrócone poprzez dalsze cięcia programów UE lub podwyższenie składek państw członkowskich opartych na dochodzie narodowym brutto, bądź oba te rozwiązania jednocześnie.  Parlament podkreśla, że chce mieć pewność, iż ciężar odbudowy nie spocznie na podatnikach, ale na gigantach technologicznych, podmiotach unikających płacenia podatków, wielkich zagranicznych trucicielach i innych, którzy obecnie nie ponoszą sprawiedliwych obciążeń.

Nowe zasoby własne mają również zapewnić lepsze odzwierciedlenie priorytetów UE - takich jak Zielony Ład i transformacja cyfrowa - w finansowaniu jej budżetu. Ponadto mają wspierać funkcjonowanie jednolitego rynku i ograniczać zależność od wkładów krajowych opartych na dochodzie narodowym brutto.

Jak ustalane są źródła dochodów UE?

Po konsultacji z europarlamentem, system zasobów własnych UE jest przyjmowany jednomyślnie w Radzie UE i musi zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje UE. PE zatwierdził swoje stanowisko w sprawie zasobów własnych w głosowaniu we wrześniu ub.r. W grudniu ub.r. europosłowie zatwierdzili budżet UE na lata 2021-2027 oraz porozumienie w sprawie wprowadzenia nowych źródeł dochodów. Reforma sposobu finansowania budżetu UE została ratyfikowana przez wszystkie państwa członkowskie i obowiązuje z mocą wsteczną od 1 stycznia br., umożliwiając UE pożyczenie 750 mld euro na społeczną i ekonomiczną odbudowę UE po koronawirusie.

kic/