Pod koniec maja Eurostat opublikował raport  „Zrównoważony rozwój w Unii Europejskiej – sprawozdanie monitorujące z postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju w kontekście UE - wydanie z 2023 r. Po raz pierwszy w sprawozdaniu przeanalizowano krótkoterminowy wpływ obecnych kryzysów na cele zrównoważonego rozwoju. Uwzględniono przy tym również kryzys energetyczny w kontekście wojny Rosji przeciwko Ukrainie oraz wstrząsy wtórne po pandemii. Sprawozdanie zawiera ponadto rozdział z dogłębniejszą analizą skutków ubocznych konsumpcji w UE dla pozostałych części świata.

Z raportu wynika, że w ciągu ostatnich pięciu lat UE poczyniła postępy w realizacji większości celów, zgodnie z priorytetami Komisji w kluczowych obszarach polityki takich jak Europejski Zielony Ład, 8. unijny program działań w zakresie środowiska i Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Dane pokazują, że UE poczyniła duże postępy w realizacji wielu celów społeczno-gospodarczych, natomiast w dziedzinie środowiska oczekuje się dalszych postępów w miarę wdrażania przez państwa członkowskie ambitnych celów Europejskiego Zielonego Ładu.

Paolo Gentiloni, komisarz do spraw gospodarki odnosząc się do sprawozdania podkreślił, że gospodarka europejska wykazuje się niezwykłą odpornością po kryzysie, którego doświadczyła w ciągu ostatnich trzech lat. 

„Musimy jednak nadal stawiać czoła wyzwaniom strukturalnym i jednocześnie utrzymać nasze zaangażowanie na rzecz transformacji ekologicznej i cyfrowej. Cele zrównoważonego rozwoju pozostaną naszym drogowskazem, jeśli chodzi o te wspólne wysiłki. Sprawozdanie to dostarcza nam wiarygodnych danych na temat postępów, które mogliśmy dotychczas poczynić w realizacji naszych średniookresowych celów” – zaznaczył komisarz.

Najważniejsze ustalenia

Ze sprawozdania wynika, że w ciągu ostatnich pięciu lat UE poczyniła znaczne postępy w realizacji trzech celów zrównoważonego rozwoju, a umiarkowane w przypadku większości pozostałych. 

Największe postępy UE poczyniła, jeśli chodzi o promowanie wzrostu gospodarczego i godnej pracy (cel 8). W 2022 r. wskaźnik zatrudnienia w UE osiągnął nowy rekordowo wysoki poziom 74,6 proc., podczas gdy stopa bezrobocia długotrwałego w UE spadła do najniższego w historii poziomu.

Poczyniono również znaczne postępy w ograniczeniu ubóstwa (cel 1) i poprawie równouprawnienia płci (cel 5). Odsetek osób przeciążonych wydatkami mieszkaniowymi zmniejszył się od 2015 r., a wynagrodzenie za godzinę pracy w przypadku kobiet dorównuje wynagrodzeniu mężczyzn.

Znaczne postępy poczyniono również w zmniejszeniu nierówności (cel 10), zapewnieniu dobrej jakości edukacji (cel 4), a także we wspieraniu pokoju i bezpieczeństwa osobistego na terytorium UE oraz w poprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości i zaufania do instytucji (cel 16). Różnice w dochodach między zamożniejszymi i uboższymi grupami ludności zmniejszyły się, a UE jest na dobrej drodze do osiągnięcia celu, którego założeniem jest zwiększenie do 45 proc. odsetka osób z wykształceniem wyższym. W ciągu ostatnich kilku lat życie w UE stało się bezpieczniejsze, ponieważ liczba zgonów w wyniku zabójstw lub napadów oraz postrzegane występowanie przestępstw, przemocy i wandalizmu w europejskim regionie znacznie spadło. Co więcej, pomimo komplikacji spowodowanych pandemią COVID-19 UE poczyniła zadowalające postępy w realizacji celów dotyczących zdrowia i dobrostanu (cel 3) oraz innowacji i infrastruktury (cel 9).

Jeśli chodzi o tendencje w obszarach odpowiedzialnej konsumpcji i produkcji (cel 12), zrównoważonych miast i społeczności (cel 11), życia pod wodą (cel 14), „zero głodu” (cel 2), czystej wody i urządzeń sanitarnych (cel 6) oraz przystępnej cenowo i czystej energii (cel 7), postępy były umiarkowane.

Większych postępów oczekuje się w przypadku trzech celów – działania w dziedzinie klimatu (cel 13), życie na lądzie (cel 15) i partnerstwa globalne (cel 17) – ponieważ państwa członkowskie UE powinny realizować ambitniejsze cele środowiskowe określone na szczeblu unijnym. Jeśli chodzi o działania w dziedzinie klimatu (cel 13), UE wyznaczyła bardzo ambitne i bezprecedensowe cele klimatyczne na 2030 r., które w porównaniu z dotychczasowymi tendencjami będą wymagać wzmożonych wysiłków. 

W związku z tymi dodatkowymi wysiłkami UE przyjęła już środki z zakresu polityki, zwłaszcza za pośrednictwem pakietu „Fit for 55” m.in. dokonała przeglądu unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) i przedłożyła rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego, w którym wyznaczono państwom członkowskim wiążące roczne limity emisyjne. Również w dziedzinie energii UE wyznaczyła ambitniejsze cele na 2030 r. Tym samym w nadchodzących latach w dziedzinie efektywności energetycznej i energii ze źródeł odnawialnych także widoczne powinny być w UE większe postępy. 

W kwestii życia na lądzie (cel 15), pomimo faktu, że powierzchnia lądowych obszarów chronionych wzrosła od 2013 r., UE nadal odnotowuje stały spadek liczebności populacji pospolitych gatunków ptaków oraz motyli łąkowych. Dodatkowe wysiłki niezbędne do odwrócenia degradacji ekosystemów przewidziano w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030, w uruchomionej w tym roku strategii leśnej UE 2030 oraz w unijnej strategii ochrony gleb, w której wyznaczono cel na 2030 r. dotyczący odtwarzania zdegradowanych gruntów i gleb oraz zwalczania pustynnienia. Jeśli chodzi o partnerstwa w związku z realizacją celu 17, tendencja częściowo odzwierciedla skutki cykliczne, a zwłaszcza wzrost długu publicznego wynikający z kryzysu związanego z COVID-19.

Cele zrównoważonego rozwoju od dłuższego czasu są centralnym elementem europejskiego procesu kształtowania polityki, są silnie zakorzenione w traktatach europejskich i uwzględnianie w kluczowych projektach, politykach i inicjatywach sektorowych Komisji Ursuli von der Leyen. Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i jej 17 celów zrównoważonego rozwoju przyjęte przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) we wrześniu 2015 r. nadały nowy impuls ogólnoświatowym wysiłkom zmierzającym do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. UE w pełni zobowiązała się do realizacji Agendy 2030, jak określono w dokumencie roboczym służb Komisji pt. „Europejski Zielony Ład” oraz w dokumencie roboczym służb Komisji pt. „Realizacja celów zrównoważonego rozwoju ONZ – podejście kompleksowe”.

Sprawozdanie Eurostatu jest siódmym z serii corocznych raportów monitorujących, które opierają się na zestawie wskaźników UE dotyczących celów zrównoważonego rozwoju, opracowanym w celu monitorowania postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju w kontekście UE. Celem sprawozdania monitorującego jest przedstawienie obiektywnej oceny tego, czy UE – zgodnie z wybranymi wskaźnikami – poczyniła postępy w realizacji celów zrównoważonego rozwoju w ciągu ostatnich pięciu i 15 lat.

mp/