Nowe przepisy (tekst ustawy w załączniku pod artykułem) ustanowiły m.in. centralny rejestr pieczy zastępczej, wzrost wynagrodzeń dla rodzin zastępczych zawodowych i prowadzących rodzinne domy dziecka, a także ułatwienia w podpisywaniu przez starostów umów z nowymi rodzinami zastępczymi. 

Przepisy wprowadzają derejonizację, czyli "możliwość swobodnego wyporu powiatu, z którym dana rodzina chce współpracować, podpisuje umowę, w którym przechodzi szkolenia czy cały proces kwalifikacji".

"Do tej pory można były tylko w swoim powiecie, co w praktyce oznaczało, że trzeba było czekać aż nazbiera się odpowiednia grupa osób, żeby takie szkolenie uruchomić" – zwróciła uwagę wiceminister Socha w TVP1.

Chcemy zachęcić powiaty, by większy wysiłek podejmowały, jeśli chodzi o wspieranie rodzin zastępczych i aby nie budowały nowych placówek.

"Duże domy dziecka zamieniliśmy w małe, w których standard to 14 dzieci. Jest nawet lepiej, bo średnio jest 13 dzieci w placówce. Nie ma powodów, by tworzyć nowe domy dziecka" – oceniła Socha. Zastrzegła, że na wypadek sytuacji nadzwyczajnych, takich jak np. wojna w Ukrainie, w przepisach pozostawiono pewną furtkę.

Wiceszefowa MRPiPS zwróciła też uwagę na prawie dwukrotny wzrost minimalnego wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych, prowadzących rodzinne domy dziecka i rodzin pełniących funkcję pogotowia rodzinnego. Zastrzegła, że nie jest to jedyne wynagrodzenie. "Rodziny takie otrzymują one również dodatki czy świadczenia na utrzymanie dzieci" – dodała Socha.

Znowelizowane przepisy sprawiły, że wynagrodzenie przysługujące rodzinie zastępczej zawodowej i osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka wzrosło z kwoty nie niższej, niż 2168,76 zł do nie niższej, niż 4100 zł miesięcznie. W przypadku rodzin pełniących funkcję pogotowia rodzinnego z kwoty nie niższej, niż 2819,39 zł do nie niższej, niż 5084 zł. Wynagrodzenia będą waloryzowane według wskaźnika inflacji.

Nowe przepisy wprowadzają także zakaz tworzenia nowych domów dziecka. Będzie to możliwe, co do zasady, jedynie w sytuacjach wyjątkowych, za zgodą wojewody i po zasięgnięciu opinii Rzecznika Praw Dziecka.

Dodatkowo wprowadzono zmiany w zasadach przekształceń rodzin zastępczych niezawodowych w zawodowe i podpisywania umów z nowymi rodzinami zastępczymi zawodowymi i prowadzącymi rodzinne domy dziecka. Zmiany mają ułatwić podpisywanie umów ze starostami innymi, niż starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej czy kandydata.

Funkcjonować będzie zasada, że m.in. powiat – na którego terenie funkcjonują rodziny zastępcze lub rodzinne domy dziecka – może odmówić umieszczenia dziecka w danej rodzinie zastępczej lub w rodzinnym domu dziecka tylko w sytuacji, gdy liczba dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej spoza powiatu przekroczyła 25 proc.

W ustawie wprowadzono także zmiany w zakresie prawa do urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przysługujących pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka. Uprawnienia te, co do zasady, wydłużono do ukończenia przez dziecko 14 lat. W poprzednim stanie prawnym przysługiwały one do ukończenia przez dziecko 7 lub w wyjątkowych sytuacjach do 10 lat.

Od lutego nie obowiązuje już kryterium dochodowe w wysokości 1200 zł, które było brane pod uwagę przy przyznawaniu pomocy na usamodzielnienie oraz pomocy na zagospodarowanie osobom usamodzielnianym (czyli osobom opuszczającym pieczę zastępczą po osiągnięciu pełnoletności).

Obecne prawo daje możliwość pozostania w dotychczasowej formie pieczy zastępczej osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez konieczności jednoczesnego spełnienia wymogu uczenia się. Wprowadzono także możliwość jednokrotnego powrotu osoby, która opuściła już po osiągnięciu pełnoletności pieczę zastępczą, do dotychczasowej rodziny zastępczej czy też placówki. To szansa dla tych wychowanków, którzy zbyt szybko podjęli próbę samodzielnego życia.

Nowe przepisy wprowadzają też centralny rejestr pieczy zastępczej. System zgromadzi w jednym miejscu komplet danych, co ma pozwolić m.in. na szybsze i łatwiejsze znalezienie wolnego miejsca dla dziecka. Rejestr ma ułatwić pracę sądom rodzinnym, a także organizatorom rodzinnej pieczy zastępczej.

"W tym rejestrze tworzymy siedem różnych wykazów - wykaz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, wykaz osób usamodzielnionych, wykaz kandydatów na rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka, wykaz osób posiadających pozytywną lub negatywną wstępną kwalifikację, wykaz rodzin zastępczych, wykaz placówek instytucjonalnych i wykaz rodzinnych domów dziecka. W praktyce mamy ukończone dwa wykazy - rodzin zastępczych i dzieci. Jesteśmy jeszcze na etapie wdrożenia tego instrumentu" - przekazała PAP wiceminister Socha.

Według danych MRiPS, w 2021 r. w pieczy zastępczej umieszczonych było 72 941 dzieci (wobec 72 063 w 2020 r.; to wzrost o 1,2 proc.). 56 656 dzieci przebywało w pieczy rodzinnej, a 16 285 dzieci w pieczy instytucjonalnej.

Pod koniec 2021 r. w Polsce działały 1294 placówki opiekuńczo-wychowawcze. To o 100 więcej, niż w 2020 r.

js/ kkr/