Przyjęty pod koniec stycznia przez Komisję Prawną (JURI) projekt nowej inicjatywy ustawodawczej wzywa Komisję do pilnego opracowania prawa, dzięki któremu przedsiębiorstwa będą mogły być pociągane do odpowiedzialności za wyrządzane szkody lub przyczynianie się do ich powstawania m.in. w zakresie praw człowieka, środowiska i dobrego zarządzania. Posłowie chcą też, by nowe przepisy gwarantowały ofiarom dostęp do środków prawnych.

Jak podkreśliła holenderska poseł sprawozdawca Lara Wolters (S&D), nowe prawo dotyczące należytej staranności w przedsiębiorstwach wyznaczy standardy odpowiedzialnego postępowania biznesowego w Europie i poza nią. „Firmy nie będą już szkodzić ludziom i planecie bez ponoszenia odpowiedzialności ” – podkreśliła. 

Wolters dodała, że nowe przepisy oprócz możliwości pociągania firm do odpowiedzialności prawnej za unikanie i ograniczanie ryzyka w całym łańcuchu wartości dadzą ofiarom nieuczciwych firm prawo gwarantujące m.in. wsparcie w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych.

Zrównoważony rozwój i dobre zarządzanie

Wiążące unijne przepisy dotyczące należytej staranności mają zobowiązywać przedsiębiorstwa do identyfikowania i naprawiania tych elementów ich łańcucha wartości (dotyczących wszystkich operacji, bezpośrednich lub pośrednich relacji biznesowych, łańcuchów inwestycyjnych), które mogłyby naruszać lub naruszają prawa człowieka (w tym prawa socjalne, prawa związkowe i pracownicze) lub szkodzą środowisku (w tym przyczyniałyby się do zmiany klimatu) i naruszają zasady dobrego zarządzania. 

Nowe przepisy miałyby oddziaływać także na firmy spoza UE. Zgodnie z założeniami nowego prawa wszystkie firmy (w tym mające siedzibę poza UE), które zechcą uzyskać dostęp do rynku wewnętrznego UE musiałyby udowodnić, że przestrzegają obowiązków należytej staranności w zakresie ochrony środowiska i praw człowieka. 

Posłowie wezwali też do wdrożenia dodatkowych środków, w tym zakazu importu produktów, które powstały w firmach naruszających prawa człowieka, w tym np. korzystają z pracy przymusowej dzieci. Zdaniem eurodeputowanych cele te należy ująć w rozdziałach dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju w umowach handlowych UE.

Posłowie podkreślili także, że aby zagwarantować ofiarom skuteczne odszkodowania, firmy powinny być pociągane do odpowiedzialności za swoje działania i karane grzywną za wyrządzenie szkody lub przyczynienie się do niech, chyba że będą w stanie udowodnić, że działały zgodnie z obowiązkiem należytej staranności i starały się zapobiec takiej szkodzie.

Szeroki zakres i pomoc dla MŚP

Wszelkie przyszłe ramy prawne dotyczące należytej staranności mają mieć szerokie zastosowanie i obejmować wszystkie duże przedsiębiorstwa w UE, w tym podmioty świadczące usługi finansowe. Regulacje mają też objąć MŚP notowane na giełdzie oraz MŚP wysokiego ryzyka, które powinny otrzymać pomoc techniczną w celu spełnienia wymogów.

Istniejące międzynarodowe ramy dotyczące należytej staranności, takie jak wytyczne ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka oraz wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, dowiodły, że dobrowolne podejście nie rozwiązuje w wystarczającym stopniu negatywnych skutków globalnej działalności gospodarczej.

Z badania Komisji opublikowanego w lutym 2020 r. wynika, że tylko jedna na trzy firmy w UE podejmuje obecnie środki należytej staranności, podczas gdy około 70% badanych europejskich przedsiębiorstw popiera ogólnounijne przepisy dotyczące należytej staranności. Podczas dyskusji z Komisją Prawną komisarz ds. sprawiedliwości Didier Reynders zapewnił, że inicjatywa legislacyjna w tym zakresie, której oczekuje się w pierwszej połowie roku, będzie integralną częścią Europejskiego Zielonego Ładu i Europejskiego Planu Odbudowy. 

mp/