Po latach nieprecyzyjnych, niejasnych, niedoskonałych przepisów w zakresie wyżywienia strażaków ratowników OSP podczas długotrwałych działań ratowniczych, nowelizacja ustawy o OSP z lipca 2023 r. w końcu wprowadza jasność i jednoznaczność - ocenia w analizie Dariusz P. Kała, doktor nauk prawnych, który specjalizuje się w prawie ochrony przeciwpożarowej.
Prawnik przypomina w niej, że z początkiem 2022 r. po latach oczekiwań i postulatów weszła w życie nowa ustawa o ochotniczych strażach pożarnych. Według niego roczny okres funkcjonowania ustawy w praktyce pozwolił dokonać jej ewaluacji i wprowadzenia stosownych korekt. "Należy się spodziewać, że ustalony stan prawny będzie funkcjonował w najbliższych latach bez większych zmian" - zaznacza ekspert.
Poniżej publikujemy pełną opinię dr. Dariusza P. Kały nadesłaną do redakcji Serwisu Samorządowego PAP.
Do końca 2021 r. obowiązywał art. 32 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, który stanowił „konstytucję” finansowania ochotniczych straży pożarnych. W swojej treści nie zawierał jednak wyraźnego wskazania, że gminy są zobowiązane do sfinansowania wyżywienia dla strażaków ochotników podczas długotrwałych akcji ratowniczych.
Część gmin w oparciu o zwrot ustawowy „zapewnienie gotowości bojowej” finansowała takie wyżywienie, ale część nie. W takiej sytuacji zastosowanie miało Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie długotrwałych akcji ratowniczych, szczegółowych norm, zasad i warunków otrzymywania wyżywienia w czasie tych akcji oraz ćwiczeń lub szkolenia przez strażaków Państwowej Straży Pożarnej lub inne osoby biorące w nich udział, a także przypadków, w których wypłaca się równoważnik pieniężny w zamian za przysługujące wyżywienie, sposobu ustalania jego wysokości oraz szczegółowych zasad wypłacania z dnia 11 grudnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., Nr 160, poz. 1098).
Rozporządzenie to również nie wskazywało wprost, że gmina lub PSP mają obowiązek sfinansować wyżywienie dla członków OSP w długotrwałych akcjach. Ale rozporządzenie mówiło o „innych osobach” upoważnione do takiego wyżywania, za które można było uznawać członków OSP. Kształt przepisu nie pozwalał na jednoznaczną, jednolitą praktykę stosowania.
Od 1 października 2020 r. kwestie wyżywienia przeniesiono do art. 62 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Zgodnie z tą regulacją organ Państwowej Straży Pożarnej może zapewnić wyżywienie w naturze oraz napoje również innym osobom, w szczególności członkom ochotniczych straży pożarnych podczas długotrwałych akcji ratowniczo-gaśniczych, za które uważa się:
a) każde działanie ratownicze organizowane lub kierowane przez Państwową Straż Pożarną trwające co najmniej 6 godzin, liczonych od chwili przyjęcia informacji o zdarzeniu,
b) pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze wykonywane przez Państwową Straż Pożarną w ramach pomocy udzielanej innym służbom ratowniczym trwające co najmniej 6 godzin,
c) inne działania Państwowej Straży Pożarnej wymagające zgrupowania strażaków przez okres co najmniej 6 godzin w czasie podwyższonej gotowości operacyjnej lub w celu współdziałania z innymi służbami,
d) akcje ratownictwa podwodnego prowadzone przez Państwową Straż Pożarną wymagające wykonania co najmniej jednego cyklu nurkowania.
Artykuł 62 obowiązuje do dnia dzisiejszego i ma zastosowanie do ochotniczych straży pożarnych. Przy czym zapewnienie wyżywienia OSP przez PSP jest fakultatywne.
Z dniem 8 września 2023 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 5 w ramach realizacji zadania własnego w zakresie ochrony przeciwpożarowej gmina zapewnia, stosownie do posiadanych sił i środków, ochotniczym strażom pożarnym wyżywienie strażaków ratowników OSP podczas prowadzenia działań ratowniczych, udziału w działaniach ratowniczych oraz akcjach ratowniczych, udziału w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże trwających co najmniej 6 godzin, a także szkoleniach, ćwiczeniach i zawodach sportowo-pożarniczych trwających co najmniej 8 godzin.
Tym przepisem w końcu po kilkunastu latach niejasności jednoznacznie przesądza się, że gmina jest zobowiązana do zapewnienia strażakom ratownikom OSP wyżywienia podczas działań ratowniczych i akcji ratowniczych trwających co najmniej 6 godzin. Dodatkowo ustawa nowelizacja wprowadza zasadę, że gmina zapewnia strażakom ratownikom OSP wyżywienie podczas udziału w szkoleniach, ćwiczeniach i zawodach sportowo-pożarniczych trwających co najmniej 8 godzin. Wyżywienie nie należy się kandydatom na strażaków ratowników OSP podczas udziału w szkoleniach. Wyżywienie nie należy się także strażakom OSP podczas udziału w zawodach sportowo-pożarniczych.
Trzeba bowiem pamiętać że po wprowadzeniu ustawy o OSP dokonano podziału na strażaków ratowników OSP, strażaków OSP oraz kandydatów na strażaków ratowników OSP. Przepisy ustawy o OSP nie określają jaki „wymiar” jakościowy i ilościowy ma mieć ten prowiant i jest to zależne do możliwości finansowych poszczególnych gmin, które jak wiadomo mają bardzo zróżnicowane możliwości finansowania OSP.
Rozstrzygnięcie kwestii wyżywienia należy ocenić jako duży pozytyw dokonywanej nowelizacji ustawy o OSP.
Dariusz P. Kała, doktor nauk prawnych
mp/