Do 14 marca przedłużono dotychczasowe zasady funkcjonowania bibliotek i wprowadzono nowe ograniczenia dla placówek z województwa warmińsko-mazurskiego. W związku z tym Biblioteka Narodowa przedstawiła zbiór zaktualizowanych rekomendacji dotyczących bezpieczeństwa epidemicznego w wypożyczalniach i czytelniach.

BN przypomniała, że zgodnie z rozporządzeniem ws. obostrzeń udostępnianie zbiorów jest dopuszczalne pod warunkiem zapewnienia, aby w pomieszczeniu dostępnym dla czytelników przebywała nie więcej niż 1 osoba na 15 m2 powierzchni (z wyłączeniem bibliotekarzy). Informacja o dopuszczalnej liczbie czytelników przebywających w bibliotece powinna być zamieszczona przed wejściem do biblioteki - najlepiej osobno dla wypożyczalni i czytelni. Użytkownicy biblioteki i wszyscy jej pracownicy zobowiązani są do zasłaniania nosa i ust maseczką.

Biblioteka Narodowa przypomniała jednocześnie, że ww. rozporządzenie nie jest równoznaczne z nakazem rozpoczęcia udostępniania zbiorów, a decyzję o dacie i warunkach otwarcia wypożyczalni i czytelni podejmuje dyrektor biblioteki. Dyrektor lub kierownik biblioteki może też wprowadzić dodatkowe warunki korzystania z biblioteki przez użytkowników zgodnie z jego uprawnieniami dotyczącymi kierowania instytucją lub pełnomocnictw, jeśli biblioteka nie ma osobowości prawnej.

BN rekomenduje bibliotekom prowadzenie udostępniania zbiorów przede wszystkim poprzez wypożyczanie do domu, zaś w czytelniach wyłącznie tam, gdzie jest to możliwe i uzasadnione.

Aby uniknąć przekroczenia limitu osób zaleca się prowadzenie rezerwacji miejsc w czytelniach oraz umawianie godzin odbioru książek w wypożyczalniach. Jeśli jest to niemożliwe należy przed wejściem do budynku umieścić informację o wykorzystaniu limitu, jeśli to nastąpi. W miejscowościach, w których utrzymuje się wysoka liczba zakażeń oraz w bibliotekach, w których warunki lokalowe nie pozwalają na utrzymanie dystansu społecznego zaleca się udostępnianie na zewnątrz.

Biblioteka Narodowa rekomenduje ponadto udostępnianie zbiorów i ich zwrot za pośrednictwem książkomatów, usługi „Książka na telefon” i w innych formach bezkontaktowych.

Dodatkowe obostrzenia dla bibliotek w woj. warmińsko-mazurskim

Ze względu na trudną sytuację epidemiczną w województwie warmińsko-mazurskim do 14 marca br. możliwe jest wyłącznie udostępnianie zbiorów w formie bezkontaktowej z zachowaniem odpowiednich wymogów sanitarnych. Zabronione jest otwieranie czytelń.

Biblioteka Narodowa zwraca uwagę na możliwość zamknięcia biblioteki przez dyrektora, jeśli uzna, że ryzyko otwarcia jest zbyt duże dla pracowników i użytkowników.

Biblioteka Narodowa rekomenduje udostępnianie zbiorów tylko na zewnątrz budynków, które mają być zamknięte dla użytkowników. Udostępnienie może się odbywać za pośrednictwem książkomatów lub przed wejściem do budynku biblioteki.

Zbiory w tym przypadku muszą być przekazywane z maksymalnym ograniczeniem kontaktów bezpośrednich. Nie wolno dopuścić do tworzenia kolejek. Procedura może wyglądać następująco:

•    czytelnik zamawia poprzez katalog on-line, telefonicznie, e-mailowo wybrane publikacje, 

•    bibliotekarz po skompletowaniu zamówienia czytelnika umawia z nim termin odbioru na konkretną godzinę, 

•    bibliotekarz rejestruje zbiory na koncie użytkownika i przygotowuje paczkę z zamówionymi egzemplarzami, 

•    o umówionej godzinie bibliotekarz przekazuje paczkę czytelnikowi, tzn. zostawia ją np. na stoliku przed wejściem, którą czytelnik odbiera i zostawia ewentualnie zwroty, 

•    w wyżej wymienionym reżimie może być realizowana usługa „Książka na telefon”.

Biblioteka Narodowa rekomenduje bibliotekarzom sprawdzanie, czy poszukiwana przez czytelnika publikacja nie jest dostępna w internecie, np. w bibliotece cyfrowej POLONA i zachęca bibliotekarzy do informowania czytelników o źródłach dostępu do innych zasobów cyfrowych. BN zachęca również do informowania czytelników o możliwości skorzystania z nieodpłatnej usługi „Digitalizacja na życzenie”.

Zwroty mogą odbyć się również za pośrednictwem wrzutni.

Biblioteka Narodowa rekomenduje podjęcie następujących dodatkowych działań na rzecz użytkowników:

•    zwiększenie limitu wypożyczanych egzemplarzy,

•    przedłużenie okresu wypożyczenia,

•    wstrzymanie naliczania kar za nieterminowe zwroty do czasu zakończenia epidemii,

•    zachęcanie do korzystania z zasobów cyfrowych,

Biblioteka Narodowa zachęca biblioteki do utrzymywania i rozwijania kontaktu z czytelnikami poprzez internet (strona www biblioteki, media społecznościowe, komunikatory) oraz telefon. BN zwraca uwagę, że inicjatywa kontaktu ze stałymi czytelnikami może wychodzić od pracowników bibliotek.

Rekomendacje BN dotyczące udostępniania zbiorów

Podczas pobytu w bibliotece obowiązkowe jest dla użytkowników i bibliotekarzy zakrywanie nosa i ust poprzez użycie maseczek oraz dezynfekowanie rąk przed wejściem do budynku. Zaleca się ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu (np. na ladzie bibliotecznej) użytkownika z bibliotekarzem. Po przyjęciu zwracanych książek od użytkownika należy każdorazowo zdezynfekować blat, na którym leżały książki. Obowiązkowe jest zachowanie dystansu co najmniej 1,5 m między osobami przebywającymi w bibliotece.

BN rekomenduje wprowadzenie przerw w pracy biblioteki na wietrzenie pomieszczeń, dezynfekcję blatów, podłóg i klamek oraz częstsze mycie podłóg. Ponadto rekomenduje dezynfekcję stanowisk komputerowych i innych elementów peryferyjnych komputera po każdym czytelniku, a także samoobsługowych skanerów czy urządzeń wielofunkcyjnych zgodnie z instrukcjami od producenta.

Wolny dostęp do księgozbioru

Wirus dość krótko utrzymuje się na papierze i kartonie. Jeśli nie ma lokalnie znaczącego wzrostu zachorowań i zostaną zachowane zasady reżimu sanitarnego – w tym konieczność zakrycia maseczką ust i nosa, dezynfekcji rąk przez czytelników przed podejściem do regałów oraz zachowania zasady dystansu społecznego – można zezwolić na wolny dostęp do księgozbioru. Jeżeli zostaną spełnione zasady reżimu sanitarnego nie trzeba poddawać książek z wolnego dostępu kwarantannie, chyba że czytelnik będzie przejawiał objawy choroby.

Odmiennie należy czynić z książkami, które zostały wypożyczone do domu. O ile bibliotekarz ma gwarancję dezynfekcji rąk przez czytelnika dotykającego książki z wolnego dostępu (obowiązek dezynfekcji rąk przy wejściu do biblioteki) o tyle nie wie, kto dotykał książek wypożyczonych do domu. Zatem zalecany jest okres 3 dni kwarantanny książek wypożyczanych do domu.

Do czasu wygaśnięcia pandemii Biblioteka Narodowa rekomenduje rezygnację z prenumeraty dzienników i tygodników papierowych oraz zaleca ich prenumeratę cyfrową.

Zabroniony jest wolny dostęp do księgozbioru w bibliotekach województwa warmińsko-mazurskiego.

Wypożyczenia międzybiblioteczne

Biblioteka Narodowa nie rekomenduje prowadzenia tradycyjnych wypożyczeń międzybibliotecznych. Rekomendowane jest udostępnienie terminala z dostępem do systemu wypożyczeń międzybibliotecznych Academica. Usługa dla bibliotek i czytelników jest nieodpłatna.

Kwarantanna dla zbiorów

Biblioteka Narodowa bez zmian rekomenduje poddawanie kwarantannie zbiorów zwracanych przez użytkowników do biblioteki przez 3 dni. Należy pamiętać, że choć książki są papierowe, to ich okładki, np. lakierowane, są wykonane z tworzyw sztucznych i wirus na ich powierzchni pozostaje znacznie dłużej niż na papierze. W związku z tym wirus na okładce książki przetrwa tak długo, jak na powierzchniach plastikowych.

Przyjęte książki powinny zostać odłożone na okres 3 dni do skrzyni, pudła, torby lub na wydzielone półki w magazynie, innym pomieszczeniu bądź regale. Odizolowane egzemplarze należy oznaczyć datą zwrotu i wyłączyć z wypożyczania do czasu zakończenia kwarantanny, po tym okresie włączyć do użytkowania. Należy pamiętać o założeniu rękawiczek. Nie wymaga się osobnych pomieszczeń na kwarantannę, ponieważ wirus nie przenosi się samodzielnie.

Egzemplarzy zwracanych do biblioteki nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi. Nie należy stosować ozonu do dezynfekcji książek ze względu na szkodliwe dla materiałów celulozowych właściwości utleniające. Nie należy naświetlać książek lampami UV z uwagi na to, iż światło to ma szkodliwy wpływ na materiały, z których wykonane są książki.

Po przyjęciu książek od użytkownika należy każdorazowo zdezynfekować blat, na którym leżały.

Organizacja imprez, spotkań i zebrań

Biblioteka Narodowa rekomenduje bibliotekom organizowanie wydarzeń i spotkań służbowych wyłącznie w formie on-line.

Pomoc dla bibliotekarzy

Biblioteka Narodowa uruchomiła poradnię, w której można uzyskać odpowiedzi na pytania dotyczące działalności bibliotek w związku z sytuacją spowodowaną pandemią wirusa. Jest ona dostępna pod TYM ADRESEM. BN zachęca bibliotekarzy do zapoznania się z listą już udzielonych odpowiedzi. Nowe pytania można przesyłać na adres: poradnia@bn.org.pl. BN zachęca też pracowników bibliotek do zapisania się do newslettera „Poradnik i Biuletyn BN dla bibliotekarzy” – zgłoszenia pod adresem biuletyn@bn.org.pl.

Ogólne zasady bezpieczeństwa dla wszystkich typów bibliotek

Należy stosować środki indywidualnej ochrony oraz ograniczać lub wyeliminować bezpośrednie kontakty ze współpracownikami, użytkownikami i innymi osobami przychodzącymi do biblioteki na rzecz kontaktu e-mailowego, telefonicznego lub poprzez inne komunikatory.

Zalecana jest praca zdalna lub przychodzenie pracowników w różne dni tygodnia, aby w tym samym pomieszczeniu jednocześnie przebywał jeden pracownik. Należy pamiętać, że duża część zakażonych przechodzi infekcję bezobjawowo i nieświadomie może zakażać innych. Brak kontaktu bezpośredniego jest najlepszym środkiem ochrony, 

•    regularne wietrzenie pomieszczeń, najlepiej stałe trzymanie otwartego lub uchylonego okna w pomieszczeniach pracowniczych i wspólnych, zwłaszcza w toaletach i korytarzach, 

•    zasłanianie ust i nosa maseczką, 

•    mycie rąk wodą z mydłem przez minimum 30 sekund, 

•    dezynfekowanie rąk, 

•    unikanie dotykania twarzy (oczu, nosa, ust), 

•    zachowanie bezpiecznej odległości 1,5 m od innych osób, 

•    zwrócenie się o pomoc medyczną (najpierw telefonicznie) w przypadku zauważenia u siebie objawów choroby o charakterze wirusowym (gorączka, kaszel, trudności w oddychaniu).

Pracownicy bibliotek powinni bezwzględnie stosować się do zasad profilaktycznych przedstawianych i aktualizowanych przez Główny Inspektorat Sanitarny i Ministerstwo Zdrowia. W sytuacji stwierdzenia zakażenia koronawirusem należy wdrożyć procedury przewidziane przez GIS.

BN zachęca również biblioteki do aktywnego rozpowszechniania informacji o szczepieniach wśród społeczności lokalnej.

mam/