Projekt zmiany ustawy o statystyce publicznej, ustawy o powszechnym spisie rolnym w 2020 r. oraz ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r. został skierowany do pierwszego czytania w Komisji Finansów Publicznych. Rada Ministrów przyjęła projekt w trybie obiegowym.

W uzasadnieniu projektu wskazano, że zmiany mają umożliwić efektywne prowadzenie badań statystycznych statystyki publicznej oraz przeprowadzenie dwóch spisów powszechnych - rolnego oraz ludności i mieszkań - zaplanowanych na lata 2020 i 2021 w warunkach zagrożenia epidemicznego COVID-19 - choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2.

Dostęp do danych

"Na skutek epidemii COVID-19 oraz związanych z tym ograniczeń dotyczących prowadzenia badań statystycznych przez ankieterów w formie wywiadów bezpośrednich, a także w związku z potrzebą obserwacji statystycznej zjawisk, zdarzeń społecznych i ekonomicznych, na które wpływ ma epidemia COVID-19, występuje potrzeba rozszerzenia dostępu dla statystyki publicznej do danych identyfikacyjno-adresowych (m.in. numerów telefonów) z nowych źródeł danych" - podano w uzasadnieniu projektu.

Pozyskane numery telefonów respondentów – jak wyjaśniono - umożliwią prowadzenie wywiadów telefonicznych, eliminując konieczność nawiązywania bezpośrednich kontaktów między ankieterem a respondentem, co jest bardzo istotne dla przeciwdziałania dalszemu rozprzestrzenianiu się epidemii COVID-19.

Projektowane zmiany umożliwią też pozyskiwanie od dostawców publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych adresów abonentów (adres miejsca, w którym znajduje się telefon stacjonarny; adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji, jeśli jest inny od adresu zamieszkania, abonenta ruchomej publicznej sieci telekomunikacyjnej), które są niezbędne do przypisania numerów telefonów do prób wylosowanych w badaniach ankietowych, a następnie nawiązanie kontaktu z respondentami.

"W kontekście prowadzenia badań statystycznych metodą wywiadu telefonicznego (metodą bezpieczniejszą dla obywateli i służb statystyki publicznej oraz mniej kosztowną) przypisanie numeru telefonu do adresów jest szczególnie istotne, ponieważ umożliwia odpowiedni dobór prób do badań, uogólnianie wyników na odpowiednie poziomy podziału terytorialnego" – wskazano w uzasadnieniu.

Rachmistrzowie

Projektowana nowelizacja zakłada też m.in. stworzenie nowej jednolitej definicji rachmistrza spisowego (obejmującej zarówno wyznaczonych pracowników jednostek służb statystyki publicznej, jak i osoby spoza służb statystyki publicznej, wyłonione w wyniku otwartego i konkurencyjnego naboru, z którymi nawiązywana jest w tym celu współpraca).

"Rachmistrz spisowy będzie mógł być wykorzystywany do zbierania danych metodami bezpośredniego wywiadu i wywiadu telefonicznego. Odstępuje się od dotychczasowego podziału na rachmistrzów telefonicznych (wykorzystywanych tylko do metody wywiadu telefonicznego) oraz rachmistrzów terenowych (wykorzystywanych tylko do metody bezpośredniego wywiadu)" - wyjaśniono.

Projekt zakłada także uchylenie obowiązku zamieszkania kandydata na rachmistrza spisowego, który nie jest pracownikiem jednostki służb statystyki publicznej, na terenie danej gminy.

„Obowiązek ten jest niecelowy, a w przypadku niektórych gmin mógł powodować problemy z efektywną rekrutacją rachmistrzów spisowych” – wskazano w uzasadnieniu.

W gminach ruszył nabór na rachmistrzów. Wynagrodzenie zależne od liczby spisanych

Projektodawcy zauważyli ponadto, że zniesienie tego obowiązku może pozytywnie wpłynąć na rynek pracy, „co jest szczególnie istotne w sytuacji konieczności poszukiwania nowych źródeł zarobkowania przez osoby objęte zwolnieniami spowodowanymi problemami finansowymi wielu przedsiębiorców w związku z epidemią COVID-19”.

Powszechny spis rolny będzie przeprowadzony w Polsce od 1 września do 30 listopada. Udział w nim jest obowiązkowy. Z kolei narodowy spis powszechny ludności i mieszkań ma być przeprowadzony od 1 kwietnia do 30 czerwca 2021. Jest przeprowadzany co 10 lat, poprzedni odbył się w 2011 r.

W obu spisach powszechnych – rolnym oraz narodowym ludności i mieszkań - pracami spisowymi kieruje Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, jako Generalny Komisarz Spisowy. Na terenie województwa pracami spisowymi kieruje wojewoda, jako wojewódzki komisarz spisowy. Zastępcą wojewódzkiego komisarza spisowego jest właściwy miejscowo dyrektor urzędu statystycznego. Na terenie gminy pracami spisowymi kieruje wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako gminny komisarz spisowy.

ktl/ aba/