Jak podkreślają autorzy projektu, jego celem jest udrożnienie mechanizmu finansowania programu budownictwa socjalnego i komunalnego (dalej: program BSK), obejmującego bezzwrotne finansowe wsparcie z budżetu państwa udzielane głównie jednostkom samorządu terytorialnego i organizacjom pożytku publicznego na rozwój budownictwa zaspokajającego potrzeby mieszkaniowe osób o niższych dochodach (przede wszystkim budownictwa gminnego).

Projektodawcy zwrócili uwagę, że niedawne zmiany w programie budownictwa komunalnego, które uatrakcyjniły warunki finansowego wsparcia inicjatyw w tym zakresie (m.in. podwyższenie wysokości bezzwrotnego finansowego wsparcia ze środków Funduszu Dopłat z 35-50% do 50-80% kosztów przedsięwzięcia gminnych inwestycji mieszkaniowych) spowodowały dużo większe zainteresowanie gmin tym instrumentem. Tylko w I kwartale 2021 r. do BGK wpłynęło 99 wniosków o finansowe wsparcie, czyli prawie pięciokrotnie więcej niż w tym samym okresie 2020 r.  Kwota wsparcia wynikając z wniosków złożonych przez beneficjentów programu BSK w 2021 r. (wg stanu na koniec sierpnia) przekroczyła już 1,29 mld zł.

Tymczasem, jak zaznaczono w uzasadnieniu projektu, obecny mechanizm finansowania programu BSK zakłada udzielanie finansowego wsparcia do wysokości limitów wydatków, które ustalono do 2025 r. i począwszy od 2021 r. wynoszą po 1 mld zł rocznie. W przypadku gdy łączna kwota finansowego wsparcia wynikająca z zawartych umów, z przewidywanym terminem wypłaty wsparcia z Funduszu Dopłat przypadającym w danym roku, osiągnie równowartość kwoty limitu środków określonego dla tego roku, BGK wstrzymuje przyjmowanie wniosków o finansowe wsparcie. 

Autorzy projektu wskazali jednak, że mechanizm ten ma wady, bo pozwala na podpisywanie przez BGK umów z beneficjentami wsparcia z wypłatą środków również w kolejnych latach, które nie są jeszcze objęte ustawami budżetowymi. 

„Mając na uwadze fakt, że wprowadzone zmiany legislacyjne spowodowały rekordowe zainteresowanie programem ze strony samorządów gminnych, a ustalone na kolejne lata limity wydatków wynoszą po 1 mld zł rocznie, obecny mechanizm finansowania programu może mieć destabilizujący wpływ na finanse publiczne” – czytamy w uzasadnieniu. 

Dlatego projektodawca przewidział korektę mechanizmu korygującego regułę wydatkową w zakresie programu BSK przez wdrożenie rozwiązań prawnych, które umożliwią BGK zawieranie umów finansowego wsparcia z beneficjentami wyłącznie w ramach limitu wydatków ustalonego na dany rok budżetowy. Autorzy projektu zaznaczyli jednak, że proponowane rozwiązania nie będą miały negatywnego wpływu na dostępność instrumentu wsparcia dla beneficjentów programu, dzięki wprowadzeniu odpowiednich modyfikacji do przepisów regulujących zasady wypłaty wsparcia. 

Społeczne Inicjatywy Mieszkaniowe

Projekt przewiduje także zmiany w zakresie wsparcia dla gmin na udział w przedsięwzięciu społecznej inicjatywy mieszkaniowej, w ramach którego dokonywany jest remont lub przebudowa budynku mieszkalnego niezamieszkanego (tzw. pustostanu). Chodzi o umożliwienie udziału w programie również tym inwestorom (SIM), których właścicielem nie jest wyłącznie gmina. W obecnym stanie prawnym podmiotami uprawnionymi do otrzymania finansowego wsparcia na ten rodzaj przedsięwzięcia są SIM, w których gmina posiada 100% udziałów lub akcji co stanowiło barierę do otrzymania finansowego wsparcia przez SIM, w których oprócz gminy niewielkie udziały posiadają inne podmioty, np. spółdzielnie mieszkaniowe współpracujące z jednostkami samorządu terytorialnego.

Ponadto, uwzględniając fakt znacznego podniesienia w ramach społecznego pakietu mieszkaniowego finansowego wsparcia udzielanego gminom na tworzenie i modernizację mieszkaniowego zasobu gminy oraz społecznych mieszkań na wynajem ze środków Funduszu Dopłat (nawet do 80-90% kosztów przedsięwzięcia), w ocenie projektodawcy
uregulowania wymaga też kwestia czynszów opłacanych przez najemców finansowanych lokali mieszkalnych – w celu zagwarantowania społecznego charakteru tworzonego zasobu mieszkaniowego na wynajem.

Ponadto, w związku z potencjalnym zagrożeniem wystąpienia na rynkach finansowych zjawiska ujemnych stóp procentowych, co ma związek z epidemią koronawirusa SARS-CoV-2, projekt przewiduje dostosowanie przepisów regulujących realizację poszczególnych instrumentów mieszkaniowych, w celu zapewnienia ich płynnej realizacji. 

mp/