"Środki były przez Miasto sukcesywnie, w latach 2019-2021, składane w depozycie sądowym, co pozwoliło na uniknięcie negatywnych skutków dla budżetu w przypadku konieczności jednorazowego, tak dużego zwrotu. Ponadto oprocentowanie środków na depozycie sądowym (1,9 mln zł) zminimalizowało koszty wypłaconego oprocentowania" - poinformował w środę rybnicki magistrat.

Ostatnia transza należności wobec SRK została zwrócona we wtorek, co ostatecznie zakończyło wieloletni spór, a później proces zwrotu niesłusznie pobranego w przeszłości podatku.

Spory między samorządami a spółkami górniczymi dotyczą spraw sięgających nawet kilkunastu lat wstecz. Chodzi o podatek od nieruchomości, jakim gminy obłożyły budowle w podziemnych wyrobiskach kopalń. Spółki kwestionowały uznanie całej podziemnej infrastruktury za budowle w rozumieniu prawa podatkowego i - choć płaciły podatek - kierowały sprawy do sądów.

Obecnie sądy najczęściej nakazują samorządom zwrot tych środków, wraz z odsetkami. W końcu 2019 r. łączną kwotę dokonanych lub wnioskowanych zwrotów szacowano w całym górnictwie na ponad 350 mln zł.

W przypadku Spółki Restrukturyzacji Kopalń, zajmującej się likwidacją i zagospodarowaniem majątku zamkniętych zakładów górniczych, chodzi o środki, które z tytułu naliczonego podatku płaciła gminom w latach 2003-2015 dawna Kompania Węglowa - spółka restrukturyzacyjna jest w tym zakresie następcą prawnym Kompanii. Niektóre samorządy - jak władze Rybnika, a wcześniej np. Pszowa, zdecydowały się na ugody z SRK. Rybnik ustalił warunki spłaty w czerwcu tego roku.

"Pomimo tego, że spory dotyczące opodatkowania budowli trwają nadal, a wielokrotne podejmowane przez Miasto próby doprecyzowania prawa nie zostały uwzględnione, kwestia wyrobisk górniczych w Rybniku została ostatecznie rozwiązana" - poinformowali w środę rybniccy urzędnicy.

Zgodnie z przepisami, nadpłata podatku z odsetkami za zwłokę, wyegzekwowana od podatnika, nie może już podlegać negocjacjom. Przygotowując ugodę w podobnych sprawach strony mogą natomiast rozmawiać o kwotach oprocentowania, a także np. o rozłożeniu na raty części zobowiązań.

Sprawę opodatkowania podziemnych wyrobisk przesądził wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 września 2011 r., określający, iż wyrobisko górnicze jako całość nie stanowi budowli podlegającej opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości. TK wskazał wówczas m.in. potrzebę stworzenia jasnej definicji pojęcia budowli dla celów podatkowych. Jej brak powoduje, że zarówno podatnicy, jak i organy podatkowe nie mają pewności, co należy opodatkować.

Efektem były liczne spory podatników różnych branż z fiskusem o to, jakie obiekty mogą być uznane za budowle. Chodzi nie tylko o opodatkowanie podziemnych wyrobisk górniczych, ale także m.in. stacji transformatorowych, stacji telefonii komórkowej, sieci telekomunikacyjnych i energetycznych czy elektrowni wiatrowych. W tej sprawie kilkakrotnie interweniowali w ostatnich latach kolejni rzecznicy praw obywatelskich.

Obecna definicja budowli z ustawy podatkowej odwołuje się do pojęć funkcjonujących na gruncie Prawa budowlanego - obiekt budowlany oraz urządzenie budowlane. W ocenie TK (z 2011 r.) definicje te nie są tak precyzyjne, aby można je było zawsze stosować na gruncie prawa podatkowego. Jest to bowiem dziedzina prawa, w której obowiązują podwyższone standardy jednoznaczności i określoności przepisów.

Dlatego Trybunał wskazał na konieczność stworzenia autonomicznej i precyzyjnej konstrukcji pojęcia budowla na gruncie podatkowym. W 2017 r. zapadł kolejny wyrok TK, w którym za niekonstytucyjną uznano taką interpretację ustawy podatkowej, która umożliwia kwalifikowanie jako budowli obiektu budowlanego spełniającego kryteria do bycia budynkiem. TK podtrzymał wówczas swoje stanowisko z wyroku wydanego w 2011 r.

Dla sprawy egzekwowania przez SRK niesłusznie pobranego podatku wraz z odsetkami bardzo istotna była uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z lutego 2018 r., interpretująca przepisy dotyczące przerywania biegu przedawnienia (5 lat) i nadająca temu skutki prawne z mocą wsteczną. W efekcie wiele gmin górniczych stanęło wobec konieczności zwrotu części podatków zapłaconych w przeszłości przez spółki wydobywcze.

mab/ woj/