W publikacji MF, którą załączamy pod poniższym artykułem, wyjaśniono cel wprowadzenia zmian oraz wskazano dlaczego dotychczasowe definicje podziałek klasyfikacji budżetowej i praktyka ich stosowania uniemożliwiały użycie danych pochodzących ze sprawozdawczości budżetowej dla oszacowania kosztów usług świadczenia najważniejszych usług publicznych, a tym samym rzetelnej oceny nakładów niezbędnych do zaspokojenia zbiorowych potrzeb społeczeństwa.

Wprowadzona zmiana w klasyfikacji budżetowej pozwoli na uzyskanie porównywalności danych finansowych. Stworzy warunki do obliczenia wskaźników, jednolicie dla wszystkich samorządów w kraju. Będzie to możliwe dzięki temu, że wszystkie podmioty samorządowe będą rejestrować wydatki w jednolity sposób. Wskaźniki te będą gromadzone i udostępniane w ramach SMUP.

Budowa Systemu Monitorowania Usług Publicznych to projekt strategiczny ujęty w ramach Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Od 2018 roku zespół ekspertów zaangażowanych w projekt SMUP współpracuje z Ministerstwem Finansów mając na celu budowę systemu w ramach którego możliwe byłoby monitorowanie usług publicznych z uwzględnieniem danych budżetowych cyklicznie sprawozdawanych przez wszystkie JST w Polsce.

Nowelizacja rozporządzenia MF w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów (…) z dnia 26 lipca 2021, w której część zmian ma związek z powstającym systemu SMUP, jest efektem ramowej współpracy uzgodnionej pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji (liderem projektu SMUP), a Ministrem Finansów.

Zmiany wprowadzone rozporządzeniem wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2022 r., a więc znajdą zastosowanie przy projektowaniu budżetów na 2022 rok. Zmiany w KB związane z funkcjonowaniem SMUP w JST dotyczą czterech aspektów:

(1) dodania lub wprowadzenia nowego brzmienia kilku rozdziałów KB, w których rejestruje się wydatki na najważniejsze usługi publiczne i jako takie objęte systemem SMUP. Dotyczy to infrastruktury wodociągowej na wsi, płatnego parkowania, przystanków komunikacyjnych, dworców i węzłów przesiadkowych, systemów rowerów publicznych, gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy, objaśnień dla rozdziału o planach zagospodarowania przestrzennego, przeniesienia rozdziału „świetlice szkolne” z działu 854 do 801 - tak aby wydatki rejestrowane w tych rozdziałach odpowiadały ściśle wydatkom na te usługi, a nie mieszały się z wydatkami na inne usługi;

(2) utworzenie paragrafów 479 i 480 do rejestracji wydatków na wynagrodzenia osobowe nauczycieli i dodatkowe roczne wynagrodzenia nauczycieli;

(3) wskazanie 11 rozdziałów jako tych, w których rejestruje się wyłącznie wydatki na utrzymanie stanowisk pracy;

(4) wskazanie 26 rozdziałów, w których rejestrowane są wydatki bezpośrednie związane z realizacją usług odpowiadających tym rozdziałom, bez kosztów utrzymania stanowisk pracy – z jednym wyjątkiem, kiedy JST otrzymuje w tym rozdziale dotację także na płace pracowników – to w nim rozlicza także wydatki na płace jako część rozliczenia całej dotacji.

W komentarzu opublikowanym na stronie MF w dniu 18.10.2021 znalazło się przykładowe wyliczenie wydatków, które należy zaliczyć do kosztów utrzymania stanowisk pracy (są to płace pracowników z pochodnymi, utrzymanie budynków – zapewnienie im stanowisk pracy oraz wyposażenia ich w podstawowe narzędzia, materiały i usługi potrzebne do prac – zgodnie z decyzją skarbnika jednostki), oraz objaśnienie czemu służy podział na dwie kategorie rozdziałów: tzw. usługowych (zawierających wydatki bezpośrednie – wg usług) oraz rozdziałów tzw. podmiotowych (zawierających wydatki na utrzymanie stanowisk pracy). W komentarzu wskazano, że koszt całkowity danej usługi w danym JST będzie liczony jako suma wydatków bezpośrednich na usługę, zarejestrowanych w rozdziałach tzw. usługowych, oraz części wydatków na utrzymanie stanowisk pracy zarejestrowanych w rozdziałach tzw. podmiotowych – który będzie można przypisać do danej usługi. To (docelowo) pozwoli na uzyskanie porównywalności wydatków na usługi między JST oraz pozwoli wykazać, że tzw. „wydatki na administrację w JST” są w istocie wydatkami na realizację poszczególnych usług publicznych, za które samorządy odpowiadają.

Należy podkreślić, że na obecnym etapie rozwoju systemu zmiany w KB obejmują 7 niżej wymienionych obszarów usług, które zostały już w całości opracowane w systemie SMUP:

1. podatki i opłaty lokalne
2. gospodarowanie nieruchomościami
3. drogownictwo i transport
4. ochrona środowiska
5. inwestycje i budownictw
6. geodezja i kartografia
7. edukacja

Dwa kolejne obszary usług, które zostaną dodane do systemu od roku 2023, będą to:

8. lokalna polityka społeczna (pomoc społeczna, rynek pracy i ekonomia społeczna, wsparcie rodziny i system pieczy zastępczej oraz lokalna polityka zdrowotna)
9. kultura i rekreacja.

Niezależnie od omawianego komentarza opublikowanego na stronie internetowej MF w dniu 18 października br., Ministerstwo Finansów udzielało indywidualnych odpowiedzi na pytania zadawane przez poszczególne JST. 

Odpowiedzi Ministerstwa Finansów na najczęściej zadawane pytania szczegółowe kierowane przez jednostki samorządu terytorialnego w związku ze zmianą klasyfikacji budżetowej na potrzeby funkcjonowania Systemu Monitorowania Usług Publicznych.

1. Czy w nowoutworzonym rozdziale „70007 Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy" można ewidencjonować wydatki na lokale użytkowe?

- wydatki dotyczące lokali użytkowych powinny być księgowane w rozdziale „70005 Gospodarka gruntami i nieruchomościami”;
- wydatki dotyczące lokali mieszkalnych powinny być księgowane w rozdziale "70007 Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy.

Powodem utworzenia nowego rozdziału „70007 Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminy” było wyodrębnienie wydatków ponoszonych przez JST na nieruchomości mieszkalne. Rozdzielenie wydatków zgodnie z ww. podziałem pozwoli docelowo na monitorowanie w systemie SMUP wydatków ponoszonych na usługę odnoszącą się do gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy określonych w systemie jako „Wynajmowanie mieszkań przez JST”.

2. Co należy ujmować w dziale „70007 Gospodarowanie mieszkaniowym zasobem gminnym”?

Dochody oraz wydatki związane z gospodarowaniem tym zasobem.

3. Ujmowanie wydatków na zasób mieszkaniowy jst innych niż gminy.

Ustawodawca przewidział, że „zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych” jest zadaniem własnym gminy, stąd na potrzeby projektu SMUP wyodrębniono rozdział 70007. Zatem powiaty/województwa powinny klasyfikować wydatki na lokale mieszkalne traktując je jako jeden z typów posiadanych nieruchomości, czyli w rozdziale 70005. Liczba lokali mieszkalnych będąca własnością powiatów lub województw jest znikoma w porównaniu do liczby mieszkań gminnych, niemniej jednak w związku z otrzymywanymi sygnałami po przeanalizowaniu sprawy nie jest wykluczone rozszerzenie rozdziału 70007 na wszystkie jednostki samorządu od roku 2023.

4. W jakich rozdziałach klasyfikować dochody, które do tej pory były klasyfikowane w rozdziałach podmiotowych np.: dochody z gospodarowania mieniem przez szkoły / wynajmu pomieszczeń w budynku szkoły – czy mogą być dalej klasyfikowane w rozdziałach działu 801 - 80101 lub 80120? Czy należy je ująć w rozdziale 70005?

Dochody z tego tytułu klasyfikujemy jak do tej pory.

5. Czy zapisy § 1 ust 1 lit. j rozporządzenia ww. mają zastosowanie również do samorządowych zakładów budżetowych?

Zasady stosowania klasyfikacji budżetowej dla zakładów budżetowych powinny być identyczne jak dla jednostek tj.:
Koszty utrzymania stanowisk pracy (wynagrodzenia i inne zgodnie z wyjaśnieniami – poza wyjątkami) są w rozdziale podmiotowym, a inne w odpowiednich rozdziałach usługowych lub gdy ich brak - w rozdziałach …95. Rozdziały 40002 i 90001 to wymienione w rozporządzeniu rozdziały usługowe - więc tam powinny być ujmowane wydatki bezpośrednio związane z tymi usługami.

Natomiast wydatki związane z utrzymaniem stanowisk pracy mogą być ujmowane np. w rozdziale 90017.

6. Czy wydatki związane z utrzymaniem stanowisk pracy Powiatowego Zarządu Dróg (PZD) można nadal ujmować w „60014 Drogi publiczne powiatowe”?

Wydatki takich jednostek należy klasyfikować w odpowiednich rozdziałach podmiotowych dla danej jednostki samorządu, w tym przypadku w 75020.

7. Czy płace pracowników realizujących zadania wynikające z art. 41b ust 3 Prawo geodezyjne i kartograficzne, które są finansowane w części z dotacji na realizację zadań z zakresu administracji rządowej można nadal klasyfikować w rozdziale 71012?

W rozdziale 71012 powiat otrzymuje dotację na wynagrodzenia, więc zgodnie z zapisem §1 pkt 1 lit. j akapit drugi - całość wydatków na wynagrodzenia, zarówno finansowanych z dotacji jak i ze środków własnych, może znajdować się w tym rozdziale – co jest zgodne z ustawą Prawo geodezyjne.

8. Czy w zakresie dochodów z projektów UE można stosować wyłączenie do dotacji i realizować je w rozdziałach usługowych łącznie z wydatkami na wynagrodzenia pracowników zatrudnionych w jednostce realizującej projekt? Jeśli tak, to czy jednostki mogą planować w tym samym rozdziale również wkład własny do projektu współfinansowanego ze środków UE?

Sposób ewidencjonowania środków w ramach projektów UE nie ulega zmianie.

9. Do tej pory w rozdziale „71015 Nadzór budowlany” ujmowane były wszystkie dochody i wydatki, w tym z dotacji oraz środków własnych. Czy po zmianach jeśli jednostka posiada tylko środki uzyskane z dotacji na zadania zlecone będzie mogła (w celu prawidłowego rozliczenia dotacji) dalej prowadzić ewidencję w tym rozdziale?
Co w sytuacji gdy jednostka będzie posiadać środki własne na realizację zadań własnych powiatu – w jakim rozdziale powinna ująć te środki? 71095?

W sytuacji kiedy JST otrzymuje dotacje na wynagrodzenia w jakimś rozdziale – wówczas całość wydatków na wynagrodzenia może być planowana i ewidencjonowana w tym rozdziale, w tym przypadku 71015.

10. Co należy ujmować w rozdziałach, w których jednostki otrzymują dotacje na zadania? Czy dotyczy to tylko zadań zleconych czy wszystkich rodzajów dotacji?

Dotyczy wszystkich przypadków, w których dla rozliczenia dotacji niezbędne jest ujęcie wydatków z niej finansowanych w jednym rozdziale, a więc nie tylko zadań zleconych.

mp/