Kopalnia Ignacy w Rybniku, jedna z najstarszych kopalń węgla kamiennego w Polsce w czerwcu 2022 r. zyskała drugie życie. Dziś już nie fedruje, ale dzięki funduszom europejskim dalej pracuje na potrzeby przemysłu czasu wolnego.
Na kilkuletni proces rewitalizacji rybnickiego zabytku techniki złożyło się 5 projektów z udziałem środków Unii Europejskiej. Ich wartość to ponad 27 mln zł, z czego 16 mln zł stanowiło dofinansowanie unijne. Pozwoliło to lokalnemu samorządowi z powodzeniem zaadaptować dawny zakład przemysłowy do nowych funkcji związanych z turystyką i kulturą. W Niewiadomiu, byłej górniczej dzielnicy Rybnika, dla mieszkańców liczy się jednak coś więcej. Miejsce, w którym ich przodkowie przez 200 lat wydobywali czarne złoto, odżyło i zostało oddane ponownie w ich ręce.
Kopalnia Ignacy (do 1936 r. Kopalnia Hoym) założona została w 1792 r. W sierpniu 1995 r. wyjechał stąd ostatni wagon węgla. Zdawało się, że nie zostanie po niej nic. Sprawy w swoje ręce wzięli jednak byli pracownicy, którzy w obronie swojego dziedzictwa założyli stowarzyszenie. W 2004 r. doprowadzili do wpisania do rejestru zabytków najcenniejszej części kompleksu wraz z dwoma unikatowymi maszynami wyciągowymi o napędzie parowym. Choć społecznikom nie brakowało determinacji, dopiero kompleksowa interwencja rewitalizacyjna podjęta przez Miasto Rybnik uratowała wyjątkowy zabytek.
Kluczem do sukcesu okazały się środki europejskie. Lokalny samorząd pozyskiwał je w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego. Pierwsza inwestycja została zrealizowana już w trzecim roku członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Kopalnianą wieżę ciśnień zaadaptowano wówczas na punkt widokowy. W 2015 r. zmodernizowano budynek maszynowni Szybu Głowacki wraz z przyległym budynkiem stolarni. Zlokalizowano w tym miejscu sale: konferencyjną i wystawienniczą, doprowadzono drogę dojazdową i zagospodarowano przyległy teren na plac pieszo-jezdny i parking.
Ostatnia perspektywa budżetowa pozwoliła domknąć proces rewitalizacji. Miasto Rybnik przygotowało i przeprowadziło trzy projekty z dofinansowaniem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Dwa z nich związane były z działaniami w obszarach zdegradowanych, a jeden z dziedzictwem kulturowym. Rewitalizacja budynku byłej sprężarkowni oraz zagospodarowanie terenu w zachodniej części kompleksu pozwoliły przywrócić to miejsce lokalnej społeczności. W budynku sprężarkowni, w którym kiedyś potężne kompresory sprężały powietrze na potrzeby eksploatacji górniczej, dziś znajduje się świetlica środowiskowa, sala do rekreacji ruchowej ze ścianą wspinaczkową, strefa aktywności lokalnej oraz pomieszczenia biurowe dla miejscowych stowarzyszeń i grup nieformalnych. Niezwykle istotne dla ładu przestrzennego dawnej dzielnicy górniczej było zagospodarowanie poprzemysłowych nieużytków. Oprócz zieleni urządzonej i małej architektury, pojawiły się tu: plac zabaw, strefa z urządzeniami sensorycznymi czy prototypowa fontanna parowa.
Najważniejszym projektem dofinansowanym ze środków unijnych była modernizacja budynków nadszybia i maszynowni szybu Kościuszko. Znajdująca się w tu ponad stuletnia maszyna parowa została poddana renowacji i uruchomiona po kilkunastu latach przestoju. Dziś stanowi główny eksponat wystawy „Wiek Pary”, multimedialnej ekspozycji poświęconej silnikowi parowemu, który zapoczątkował erę przemysłową na świecie.
Za zarządzanie całością kompleksu odpowiedzialna jest Zabytkowa Kopalnia Ignacy, instytucja kultury samorządu Miasta Rybnika.