Opracowane przez pracowników Poradni Biblioteki Narodowej vedemecum powstało na podstawie pytań kierowanych do BN przez bibliotekarzy z placówek w całym kraju. W sytuacji gdyby w poradniku nie było poszukiwanej odpowiedzi, Biblioteka Narodowa zachęca bibliotekarzy do zadawania pytań pod adresem: poradnia@bn.org.pl

Odpowiedzi na zadawane tą drogą pytania będą kierowane mailowo do nadawcy oraz zostaną umieszczone w Poradni dostępnej on-line (bez podania szczegółów i adresów pozwalających na identyfikację pytającego).

Wybór zaleceń BN dotyczących pracy bibliotek w trakcie pandemii COVID-19

Jak zachować się w przypadku gdy pracownik biblioteki zostanie zakażony koronawirusem i będzie miał pozytywny wynik testu?

W sytuacji stwierdzenia zakażenia koronawirusem u pracownika biblioteki należy niezwłocznie izolować w domu jego samego oraz pracowników, którzy mieli z nim kontakt. Jeśli nie kontaktował się inaczej z czytelnikami niż za przegrodą z pleksi oraz stosując wszystkie zabezpieczenia (maseczka, dezynfekcja rak) nie ma konieczności kwarantanny czytelników. Warto poinformować o przypadku zakażenia inspektora sanitarnego, który w konkretnym przypadku może polecić inne działanie. Należy pamiętać o sprawdzeniu aktualizacji procedur przewidzianych przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz lokalną sanitarno-epidemiologiczną.

W jaki sposób przeprowadzić dezynfekcję biblioteki, która właśnie została zamknięta, ponieważ wszyscy pracownicy zostali skierowani na kwarantannę? Czy wystarczy zamknąć bibliotekę i na jak długo? Czy raczej przeprowadzić dezynfekcję z pomocą specjalistycznej firmy, w jaki sposób?

Biblioteka Narodowa rekomenduje zamknięcie biblioteki na 3 dni, a następnie dezynfekcję wszystkich powierzchni zalecanymi środkami przez personel sprzątający. Można wynająć firmę zewnętrzną, która ozonuje przestrzenie, jednak ozonowanie ma negatywny wpływ na papierowe zbiory biblioteczne.

Jak długo wirus utrzymuje się na książkach?

Choć książki są papierowe, to ich okładki, np. lakierowane, są wykonane z tworzyw sztucznych i wirus na ich powierzchni pozostaje znacznie dłużej niż na papierze. W związku z tym wirus na okładce książki przetrwa tak długo, jak na powierzchniach plastikowych, czyli według najnowszych badań ok. 3 dni. Egzemplarzy zwracanych do biblioteki nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi.

Czy procedura kwarantanny dotyczy też książek/czasopism, które krążą między wydziałami biblioteki np. opracowanie, magazyn, gromadzenie?

Jeśli książki i czasopisma nie opuszczają budynku i kontakt z nimi mają tylko pracownicy, to nie jest konieczne stosowanie dla nich kwarantanny. Oczywiście pod warunkiem, że pracownicy stosują się do zaleceń sanitarnych.

Jaki jest czas kwarantanny i sposoby postępowania z oddanymi zbiorami „nieksiążkowymi”?

W przypadku zbiorów audiowizualnych, takich jak DVD lub audiobooki, zalecane jest stosowanie procedur postępowania i czasu kwarantanny tak jak dla książek.

Czy czasopisma, podobnie jak książki, podlegają kwarantannie? Czy należy zrezygnować z prenumeraty dzienników?

Kwarantannie podlegają wszystkie materiały biblioteczne, również czasopisma. Biblioteka Narodowa rekomenduje rezygnację z prenumeraty dzienników i tygodników papierowych oraz zaleca ich prenumeratę cyfrową.

Czy okładki książek oprawianych w folię należy przetrzeć ściereczką z płynem dezynfekującym?

Książek nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi. Zamiast przecierania foliowych okładek wystarczające jest przestrzeganie terminu co najmniej 3 dni (według najnowszych badań) kwarantanny w pudle, skrzyni lub na półce.

Czy ozonowanie książek w oddzielnym pomieszczeniu może być dostatecznym środkiem dezynfekującym?

Nie należy stosować ozonu do dezynfekcji książek ze względu na szkodliwe dla materiałów celulozowych właściwości utleniające.

Czy można stosować lampy UV do dezynfekcji książek?

Nie. Światło UV ma bardzo szkodliwy wpływ na materiały, z których wykonane są książki. Nie należy naświetlać książek lampami UV.

Czy książki zwracane przez czytelnika zdejmujemy z jego konta elektronicznego w dniu zwrotu, czy dopiero po kwarantannie?

To zależy od możliwości systemu bibliotecznego. Według najnowszych badań do 3 dni egzemplarze powinny zostać odłożone do skrzyni, pudła, torby lub na wydzielone półki w magazynie, innym pomieszczeniu bądź regale. Dodatkowo należy oznaczyć je datą zwrotu i wyłączyć z wypożyczania do czasu zakończenia kwarantanny, po tym okresie włączyć do użytkowania.

Czy otwarcie bibliotek skutkuje zaprzestaniem wykonywania pracy zdalnej przez wszystkich pracowników?

Praca zdalna dla osób, które nie muszą pełnić obowiązków służbowych na miejscu w bibliotece, wciąż jest rekomendowana.

Czy można odkładać książki na podłogę w tym samym pomieszczeniu, w którym znajdują się książki do wypożyczenia, w sytuacji, gdy nie ma możliwości zorganizowania innego pomieszczenia, a nawet regału do kwarantanny książek?

Tak, jednak należy pamiętać, by odizolować i ograniczyć dostęp do tego miejsca tylko dla uprawnionych osób – pracowników biblioteki – oraz odpowiednio oznaczyć to miejsce. Zwracane egzemplarze mogą być również przechowywane w pudłach i torbach – można je ustawiać na podłodze.

Czy są jakieś zalecenia odnośnie dokonywania zakupów książek do biblioteki w czasie epidemii? Czy można zamawiać książki w wydawnictwach i jakie obowiązują procedury z tym związane, aby zachować bezpieczeństwo dla pracowników gromadzących i opracowujących zbiory?

Można na bieżąco dokonywać zakupu książek do biblioteki. Rekomendowane jest zamawianie on-line. Należy pamiętać, by po odbiorze paczki książki poddać minimum 3-dniowej kwarantannie. Bibliotekarz powinien pracować w maseczce i rękawiczkach.

Jakie środki ochrony powinni stosować pracownicy magazynów bibliotecznych przyjmujący książki po kwarantannie?

Muszą mieć zapewnione środki indywidualnej ochrony, tj. maseczki, rękawiczki, płyn dezynfekcyjny itd.

Czy pracownik, który ukończył 60 lat może pracować przy obsłudze czytelnika w wypożyczalni po jej otwarciu, czy powinien pracować zdalnie?

Biblioteka Narodowa przypomina, że osoby należące do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu zakażenia COVID-19 (osoby starsze) do czasu wygaśnięcia epidemii powinny rygorystycznie stosować się do zaleceń sanitarnych. Jeżeli osoby po 60. roku życia mają aktualne badania pozwalające na pracę i mają zapewnione środki indywidualnej ochrony, mogą pracować. Jeżeli występują wątpliwości, niezwłocznie należy skonsultować się z lekarzem medycyny pracy. Pracodawca powinien każdy przypadek rozpatrywać indywidualnie, niezależnie od wieku pracownika. Praca zdalna dla osób, które nie muszą wykonywać obowiązków służbowych na miejscu w bibliotece wciąż jest rekomendowana.

Czy można mówić o otwarciu placówki bez osoby sprzątającej w obsadzie?

Raczej nie. W zakresie bezpieczeństwa w punktach wypożyczeń/zwrotów każdy bibliotekarz powinien po przyjęciu książek od czytelnika dezynfekować blat/ladę, a zwracane książki odłożyć na okres minimum 3 dni na kwarantannę. Ponadto konieczne jest stosowanie środków indywidualnej ochrony: maseczek, rękawiczek i płynu do dezynfekcji rąk. Należy jednak pamiętać o dezynfekcji klamek, poręczy i innych elementów wyposażenia, których dotykają użytkownicy oraz bibliotekarze, a także o częstym myciu podłóg i toalet.

Prowadzimy digitalizację. Skaner jest umieszczony w małym pomieszczeniu w piwnicy, gdzie znajduje się małe okno. Czy jest wskazane, aby różne osoby skanowały po sobie jednego dnia? Czy powinna być przewidziana przerwa między pracą skanerzystów? W jaki sposób dezynfekować skaner?

Biblioteka Narodowa rekomenduje pracę jednej osoby w jednym pomieszczeniu przez cały dzień. Po pracy należy zdezynfekować urządzenia, których dotykano (skaner, komputer itp.). Bez dezynfekcji wirus może przebywać na powierzchniach plastikowych do 72 godzin. Wykaz produktów biobójczych do higieny rąk i do powierzchni podaje GIS. Należy jednak sprawdzić, czy producent skanera nie zabrania używania składników takiego płynu. W instrukcji obsługi powinna być uwzględniona kwestia konserwacji i czyszczenia urządzenia. Jeżeli nie ma, należy skonsultować tę kwestię z producentem.

Czy rekomendowane jest prowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych?

Biblioteka Narodowa nie rekomenduje prowadzenia tradycyjnych wypożyczeń międzybibliotecznych z uwagi na utrudnione sposoby doręczenia przesyłek (zarówno krajowych, jak i zagranicznych), konieczność wdrożenia procedury kwarantanny dla zbiorów czy braku możliwości udostępnienia publikacji na miejscu w czytelniach.

Wprowadzamy usługę „Książka na telefon” dla osób starszych i niepełnosprawnych z zachowaniem rygorów sanitarnych podczas dowozu. Co musimy mieć na uwadze, jakie dodatkowe środki ostrożności muszą być zachowane? Czy dowóz książek powinien odbywać się w specjalnie do tego celu przygotowanych pojemnikach?

Należy przygotować regulamin usługi prezentujący, w jaki sposób będzie ona świadczona. Należy przestrzegać zasad rygoru sanitarnego, zapewnić bibliotekarzom kontaktującym się z osobami odpowiednie wyposażenie, w tym koniecznie maseczki, płyn do dezynfekcji rąk i/lub rękawiczki jednorazowe. Biblioteka Narodowa nie rekomenduje realizowania usługi dla osób z objawami lub przebywających na kwarantannie. W pojeździe warto oddzielić zbiory do przekazania oraz zbiorów zwracanych – te w osobnym pojemniku celem przekazania do 3-dniowej kwarantanny.

Czy organizator biblioteki może wymagać wydłużenia godzin pracy i dodatkowego otwarcia biblioteki w soboty?

Organizator może zmienić czas pracy biblioteki – zarówno wydłużyć godziny pracy, jak i otworzyć bibliotekę w inny dzień. Należy wówczas dokonać odpowiednich zmian w regulaminie działania instytucji, wewnętrznych regulaminach regulujących pracę.

Więcej rekomendacji dostępnych jest na TEJ STRONIE. BN zachęca jednocześnie pracowników bibliotek do zapisywania się do newslettera „Poradnik i Biuletyn BN dla bibliotekarzy” pod adresem biuletyn@bn.org.pl. W newsletterze przekazywane są merytoryczne treści, które są przydatne w codziennej pracy, materiały do pobrania, polecenia źródeł cyfrowych i inne informacje dotyczące funkcjonowania bibliotek.

mam/