Tożsamość miejsca ma znaczenie dla jakości rozwiązań przestrzennych i architektonicznych. Dzisiejszy urbanizm to rozwój funkcji i inwestycji zlokalizowanych w istniejącym mieście - uważają eksperci UŁ
Zasada Nowego Urbanizmu dotycząca jakości projektowania architektonicznego i urbanistycznego a tożsamość miejsca na prezykładzie Val d’Europe i kompleksu Manufaktury.
Nowy Urbanizm postuluje kreowanie miasta zwartego, przeciwstawiającego się niekontrolowanej urbanizacji i anonimowości architektury. Te zasady nie obejmują już tylko budowy zupełnie nowych miast i dzielnic, ale także są stosowane przy odnawianiu istniejących struktur miejskich. W wyniku badań potwierdzono, iż zasady Nowego Urbanizmu mogą pomóc zarówno prywatnym jak i publicznym inwestorom, w podejmowaniu decyzji strategicznych właśnie zgodnie z koncepcją wysokiej jakości architektury i urbanistyki. Niemniej jednak działania powinny być wdrażane z poszanowaniem potrzeby lokalnej społeczności i dbałością o historyczną tożsamość miasta.
Jedną z podstawowych zasad Nowego Urbanizmu jest podkreślanie tożsamości miejsca w projektowaniu zarówno budynków, jak i w realizacji struktur miejskich oraz zapewnienie wysokiej jakości architektury i urbanistyki. Wdrażanie tych zasad w życie współczesnych miast zostało pokazane przez pryzmat dwóch inwestycji.
Przedstawione przypadki to dwa centra handlowe - Manufaktura w Łodzi i Val d'Europe w Marnela- Vallée, położone około 35 km na wschód od Paryża. Oba przedstawione przykłady dotyczą centrów handlowych, ponieważ to właśnie ta funkcja ma obecnie znaczący wpływ na przestrzeń komercyjną w mieście i na funkcjonowanie życia społecznego wewnątrz miast. Wybrane realizacje pokazują stosowanie zasad Nowego Urbanizmu w zupełnie odmiennych warunkach.
Jeden pokazuje inwestycję zrealizowaną na wcześniej niezagospodarowanym, zielonym terenie (Val d'Europe), a drugi dotyczy centrum handlowego zlokalizowanego w istniejącej tkance miejskiej, położone w sercu miasta (Manufaktura).
Val d'Europe
Problematyczne i zarazem kluczowe staje się nawiązanie do tożsamości miejsca. Centra handlowe i rozległe centra rozrywki stały się powszechnymi elementami krajobrazu miejskiego. Są to najczęściej stylistycznie spójne zespoły urbanistyczne, będące popularnymi miejscami spędzania wolnego czasu. Val d'Europe, która jest zachodnią częścią nowego miasta Marne-la-Vallée, powstała w ramach partnerstwa między prywatną firmą Disney i gminą.
Celem współpracy było: stworzenie głównego europejskiego ośrodka turystycznego w otoczeniu miejskim. Planuje się, że cały teren z parkami rozrywki ostatecznie zajmie ponad 2000 ha. Harmonijne projektowanie przestrzeni publicznych w Val d'Europe zostało zainspirowane historycznymi centrami europejskich miast.
Dwa główne place są wyróżniającymi się elementami i pełnią rolę ważnych ośrodków życia publicznego. Zabudowa nowopowstałych kwartałów nawiązuje do eklektyzmu, historyzmu, secesji oraz neoklasycyzmu. Rozwiązania we wszystkich skalach, od ogólnego planu do mebli miejskich, są inspirowane przestrzeniami i zabudową Paryża z XIX wieku. Kopiowanie wzorców historycznych stało się przedmiotem dyskusji. Jedni widzą tu kreowanie miasta posiadającego wysoką jakość przestrzeni, inni postrzegają Val d'Europe jako plagiat historyczny.
Manufaktura
Drugi przykład to Manufaktura, kompleks handlowo-rozrywkowy, który w przeciwieństwie do Val d'Europe, jest osadzony w sercu miasta, na dawnych terenach przemysłowych. Jest to jedno z największych centrów handlowych w Europie Środkowej w trzecim co do wielkości mieście Polski, 130 km od stolicy Polski. Ponowne wykorzystanie oryginalnych budynków jest tu kluczowe. Wytyczne projektowe są zatem zgodne z założeniami Nowej Urbanistyki, które podkreślają szacunek dla lokalnej historii i charakteru istniejącej architektury.
Zmiana funkcji tak dużego zespołu budynków wymagała reorganizacji przestrzeni, gdzie zamknięty teren fabryczny stał się ogólnodostępną przestrzenią miejską. Ten odśrodkowy typ przestrzeni publicznej nie jest typowy dla Łodzi, gdzie centrum historycznie przybrało formę długiej arterii, czyli ulicy Piotrkowskiej. Istniejące kwartały nie były przestrzeniami publicznymi. Obecnie, wnętrza historycznego kompleksu, już jako Manufaktura, stały się popularnym miejscem, lubianym przez mieszkańców i ich gości.
Wnioski
Tożsamość miejsca ma znaczenie dla jakości rozwiązań przestrzennych i architektonicznych. Dzisiejszy urbanizm to rozwój funkcji i inwestycji zlokalizowanych w istniejącym mieście (tak jak w przypadku Manufaktury), zamiast urbanizowania nowych terenów (jak w Val d'Europe). Ożywienie istniejących terenów zdegradowanych w sercu aglomeracji jest bardziej racjonalne niż zakładanie nowych ośrodków. Stworzenie od zera spójnej architektury i przestrzeni miejskiej udało się w przypadku Val d'Europe, ale próba kreacji tożsamości miejsca, które wcześniej nie istniało, może łatwo przechylić się w stronę bezmyślnego kopiowania wzorców.
Wreszcie, New Urbanism stanowi użyteczne ramy dla planowania i oceny rozwoju współczesnych miast. Władze publiczne mogą grać ważną strategiczną rolę w określaniu priorytetów projektów i mogą negocjować ważne elementy rozwoju przestrzeni miejskiej. Val d'Europe to pouczający przykład, w którym podmioty publiczne wpłynęły na rozwój miasta realizowanego przez prywatnych inwestorów. W przypadku Manufaktury niewystarczający transport publiczny doprowadził do rozbudowy otwartych parkingów.
W obu przypadkach parkingi pozostają prawdziwą barierą oddzielającą centrum handlowe od otoczenia. Dlatego rozwój transportu publicznego jest tak istotny. Zasady Nowego Urbanizmu mogą pomóc zarówno prywatnym inwestorom, jak i publicznym interesariuszom podejmować lepsze strategiczne decyzje.
Dr inż. arch. Monika Maria Cysek-Pawlak - adiunkt na Wydziale Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiej. Od lat specjalizuje się w rewitalizacji terenów poprzemysłowych zarówno w badaniach teoretycznych jaki i w praktyce pracując dla renomowanej francuskiej pracowni architektoniczno-urbanistycznej. Obszar badań to w szczególności Łódź i miasta francuskie w tym Paryż, Lyon i Lille. W ostatnich latach prowadzi badania dotyczące Nowego Urbanizmu, w szczególności zasad determinujących jakość struktur zurbanizowanych.
Sylwia Krzysztofik – doktorantka na Wydziale Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiej. Autorka lub współautorka projektów budynków użyteczności publicznej, projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz analiz struktury przestrzennej gmin. Doradca w zakresie planowania przestrzennego. Współautorka projektów rewitalizacji obszarowej Łodzi. Główne dziedziny zainteresowań badawczych i zawodowych to rola dziedzictwa w procesach miejskich, w tym rewitalizacyjnych oraz techniki legislacyjne w planowaniu przestrzennym.
Fragment artykułu: M.M. Cysek-Pawlak, S. Krzysztofik, The New Urbanism Principle of Quality Architecture and Urban Design Versus Place Identity. A Case Study of Val D’Europe and the Manufaktura Complex, „European Spatial Research and Policy” 2018, Nr 85.
mp/